Što je zajedničko Napoleonu Bonaparti, kralju Luju XVI, ruskom caru Aleksandru Prvom, sultanu Selimu III, kraljici Viktoriji, pijanisti Arturu Rubinštajnu, Etore Bugatiju, Sergeju Rahmanjinovu, Lavu Tolstoju, Vladimiru Putinu i Milu Đukanoviću? Nema mjesta mistifikacijama koliko vam god spisak izgledao kao slučajni uzorak iz neke enciklopedije... Svi pobrojani imali su sat sa potpisom Bregea.
Ko je bio Abraham-Luj Brege (Abraham-Louis Breguet), osnivač slavne časovničarske manufakture koja je, jednako kao u doba Francuske revolucije i danas simbol stila i prestiža?
Nesumnjivo, riječ je o jednoj od najvažnijih i najuticajnijih ličnosti u horološkoj istoriji. Spisak njegovih inovacija i genijalnih rješenja koja su omogućila ručni časovnik kakav danas poznajemo i više je nego impresivan.
Predrevolucionarni Pariz
Brege je rođen 10. januara 1747. od roditelja hugenotskog porijekla u danas švajcarskom Nojšatelu. Ipak, čitavim svojim životom bio je upućen na Pariz. U predrevolucionarnom Parizu 1775. oženio se imućnom Sesil Mari-Luiz L’Ilije (Cecile Marie-Louise L’Hillier), a iste godine osniva svoju časovničarsku manufakturu.
I ubrzo kreće njegov niz genijalnih inovacija. Govorimo o vremenu zidnih, stonih i džepnih časovnika... Ideja što preciznijeg mjerenja vremena prešla je put od filozofije i matematike do mehanike. Bregeovi izumi otvoriće nova poglavlja u toj veličanstvenoj priči o dejstvu izazova vremena na ljudski duh i njegove stvaralačke mogućnosti.
Brege je danas i ovlašnim poznavaocima istorije satova prije svega poznat kao izumitelj turbijona (tourbillon). Ali, krenimo redom. Već 1783. Brege je izumio „gong“ oprugu za minutni ponavljač. To je omogućilo smanjenje dimenzija minutnog ponavljača. Osmislio je i poseban tip kazaljki i brojeva koji se i danas zove po njemu.
Sat za zlosrećnu kraljicu
Iste 1783. godine Brege počinje da radi na lagendarenom satu za Mariju Antoanetu, zlosrećnu francusku kraljicu. Projektovao je sat sa vječitim kalendarom, nezavisnom sekundnom kazaljkom, termometrom i prikazom rezervne snage... Što je za to vrijeme bio nezamisliv broj časovničarskih komplikacija. Sat je imao brojčanik od providnog kristala, kako bi bio vidljiv nevjerovatno složeni mehanizam.
Naravno, ovakav časovnik nije bilo moguće brzo napraviti. I to dovodi do jedne istorijske bizarnosti.
Iako je u istoriji ostao poznat kao „Sat kraljice Marije Antoanete“, francuska kraljica slavni sat nikada nije vidjela. Revolucija i njena giljotina bili su brži od velikog časovničara. I korak dalje - završetak rada na ovom časovniku nije doživio ni sam Brege, koji je poprilično nadživio kraljicu po kojoj se zove ovo časovničarsko remek-djelo. Majstor je umro 17. septembra 1823. Četiri godina kasnije, 1827. glavni Breguetov časovničar Majkl Veber (Michel Weber) dovršio je, držeći se Bregeovih nacrta i uz nadzor majstorovog sina, sat za kraljicu koja je bila mrtva već više od tri decenije...
Da je ovaj sat bio osuđen na filmsku priču dokazuje još jedna epizoda. Dva vijeka nakon što je Brege započeo rad na ovom satu, 1983. sat je ukraden iz muzeja u Jerusalimu. Pronađen je tek 2007, otkad se nalazi u jednom muzeju u Los Angelesu. Smatra se najskupljim časovnikom na svijetu - procijenjen je na više od trideset miliona dolara.
Izumitelj turbijona
Godine uoči i oko Revolucije bile su najplodniji izumiteljski period Bregea. Od burnih događaja sklonio se u rodnu Švajcarsku. Tada nastaju „guilloche“ (gijoše), ukrasni detalji na brojčanicima, kojima je postigao veću čitljivost brojčanika (1786); sistem zaštite balansnog točka od udaraca, nazvan „parachute“ osmislio je 1790, da bi pet godina kasnije (1795) bio rođen najpoznatiji Bregeov izum - turbijon. Ovaj ingeniozni uređaj („feder u kavezu“ kako su ga nazivali savremenici) kompenzuje moguća odstupanja zaprečnog sklopa do kojih dolazi usljed dejstva gravitacije. Turbijon pored toga izgleda atraktivno jer je uvijek vidljiv i nepogrešiv je znak da neki sat ima nesumnjiv aristokratski pečat. Brege je 1801. patentirao svoj slavni izum.
Prvi (dokumentovani) ručni časovnik
Bregeova spirala nastaje 1795, a riječ je o tipu spirale koja je značajno doprinijela preciznosti.
„Sympatique“ sat je Bregeovo remek-djelo nastalo 1798. godine. Riječ je o satu sa poklopcem u kojem se nalazio džepni sat. Kad se džepni sat ne koristi vraća se na svoje mjesto u većem satu, koji automatski djeluje na džepni sat i podešava ga.
Jedna od dalekosežnih inovacija sa potpisom Bregea bila je i sat za slijepe nazvan „Tact“ gdje se informacija o vremenu dobijala dodirom.
I, možda najuticajnija novotarija, premda postoje i oni koji u ovom slučaju osporavaju Bregeovo prvenstvo: on je 1810. godine za napuljsku kraljicu izradio - prvi ručni sat. I drugi tvrde da su u tome bili prvi, ali Bregeovo djelo je i - dokumentovano.
Veliki niz značajnih izuma pod imenom Bregea nastavljen je i nakon majstorove smrti. Godine 1830. Bregeova manufaktura je osmislila koncept koji će postati opšteprihvaćen - navijanja sata putem jedne krunice.
Nakon smrti, Brege se “vratio” zemlji svoga rođenja - slavni brend je odavno preseljen u Švajcarsku, sjedište mu je u Val de Žu (Vallee de Joux), a danas je dio goleme Swatch grupe, i kako rado ističu, ponos samog Nika G. Ajeka (Nick G. Hayek), glavnog menadžera grupacije. Brege je u svijesti potomaka ime koje je presudno usmjerilo modernu horologiju. Na pariskoj adresi Place Vendome 6. danas se nalazi muzej posvećen Abrahamu-Luju Bregeu.
Postoje velikani koji u svojim oblastima mijenjaju sve iz temelja, oni koji stvaraju gramatiku jedne duhovne ili stvaralačke discipline. Takav je bio i ovaj neumorni izumitelj koga su savremenici opisivali kao simpatičnog i ležernog gospodina.
Gotovo da bi se mirne savjesti moglo reći - ono što je Isak Njutn bio za fiziku, Šekspir za književnost, Bah za muziku, bio je Brege u svijetu časovnika.
Bonus video:
