(“Berlinski zid, kad se mi mrtvi zaigramo živih”, Željko Hubač, režija Željko Hubač, “Belinski zid”, Srpsko narodno pozorište, Novi Sad)
Predstava “Belinski zid” smeštena je na Kosovo u vreme rata devedeset i devete godine dvadesetog veka, u Gnjilane i Uroševac, prati sudbine dve porodice: albanske i srpske. Obe porodice sastoje se od očeva (majke su preminule), dva sina i žena venčanih ili nevenčanih, onih koje se vole i onih sa kojima se samo živi u nesreći i po inerciji.
Porodični odnosi po sebi složeni i teški su smešteni u kontekst ratnog vremena, prenaglašenih, ekstremnih kulturalnih stavova, vremena u kojem se rigidnost polarizovanih vrednosti prelama kroz ljudske sudbine, kroz život i smrt.
Predstava se igra na Kamernoj sceni Srpskog narodnog pozorišta, na sceni su stolice, deo stolica je poređan u dva niza koji gledaju jedan u drugi, deo je poređan iza, u dubinu scene, u taj donji deo odu oni koji stradaju, to je svet mrtvih iz kojeg stradali gledaju u publiku.
Prvo je predstavljena albanska porodica: Skender je otac dva sina Petrita i Faruka. Petrit je zaljubljen u Anu koja je srpskog i hrvatskog porekla. Porodica ga ubeđuje da je ostavi, jer je opasno po sve da je sa njom. Petritova porodica ubeđuje i Anu da mora da ostavi Petrita ako hoće da mu sačuva život. Otac pokušava preko Envera, koji radi u policiji, da spase porodicu tako što će mu platiti da ih smesti u konvoj kojim će napustiti Gnjilane i otići u Makedoniju... Faruk će pod Enverovim pritiskom izvršiti samoubistvo (Enver ga optužuje da je izdajnik i da će tako sačuvati čast). Petrit strada, strada i Dita, Farukova žena i dete - u konvoju u koji ih je poslao Enver. Nakon nesreće otac Skender ubija Envera. Ana je otišla kako je od nje traženo.
U drugom činu se srećemo sa srpskom porodicom: otac Velimir, sinovi Vasilije i Raško, kontekst ratni, Kosovo, Uroševac, nakon bombardovanja. Raško ima suprugu Mariju, sa kojom se ne voli... Marija i dever se vole...
U trećem činu se otkriva da Ana nosi Petritovo dete, a Raško će iz braka u kom nije sretan ući u vezu sa Anom. Marija, Raškova supruga će pristati ima sekusalni odnos sa Dimitrijem da bi iz zatvora pustio njenog svekra Velimira, koji je uhapšen jer su mu našli pušku u podrumu. Dimitrije je iz tog kraja, Marija mu je čežnja iz mladosti, a on je na Kosovu sa američkom vojskom.
Na posletku svedočimo krvavom piru: Raško će ubiti brata Vasilija, a zatim sebe pištoljem koji mu je otac dao umesto blagoslova.
Hubač suočava gledaoca sa kovitlacom rata koji iscrpljuje, pustoši, ne štedi, traumatizuje aktere drame... govori o isprepletenim porodičnim odnosima koji junacima pletu sudbine, sve vreme su rastrzani između onog što bi želeli i prinude tradicionalnog bračnog i porodičnog koda predstavljenog u likovima očeva koji taj sistem vrednosti zastupaju.
Hubačeva režija zadaje stakato ritam predstve, artikulišući se poput brzog disanja, kako bi se jasnije istakao (i osetio) intenzitet odnosa između likova, snaga tabua, zabrana i potreba za dozvolama i transcendiranjem, gradeći kontraste između života i smrti u ratnom kontekstu.
Dramaturg Aleksandar Milosavljević, intenzivno sažima Hubačevu dramu, koja liči na Karakaševe romane. Sažimanjem joj daje koncentraciju, isklesanu i jasnu strukturu.
Scenografija (Željko Piškorić) je konceptualna, ističe igru ansambla, a muzika (Irena Popović) naglašava atmosferu zle slutnje.
Gluma je polimorfna, svaki od glumaca igra po dva lika, osim Ane koja ima isti identitet u oba čina. Odluka da gluma bude polimorfna ističe višegeneracijsku repeticiju sukoba htenja i ograničenja kao i pojedinačne odgovore likova na prastara neodgovorena pitanja, da li se usuditi ili se povinovati, za junake podjednako kobne kom god nasleđu ili kontekstu da pripadaju.
Glumci su Skender/Velimir: Milan Kovačević, Faruk/Raško: Peđa Marjanović, Petrit/ Vasilije: Dušan Vukašinović, Dita/ Marija: Marija Medenica, Enver/ Dimitrije: Marko Savić i Ana: Nina Rukavina - igraju okretno, snažno, gotovo naturalistički - neposredno, bez patosa. Glumci i Pripovedač izgovaraju didaskalije, vrlo vešto i jasno praveći granicu između lika i pripovedača.
Kostim Marine Sremac je uvremenjen, pripada staležu i duhu svakog od likova.
Zemlja je toliko tvrda da je postala kamen... je parafraza koja će odslikati predmetnu sliku predstave i oličenja kroz likove koji je nose.
Bonus video:
