Filmičnim pričama, dobrom dramom, izuzetnim dijalogom, specifičnim (skadarskim) humorom, autentično opisanim karakterima i intimnim prikazima svakog od likova, jedan od najboljih albanskih pisaca današnjice Stefan Čapaliku prikazuje intenzivne slike ljudskih života u korespondenciji sa istorijskim dešavanjima i raznim društveno-političkim okolnostima, čime čitaoce vezuje za svoj rukopis.
U tom zaključku su usaglašeni direktor izdavačke kuće “Clio” Zoran Hamović i prevodilac Danilo Brajović koji su u utorak veče predstavili Čapalikuovo književno stvaralaštvo na 17. Međunarodnom podgoričkom sajmu knjiga i obrazovanja.
Knjige “Svako poludi na svoj način” i “Zatvoreno zbog odmora” tretiraju specifične istorijske periode u Albaniji, prvenstveno u Skadru gdje je pisac rođen i odrastao, a u drugom dijelu radnja se širi i na predio Beograda, zatim i Tirane. Iako su obje knjige svojevrsno svjedočanstvo o životu pojedinca, porodice i zajednice u sistemu Envera Hodže, jednako prikazuju i ljepotu življenja i radovanja malim stvarima, dok fragmentirano prenosi upečatljive priče, bez pravolinijskog toka...
Hamović je prisutne upoznao sa bogatim Čapalikuovim iskustvom na poljima književnosti i pozorišta, ističući da je laureat brojnih nagrada, ali i da je pet puta bivao proglašavan za najboljeg dramskog pisca u Albaniji. On je primijetio da će percepcija njegovog štiva u Crnoj Gori sigurno biti drugačija nego u zemljama regiona.
”Ne zbog toga što je Crna Gora geografski blizu Albaniji, već zato što postoji prepoznatljiv model ponašanja, ono što lako prepoznajemo u pisanju i načinu na koji Čapaliku misli. Događaji o kojima piše su svima nama na određeni način bliski”, rekao je Hamović.
Prevodilac Brajović otkrio je da prevodi još jedan Čapalikov roman i da je u pitanju treći dio ove trilogije u kojem se, nakon perioda u kojem je Albanija bila pod vladavinom Envera Hodže, te onom nakon Drugog svjetskog rata, autor bavi periodom tranzicije i onim što je Albaniju sačekalo nakon komunizma.
Ističući da je pravo zadovoljstvo prevoditi djela Stefana Čapalikua, kazao je da se radi o vrlo plodonosnom piscu kojeg je umnogome oblikovao Skadar, koji ih je i povezao, jer je Brajović u tom gradu i rođen, a koji je napustio sa 12 godina u bijegu od sistema Envera Hodže. Dalje otkriva šta mu se posebno dopada u Čapalikuovom stilu.
”Privukao me je njegov jednostavan stil pisanja koji nije toliko ambiciozan, kolosalan, već pitak za čitaoce. On je jedan od klasičnih predstavnika pisaca tranzicije, pripada novoj generaciji autora čije se stvaralaštvo veže za devedesete godine i kasnije periode, što se u svemu - sintaksti, stilu, rečenici, karakteristikama - razlikuje od starije generacije pisaca koja je stvarala tokom komunističkog vremena”, izapazio je Brajović.
Čapaliku ima poseban odnos prema istoriji koju na osoben način koristi u svojim djelima. Čitalac romana “Zatvoreno zbog odmora” saznaje više o situaciji u Albaniji nakon Drugog svjetskog rata, dok je u “Svako poludi na svoj način” opisan period za vrijeme Envera Hodže...
”U njegovom posljednjem romanu imamo priče koje se dešavaju u tri grada, Skadru, Beogradu i Tirani. Stefan, kada govori o svom posljednjem romanu, kaže da su nam 75 godina pobjednici Drugog svjetskog rata govorili o jednoj verziji istorije. On je svojim posljednjim romanom htio da pređe na ‘drugu stranu rijeke’ i pogleda na stvari iz vizure malih gubitnika, tragičnih gubitaka i sudbina. Moramo imati u vidu da ovo nije istorijska knjiga, već je istorija korišćena kao pozadina. On uvijek naglašava da se u njegovim djelima mogu naći neki podaci koji (možda) nijesu tačni, ali to njemu nije važno, jer su karakteri i sudbine ono što nosi težinu njegovog djela i na to je i fokusiran”, ističe Brajović i dodaje da su prisutne i ljubavne priče od kojih svaka nosi svoju dramaturgiju i tragiku, uz pregršt karaktera i sporednih likova koji nose svoje drame.
Ipak, zaključuje Hamović, knjige Stefana Čapalikua učinile su da se sazna nešto i o istoriji...
”I da se stvori neka vrsta tumačenja i razumijevanja istorijskih događaja u zemlji koju nismo poznavali. Sada, upoznajući pisce upoznajemo i njihov način mišljenja i njihovu interpretaciju prošlosti, što je u ovom trenutku važno. Uspostavljamo veze, čitajući bogatimo sopstvenu imaginaciju i ne samo da poredimo sa onim gdje jesmo i šta jesmo, već dolazimo u poziciju da zajedno tumačimo prošlost. Ovo je veliki izazov, to nije ni pobjednička ni gubitnička priča, već jedna vrsta interpretacije koja je najbliža intimnoj istini”, zaključio je Hamović.
Sajam je otvoren do 14. maja u garaži tržnog centra “Big fashion”, u periodu od 11 do 21 čas. Cijena ulaznice iznosi jedan euro.
Razgovori sa autorima iz Crne Gore, Slovenije, Srbije...
Drugi dan Sajma knjiga, pored predstavljanja književnog stvaralaštva Stefana Čapalikua, obilježili su i razgovori sa autorima iz Crne Gore, Slovenije, Srbije i Albanije.
Prva književna promocija bila je posvećena romanu “Povratak na Zerjek” crnogorskog autora Vladimira Jovićevića. Objavljen u izdanju “Arhipelaga, u proznoj ediciji “Zlatno runo” roman je ušao u uži izbor za Ninovu nagradu, a sa Jaćimovićem je razgovarao urednik, književnik i književni kritičar Gojko Božović.
Sa slovenačkim autorom Marij Čapom o njegovom stvaralaštvu govorio je Miodrag Lekić. Nakon toga je promovisan i roman “Ovladati stilom” Dobrivoja Stanojevića, a u organizaciji Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva.Veče je završeno poetskim programom - promocijom radova novosadskog društva pjesnika. Svoje stvaralaštvo predstavili su autori: Nenad Šaponja, Selimir Radulović, Zoran Đerić, Perica Milutin, Zdenka Valent Belić i Nataša Mikić Bundalo.
Bonus video:
