Koji su konkretni ciljevi Zakona o upravljanju otpadom i kako će ovaj Zakon doprinijeti izgradnji ekološki održive budućnosti u narednim godinama?
Crna Gora je, opredjeljujući se za proces evropskih integracija, prihvatila obavezu harmonizacije našeg sa zakonodavnim okvirom EU u oblasti upravljanja otpadom, što podrazumijeva i punu implementaciju donijetih propisa.
U okviru svih ovih novina u EU zakonodavstvu, poseban akcenat, prilikom izrade Zakona o upravljanju otpadom, dat je na uspostavljanje efikasnog organizovanog sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpada od proizvoda: ambalaže, električne i elektronske opreme, baterija i akumulatora vozila i guma. S tim u vezi, najbolja praksa EU, a koju je naš Zakon preuzeo, jeste Program proširene odgovornosti proizvođača, koja za cilj ima mjere koje obezbjeđuju da proizvođači, odnosno uvoznici proizvoda snose finansijsku i organizacijsku odgovornost za upravljanje pomenutom vrstom otpada. Ovo je jako bitno za Crnu Goru, kao jednu od država koja uvozi relativno veliku količinu proizvoda obuhvaćenih sistemom proširene odgovornosti. Stvorena je platforma da se pozitivno utiče na finansijsko poslovanje komunalnih preduzeća, jer će se troškovi upravljanja otpadom sa komunalnih preduzeća, prebaciti na uvoznike, odnosno proizvođače.
U skladu sa EU Direktivom o smanjenju uticaja određenih plastičnih proizvoda na životnu sredinu, Zakonom je tretirano i pitanje otpada od plastičnih proizvoda za jednokratnu upotrebu i otpadnog ribolovnog alata koji sadrži plastiku. S obzirom na to da postoji veliki potencijal za recikliranje, preporuka je, pomenutom Direktivom, a što je uneseno u Zakon o upravljanju otpadom, da se i za ovaj otpad, u skladu s principom „zagađivač plaća“, propiše proširena odgovornost proizvođača kako bi se osiguralo finansiranje odvojenog sakupljanja otpada, a samim tim i njegovo recikliranje i ponovna upotreba.
Na koji način Program proširene odgovornosti proizvođača, uveden ovim Zakonom, podržava modernizaciju sektora upravljanja otpadom i privlačenje investicija za razvoj zelene infrastrukture?
Glavni benefit donošenja ovog Zakona je što se njime stvaraju uslovi za primjenu cirkularne ekonomije, što prije svega podrazumijeva efikasnije korišćenje prirodnih resursa, čime se će podstaći privredna društva da budu inovativnija u svome poslovanju.
Rješenja, koja se nalaze u ovom Zakonu, unijeta su uz legitimna očekivanja (izgrađena na osnovu pozitivnih komparativnih iskustava) da će pozitivno uticati na poslovni ambijent imajući u vidu da se podstiču principi cirkularne ekonomije, a to je da se što manje otpada proizvede, a ako se ipak proizvede da se što više reciklira. Na taj način doći će do stvaranja sekundarnih sirovina i novih proizvoda koji će se plasirali na tržište Crne Gore, regiona i država članica Evropske unije.
Program proširene odgovornosti proizvođača modernizuje sektor upravljanja otpadom i privlači investicije kroz:
1. Efikasnije upravljanje otpadom: proizvođači su odgovorni za prikupljanje, obradu i reciklažu svog otpada, što povećava reciklažu i smanjuje ekološki pritisak.
2. Transparentnost i odgovornost: javnim objavljivanjem podataka o doprinosima i ciljevima podstiče se ekološka svijest i odgovornost.
3. Podsticaj za investicije: jasno definisani troškovi i odgovornosti unutar sistema čine sektor atraktivnim za zelene investicije.
4. Razvoj cirkularne ekonomije: fokus na reciklažu i održive standarde stvara temelje za zelenu infrastrukturu i ekonomski rast.
Ovaj Program doprinosi razvoju zelene infrastrukture i održivog razvoja Crne Gore.
Kako će se kroz zakon obezbijediti visoke stope reciklaže, i kakve ciljeve u vezi sa reciklažom planirate postići do kraja tekuće decenije?
Donošenjem Zakona o upravljanju otpadom Crna Gora namjerava da do 31. decembra 2030. godine sprovede član 11 stav 2 Okvirne Direktive 2008/98/EZ o otpadu, Direktive EU 2018/851 o izmjeni Okvirne Direktive 2008/98/EZ o otpadu, na način da se:
– pripremi za ponovnu upotrebu i recikliranje otpadnih materijala, kao što su: papir, metal, plastika i staklo, na najmanje 50% od cjelokupne mase ovog otpada;
– pripremi za ponovnu upotrebu i recikliranje neopasni građevinski otpad, na najmanje 70% od cjelokupne mase ovog otpada.
Za postizanje ciljeva iz stava 1 ovog člana od 1. januara 2025. godine:
1) odvojeno se sakuplja opasan otpad koji nastaje u domaćinstvima;
2) odvojeno se sakuplja otpad od tekstila koji nastaje u domaćinstvima;
3) selektivno se izdvajaju sortiranjem građevinskog otpada: drvo, mineralne frakcije (beton, cigle, pločice, keramika i kamenje), metal, staklo, plastika i gips.
Od 1. januara 2027. godine komunalni biootpad koji ulazi u aerobnu ili anaerobnu obradu može se smatrati recikliranim samo ako je odvojeno sakupljen ili recikliran na izvoru.
Da li je predviđena dodatna podrška proizvođačima koji se odluče za razvoj ekološki prihvatljivijih proizvoda, i kakav će biti vaš pristup u stimulisanju inovacija u ovoj oblasti?
Fond za zaštitu životne sredine (Eko-fond), planira uvođenje subvencija za proizvođače koji investiraju u ekološke inovacije.
Zakon o upravljanju otpadom definiše proširenu odgovornost proizvođača, odnosno Zakon podstiče proizvođače da preuzmu odgovornost za životni ciklus svojih proizvoda, što ih motiviše da razvijaju proizvode koji su lakši za reciklažu. Organizovaćemo radionice i programe obuke o održivim praksama i materijalima.
Naš cilj je da doprinosimo prelasku na održive prakse i smanjimo ekološki otisak proizvodnje u Crnoj Gori.
Koji su najveći izazovi u vezi sa sprovođenjem zabrane upotrebe plastičnih kesa debljine zida od 15 do 50 mikrona i kakve kaznene mjere su predviđene za prekršioce?
Zakonom o upravljanju otpadom zabranjena je upotreba laganih plastičnih kesa debljine zida od 15 do 50 mikrona. Navedenu zabranu kontroliše tržišna inspekcija, i već se u medijima mogu pronaći izvještaji o primjeni i kaznenih odredbi Zakona, usljed nepoštovanja propisanih normi. Kazne su poprilično visoke, i raspon, koji je Zakon predvidio, se kreće od 1.000 do 40.000 eura.
Da li će se sredstva prikupljena kroz naknadu za upotrebu debljih plastičnih kesa koristiti za finansiranje kampanja i aktivnosti podizanja svijesti o štetnosti plastike po životnu sredinu?
Da, sredstva prikupljena kroz naknadu za upotrebu debljih plastičnih kesa biće usmjerena na finansiranje kampanja i aktivnosti koje imaju za cilj podizanje svijesti o štetnosti plastike. Ove kampanje će se fokusirati na informisanje građana o alternativnim rješenjima i važnosti smanjenja upotrebe plastike, stvarajući tako zajednicu koja aktivno doprinosi očuvanju životne sredine.
Na koji način će se kroz Zakon podsticati prelazak na cirkularnu ekonomiju i efikasnije korišćenje resursa, posebno u saradnji sa privatnim sektorom?
Zakon o upravljanju otpadom podstiče prelazak na cirkularnu ekonomiju na sljedeće načine: proizvođači će biti odgovorni za životni ciklus svojih proizvoda, motivisani da razvijaju lakše reciklabilne proizvode. Takođe, postavljeni su ambiciozni ciljevi za reciklažu i ponovnu upotrebu, što podstiče privatni sektor na investicije u reciklažnu infrastrukturu. Predviđena je edukacija za kompanije o održivim praksama i inovacijama. Ovi elementi doprinose efikasnijem korišćenju resursa i smanjenju otpada, osnažujući privatni sektor da aktivno učestvuje u cirkularnoj ekonomiji.
Da li su planirani podsticaji ili subvencije za preduzeća koja investiraju u zelene tehnologije i održive proizvode, kako bi se olakšao prelazak na održivije poslovanje?
Eko-fond snažno podržava investicije na polju zelenih tehnologija, fokusirajući se na doprinos privredi kroz procese dodjele subvencija za nabavku fotonaponskih panela, hibridnih i električnih vozila, te brojnih drugih elemenata, koji direktno utiču na mjere energetske efikasnosti. Novim planovima rada, Eko-fond razmatra proširenje aktivnosti i umnožavanje programa za subvencije, uključujući dodatne mjere održivog poslovanja.
Seriozno se planiraju aktivnosti sa ciljem progresnog uticanja na svijest o značaju životne sredine za čovjeka i društvo, a među njima posebno organizovanje obuka i radionica za preduzeća o prednostima korišćenja zelenih tehnologija i metodama implementacije održivih praksi. Planirane edukativne aktivnosti pomoći će ovim subjektima da razumiju ekološke, ekonomske i društvene koristi prelaska na održive proizvode.
Kakvu ulogu očekujete da će Zakon imati u smanjenju emisije gasova sa efektom staklene bašte i koji su konkretni koraci za postizanje ovih ciljeva?
Zakon o upravljanju otpadom igra ključnu ulogu u smanjenju emisije gasova sa efektom staklene bašte kroz nekoliko važnih mehanizama i inicijativa. Postavljeni ciljevi za reciklažu i ponovnu upotrebu otpada doprinose smanjenju potrebe za novom proizvodnjom, čime se smanjuje emisija CO2. Smanjenjem obima otpada koji se odlaže na deponije, takođe se smanjuju emisije metana, koji nastaje tokom raspadanja organskog otpada. Zakon podstiče prelazak na cirkularnu ekonomiju, što uključuje efikasnije korišćenje resursa i smanjenje otpada. Ovakvim pristupom očekujemo da smanjimo potrebu za eksploatacijom novih sirovina i njihovom obradom, čime se dodatno smanjuju emisije. Zabrana upotrebe laganih plastičnih kesa debljine zida od 15 do 50 mikrona će doprinijeti smanjenju plastičnog otpada, koji često završava u prirodi i doprinosi zagađenju i emisijama. Zakon predviđa edukaciju i obuku za građane i preduzeća o održivim praksama i njihovom značaju za smanjenje emisija.
Na primjer, projekcija je da će se, uspostavljanjem sistema proširene odgovornosti proizvođača za ambalažu, u prvih pet godina, reciklirati 68.650 tona ambalaže. To je ekvivalentno smanjenju od preko 59.000 tona emisija CO2 i uklanjanju 154.700 automobila sa puteva u Crnoj Gori.
Podizanje nivoa svijesti o važnosti pravilnog upravljanja otpadom može značajno doprinijeti smanjenju emisije.
Sredstva prikupljena kroz naknadu za upotrebu debljih plastičnih kesa biće usmjerena na finansiranje kampanja i aktivnosti koje imaju za cilj podizanje svijesti o štetnosti plastike
( Ministarstvo ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera )
