Priča međuratne Zore/Budućnosti/Crne Gore neodvojiva je od vibrantnog razvoja komunističkog pokreta u Crnoj Gori, njegovih uspona i padova, težnji i ciljeva.
Osnovana u Beogradu u aprilu 1919. godine pod nazivom Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista), Komunistička partija Jugoslavije naredne godine usvaja novo ime i dobija crnogorski ogranak. Na izborima za Ustavotvornu skupštinu održanim 28. novembra 1920. godine, na kojima je teritorija današnje Crne Gore bila podijeljena na tri izborne jedinice, KPJ je sa 40 odsto podrške postala najsnažnija politička snaga u pokrajini.
Najubjedljiviju pobjedu komunisti su ostvarili upravo u Podgorici, “crvenom gradu”, u kojoj su dobili gotovo 50 odsto glasova (3.367 od 6.740). Prepoznajući KPJ kao prijetnju po “državu, njeno ustrojstvo i društveni red”, upozoren primjerom Oktobarske revolucije u Rusiji, jugoslovenski kralj Aleksandar I Karađorđević je 29. decembra 1920. godine preko Kraljevske vlade donio “Obznanu”, naredivši da se do donošenja novog ustava zabrani “svaka komunistička i druga razorna propaganda, obustave njihove organizacije, zatvore njihova zborišta, zabrane njihove novine i svi drugi spisi”.
Po usvajanju Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Skupština je 2. avgusta 1921. godine donijela “Zakon o zaštiti države”, kojom je komunistička aktivnost označena kao zločinačka. Pokušaj KPJ da prikriveno legalizuje rad kroz Nezavisnu radničku partiju Jugoslavije, začetu u januaru 1923. godine, nije bio dugog vijeka, jer su je već sljedeće godine vlasti zabranile. Do Drugog svjetskog rata, komunisti na teritoriji jugoslovenske kraljevine djelovali su u dubokoj ilegali, suočeni za progonima, hapšenjima, policijskim nasiljem, ali i frakcijskim borbama za prevlast u svojim redovima...
NE PROPUSTITE
U tim okolnostima, u komunističkom svjetonazoru, ni sport nije doživljavan samo kao sport, već sredstvo klasnog osvješćivanja, otpora i bunta.
O tome je pričao i međuratni igrač, a prvi posljeratni predsjednik Budućnosti i Fudbalskog odbora Crne Gore (budući Fudbalski savez Crne Gore) Vlado Božović.
“Iako ne mogu reći da nam rezultat nije bio važan, u prvom planu je bilo širenje komunističkih ideja među narodom i to ne samo Podgorice. Nagla popularnost kluba u tome nam je samo pomagala. Oko Budućnosti počeo se okupljati i sve veći broj omladine. Sa njima su održavani tajni sastanci na kojima su oni pripremani da budu učesnici revolucionarnog pokreta”.
Upliv KPJ za Crnu Goru i njen podstrek su bili presudni da se 12. juna 1925. godine u Podgorici, u kafani Jola Vukčevića, koja se nalazila u današnjem Karađorđevom parku, na obali Ribnice, dogovori pokretanje Radničkog sportskog kluba Zora. Politički motivi i orijentacija su bili nedvosmisleni: osnivački sastanak je otvorio Nikola Kovačević, sekretar Oblasnog komiteta KPJ za Podgoricu, koji je imenovan i za prvog predsjednika kluba. Ciljevi razumljivi - okupljanje radnika-sportista, prikriveni politički rad i širenje naprednih ideja.
Sekretarska pozicija povjerena je frizerskom radniku Milu Bulatoviću, ekonom je bio Milan Raičević, partijski aktivista, dok su u upravu kluba ušli i Spasoje Raspopović, Ilija Milačić, Jovo Terzić, Vuko Vučinić...
Ime je odabrano u komunističkom ključu, kao simbol revolucionarnih bujanja i najava boljih dana za radničku klasu, kojoj mora svanuti.
Moguće i ohrabrenje: da ničija nije gorjela - do zore.
“Niko pojedinačno nije predlagao ime društva”, sjećao se Milan Raičević.
“Rekao bih da je to još prije osnivačke skupštine odredilo partijsko vođstvo Podgorice. Jer, Zora je bila asocijacija na svitanje dana, htjelo se reći: i nama koji stenjemo pod okriljem buržoaske vlasti, jednom će svanuti prava zora”.
Tek da ne bude ni najmanje zabune o političkoj pripadnosti, prvi dresovi su bili crvene boje.
“To su u stvari bile košulje prefarbane u crveno”, pričao je Đorđije Vučelić, igrač Zore i Budućnosti.
“Cipela nije bilo više od dva-tri para, a ostali igrači su obično sandale vezivali kanapom kako bi bolje trčali i šutirali”.
A trčalo se i šutiralo uglavnom na Ćemovskom polju. Tih prvih mjeseci postojanja, Zora nije imala pristup gradskom stadionu, odnosno igralištu, koje se nalazilo pored Vojnog stana (poslijeratne kasarne Jugoslovenske narodne armije), u sadašnjoj Ulici Vaka Đurovića, od ukrštanja sa Bulevarom Ivana Crnojevića ka Gimnaziji.
“Vlasnici zvaničnog sportskog igrališta nisu nam dozvoljavali da, kao sportsko radničko društvo, treniramo na njihovom terenu. To igralište su ondašnje vlasti koristile za svoj tim i utakmice građanskog kluba [Balšić]”, riječi su Milana Raičevića, koji je upamtio i da su uprave Zore i Kulturno-prosvjetnog udruženja Abrašević - još jednog radničkog udruženja bliskog KPJ - zakupile prostoriju u prizemnoj kući u Novoj varoši (u blizini današnjeg Trga nezavisnosti), u kojoj su se sastajali, a hor i pozorišna sekcija Abraševića održavali probe.
(Iz monografije “Ponosna prošlost, jedna je Budućnost”, koja će se uskoro naći u prodaji)
Bonus video:
