AP: Sve veći protesti postavljaju dosad najveću prijetnju populističkom predsjedniku Srbije

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić pojačava suzbijanje protesta koji su potresli njegovu populističku vladavinu posljednjih mjeseci, piše danas agencija Asošiejted pres (AP), dodajući da je ono što je počelo kao mala kampanja protiv korupcije predvođeno studentima "preraslo u najturbulentnije protestne talase u toj balkanskoj zemlji u posljednjih četvrt vijeka".

Kako navodi AP, grupe za odbranu ljudskih prava i Vučićevi politički protivnici upozorili su na sve brutalnije taktike s ciljem da se ućutka pokret koji je postao dosad najveći izazov njegovom držanju vlasti dužem od 10 godina.

Prošle sedmice, piše agencija, tenkovi su prošli kroz glavni grad Beograd u pripremu za vojnu paradu 20. septembra, a demonstranti strahuju da bi vojska mogla da ostane na ulicama, "ako tokom parade izbiju nemiri".

Agencija iznosi pregled Vučićeve političke karijere, ukazujući da vlada Srbijom više od deset godina, preoblikujući njenu politiku uz optužbe o korupciji i autoritarizmu.

Počeo je političku karijeru 1990-ih kao tvrdi nacionalista u Srpskoj radikalnoj stranci, ukazuje agencija, podsjećajući da je postao ministar informisanja pod tadašnjim srpskim moćnikom Slobodanom Miloševičem i postao ozloglašen po pozivima da se kazne nezavisni mediji, i po svojoj ratnoj retorici protiv susjeda Srbije, koju, kako dodaje AP, zadržava do danas.

Srbija je poražena u balkanskim ratovima, Milošević je svrgnut u talasu protesta u oktobru 2000, a Vučić se preoblikovao u proevropskog reformatora, bio koosnivač Srpske napredne stranke koja je obećala modenizaciju i integraciju, ali je učvrstio svoju vlast kroz populizam, kontrolu medija i čvrsto držanje državnih institucija, piše agencija.

AP podsjeća na pad nadstrešnice 1. novembra 2024. na željezničkoj stanici u Novom Sadu, kada je poginulo 16 ljudi i da je ta tragedija povezana sa projektom renoviranja podržanm Kinom podstakla bez zbog navodne državne korupcije i nemara.

Iznoseći kako su se dalje razvijali protesti, agencija ukazje da su prvo počeli proteste studenti, blokirajući saobraćaj svakog petka 15 minuta u znak sjećanja na poginule, ali je se bijes zbog korupcije brzo proširio dalje od kampusa i privukao mase običnih građanja frustriranih zbog rastućih troškova života i osjećaja nekažnjivosti među vladajućom elitom.

Demonstranti sada traže odgovornost, transparentnost i prijevremene izbore, piše AP.

Demonstracije su na početku bile mirni marševi i protesti, ukazuje agencija, dodajući da su tenzije porasle kada su vlasti rasporedile policiju za suzbijanje demonstracija, policiju u civilu i čak mutne parapolicijskje jedinice predvođene fudbalskim huliganima vjernim Vučiću da rastjeraju okupljanja sa pendrecima, štapovima i bakljama.

Demonstranti su prijavili da su dobijali batine, da su bila arbitrarna (samovoljna) hapšenja i upotreba suzavca, kao i šok bombi, te upotreba sonarnih uređaja, taktike koje su grupe za odbranu ljudskih prava osudile kao pretjerane i brutalne.

Oštar odgovor vlasti podstakao je prkos, ukazuje AP, dodajući da su studenti eskalirali akcije blokiranjem glavnih raskrsnica, zauzimanjem univerzitetskih zgrada i organizovanjem protesta ispred državnih institucija. Svako novo suzbijanje protesta dovelo je više ljudi na ulice stvarajući ciklus konfrontacija.

I dok su prethodni talasi protesta polako jenjavali oko spornog projekta nekretnina, navoda o ukradenim izborima i dva masovna ubistva ("Ribnikar" i Orašje), ovog puta protesti su rasli s vremenom i, što je najpresudnije, navodi agencija, oni su se proširili van Beograda na desetine gradova i malih mjesta širom zemlje.

Vučić je više puta nazvao studentske demonstrante "teroristima" koji rade zajedno sa zapadnim silama da ga uklone sa vlasti, bez davanja dokaza, piše agencija.

Iako je pozvao na dijalog sa studentima, odbio je da raspiše prijevremene izbore i upozorio još žešćim odgovorom na proteste.

Studenti su odbili njegovu ponudu o pregovorima prije prijevremenih izbora. U odgovoru na zahtjeve studenata vlasti su otpustile više od 100 nastavnika, profesora i dekana i zamijenile ih Vučićevim lojalistima.

Dok su neke škole otvorene s novim osobljem, druge su ostale zatvorene, posebno se to odnosi na neke fakultete.

Dok je pod intenzivnim domaćim pritiskom, Vučić nastavlja da predstavlja srpsku spoljnu diplomatiju kao balansiranu, koja upravlja kompleksnim odnosima sa Evropskom unijom, i njegovim autoritarnim saveznicima, kao što je Rusija, piše agencija

Podsjeća da je Vučić 1. septembra prisustvovao samitu lidera iz Kine, Rusije, Sverne Koreje i Irana gdje je, kako je rekao , dobio njihovu podršku u postupanju sa protestima kod kuće. Takođe je odbio da se pridruži međunarodnim sankcijama protiv Rusije zbog njene invazije na Ukrajinu.

Ipak, nije pokušao da blokira srpski izvoz oružja Ukrajini, a ranije ove godine prvi put je posjetio Kijev ukazujući spremnost da se poveže sa zapadno orijentisanim zemljama, piše AP.

Agencija podsjeća da je Srbija kandidat za članstvo u EU od 2012, ali da je ostvarila spor napredak.

Vučićeva vladavina obilježena je centralizacijom vlasti, gušenjem i čvrstom kontrolom medija, što je izazvalo nadzor organizacija za odbranu ljudskih prava, dodaje AP.

Otvoreno se zalagao za zatvaranje posljednjih nezavisnih televizijskiih kanala N1 i Nova, ili za čistku izvještača i uprave. Nazvao ih je lažovima zbog izvještavanja o protestima, iako oni uglavnom prenose proteste uživo, sa minimalnom intervencijom urednika illi komentatora, ukazuje AP.

Analitičari i opozicone grupe smatraju da Evropa mora da poveća pritisak na Srbiju da bi se spriječila njena dalja demokratska erozija.

Zvaničnici Evropske unije upozorili su Vučića da napredak ka članstvu u EU zavisi od ispunjenja određenih standarda uključujući reformu sudstva, medijske sloboce i borbu protiv korupcije.

U vrijeme kad se Evropa suočava sa posljedicama ruskog rata na Ukrajinu, EU je do sada pokazala malo spremnosti da se suoči sa Vučićem i njegovom vladom, ukazuje AP.

Srpska opozicija i neki EU poslanici vjeruju da je reakcija Unije bila suviše blaga zato što zvaničnici vjeruju da je Vučić jedini koji može da očuva mir u regionu gdje se još osjećaju posljedice niza ratova 1990-ih, u kojima je više od 100.000 ljudi poginulo, a milioni su ostali bez domova.

Protesti protiv korupcije postali su više od samo borbe protiv korupcije - oni su sada direktan izazov Vučićevoj vladavini čvrste ruke, sa demonstrantima koji traže slobodne izbore, nezavisno sudstvo i odgovornost za policijsko nasilje, piše agencija.

Kako nijedna strana ne pokazuje znake popuštanja, Srbija se suočava sa produbljenom poltičkom krizom i rizikom daljih nemira i čak prolivanja krvi, zaključuje AP.