Ulica nazvana po kolonijalnom gospodaru? Spomenik zločincu? I šta su nama uopšte takvi simboli? Rasprava o tome obuhvatila je i Njemačku, koja još nije raskrstila sa kolonijalnom istorijom.
Kip britanskog trgovca robljem Edvarda Kolstona je završio u moru bristolske luke, kip Kristofera Kolumba u Bostonu je ostao bez glave, a u Antverpenu je iz predostrožnosti uklonjen kip kralja Leopolda II, poznatog po strahovladi u bivšoj koloniji Kongu.
Kolonijalni simboli širom svijeta se nalaze pod upitnikom. To je posledica protesta nakon brutalnog ubistva Džordža Flojda kojeg je usmrtio bijeli policajac u Mineapolisu.
Svađa oko Afričke četvrti u Berlinu
Njemačka je u poređenju s ostalim silama imala relativno malo kolonija i kolonijalna vladavina je trajala relativno kratko: od 1884. do kraja Prvog svjetskog rata, kada je Berlin morao da ustupi kolonije u Africi, Okeaniji i istočnoj Aziji.
No na vrhuncu je Nemačka ipak bila četvrta kolonijalna sila na svetu, a posledice tog vremena se osećaju i danas.
To je posebno vidljivo u ulicama koje još uvek nose nazive kolonijalnih funkcionera poput Karla Petersa, Adolfa Liderica ili Gustava Nahtigala. Donedavno su čak i kasarne i škole nosile ime Paula fon Letov-Forbeka, zapovjednika oružanih snaga u koloniji Njemačkoj istočnoj Africi.
Kipovi bivših kolonijalnih vladara se nalaze svuda po Njemačkoj. Rasprava se vodi i o umjetninama i predmetima razasutim po nemačkim muzejima, a koji su ovdje stigli kao kolonijalni plijen.
Najglasnija svađa se vodi oko berlinske takozvane Afričke četvrti gdje ulice nose nazive ili po bivšim kolonijama ili po osobama koje simbolišu kolonijalno razdoblje. Lokalno veće građana je još prije dvije godine odlučilo da imena kolonizatora zamijeni imenima pripadnika pokreta otpora tokom nacionalsocijalističkog režima.
Kreativna rešenja
No mnogi građani i vlasnici prodavnica su protiv mijenjanja naziva i to obrazlažu troškovima koji bi nastali zbog mijenjanja pečata i slično. Neki su se jednostavno navikli na sadašnja imena i ne žele da ih mijenjaju. Građanska inicijativa „Pro Afrička četvrt“ je došla na kreativnu ideju kako da zadrži nazive ulica i odbaci kolonijalnu prošlost.
Tako bi Ulica Lideric trebalo da bude nazvana ne po kolonijalnom službeniku nego po jednom gradu u Namibiji koji se takođe zove Lideric. Ulica Nahtigal ne bi nosila naziv po kolonijalnom vladaru Njemačke zapadne Afrike, nego po teologu Johanu Nahtigalu. Ulica Karla Petersa se već nekoliko godina ne zove po kolonijalnom službeniku nego po istoimenom borcu pokreta otpora tokom Drugog svjetskog rata.
No nisu svi oduševljeni ovim kreativnim rešenjima te sukob oko naziva i dalje tinja. Slični primjeri postoje i u drugim njemačkim gradovima.
Nije reč o brisanju istorije
Udruženje „Postkolonial“ se zalaže se za potpunu „dekolonijalizaciju“ urbanih prostora – uključujući i uklanjanje spomenika. Kristijan Kop, portparol ovog udruženja za Berlin, smatra da nije dovoljno uz sporne spomenike postaviti informativne ploče koje se kritički suočavaju sa osobom predstavljenom na spomeniku.
Istoričar Jirgen Cimerer smatra da spomenike treba zadržati, ali im isto tako treba promijeniti kontekst: „Spomenicima treba oduzeti junački karakter kako ne bi imali veličajuću funkciju. Tako što bi se položili ili postavili naopačke“, predlaže on.
Ali, kako se odnositi prema grobovima? Recimo, grob Lotara fon Trotea, pruskog generala koji je dao naredbu za pokolj nad narodom Herero u današnjoj Namibiji. Na njegovom grobu u Bonu ne postoji ništa što bi ukazivalo na istorijsku dimenziju ove osobe, a taj pokolj do dan danas nije priznat kao genocid.
Desničari iz Alternative za Nemačku (AfD) su među rijetkim političkim snagama u Njemačkoj kojima čitava priča oko suočavanja s kolonijalnom prošlošću jako ide na živce. „Pokušaje da se nametne istorijska slika pročišćena od svih detalja koji nekome smetaju poznata je samo iz totalitarnih režima“, rekao je u Bundestagu šef poslaničkog kluba stranke Aleksander Gauland. A poslanik te stranke Gotfrid Kurio se žali da se Njemcima nameće „afrički kult krivice“.
Da li se uopšte današnjim mjerilima možemo distancirati od istorijskih ličnosti i razdoblja? „U svakom slučaju. Inače ne bismo mogli da se distanciramo ni od Hitlera, Himlera i ostalih“, kaže istoričar Cimerer. On ukazuje da se aktuelna rasprava više odnosi na pitanje da li danas smijemo da uzdižemo osobe koje po današnjim etičkim mjerilima ne bi prošle filter.
Bonus video:
