U Starom gradu u Edinburgu, dok je čitan proglas za kralja Čarlsa III, a iz drevnog gradskog zamka odjekivalo vatreno salutiranje, mala, ali bučna grupa demonstranata počela je da se buni. Na vjekovima staroj ceremoniji, vladin zvaničnik obučen u crvenu ceremonijalnu odjeću stajao je na kamenom postolju ispred katedrale Svetog Džajlsa i čitao proglas. Zatim je izjavio “Bože čuvaj kralja”, a publika je uzvratila.
Konor Biton, 26-godišnjak odjeven u majicu sa natpisom “drugačija Škotska je moguća”, čekao je ovaj trenutak. Tokom čitanja proglasa on je svoje negodovanje glasno izrazio.
Drugi demonstranti su držali znakove na kojima je pisalo: “Republika sada” i “Naša republika za demokratsku budućnost”. Policija je uhapsila jednu ženu koja je nosila rukom ispisan transparent: “Je*eš imperijalizam. Ukinite monarhiju”.
U Škotskoj, izvjesno je da će smrt kraljice Elizabete dodatno intenzivirati ionako užarenu debatu o tome da li Škotska treba da bude nezavisna.
Kao politički partner Engleske više od 300 godina, Škotska je na referendumu 2014. sa 55 prema 45 odsto glasova odbacila mogućnost nezavisnosti.
Međutim, nesuglasice oko izlaska Velike Britanije iz Evropske unije uticale su na rast podrške taboru za nezavisnost.
Mnogima se takođe ne dopada to što je upravljanje Britanijom u rukama Konzervativne partije, koja je daleko manje popularna u Škotskoj nego u Engleskoj.
Vlada Ujedinjenog Kraljevstva uporno odbacuje zahtjev škotskih vlasti za raspisivanje drugog referendma o nezavisnosti. Sljedećeg mjeseca, pred najvišim sudom Britanije će biti razmatran slučaj o tome da li škotski parlament može zakonito da održi drugi refendum o nezavisnosti.
Ispred Katedrale Svetog Džalsa u nedjelju, okupljeni su većinom negodovali zbog prisustva demonstranata. Neki su izvikivali “umuknite”, “idite kući” i “vi ste sramota”.
Biton je odbacio navode da je bezosjećajan jer su prošla samo tri dana od smrti kraljice Elizabete. On je kazao da nije demokratski imati monarhiju u centru ustavne demokratije.
”Ispravno je da pokažemo da ne podržavaju svi raskoš i zastarjelu instituciju kakva je monarhija”, kazao je on za Rojters.
Odnos Škotske sa monarhijom za cijeli vijek je stariji od političkog saveza sa Engleskom koji je uspostavljen 1707.
Dvije države su dijelile istog monarha od ranog 17. vijeka kada je nakon smrti Elizabete I, koja nije imala djece, englesku krunu naslijedio Džejms VI od Škotske.
Pojedini Škoti podržavaju nezavisnost ali žele da zadrže monarhiju. Međutim, drugi nacionalisti se nadaju da će sada nakon smrti kraljice dobiti priliku da otvore novi front u borbi za nezavisnost i na kraju prekinu vezu sa britanskom krunom i postanu republika.
Kraljica, koja je govorila o dubokoj naklonjenosti Škotskoj, za neke je bila otjelotvorenje britanskog identiteta. Mada britanski monarh treba da bude politički neutralan, kraljica je u ključnim trenucima nagovijestila želju da Škotska ostane dio Ujedinjenog Kraljevstva.
Njena smrt u Škotskoj, u ljetnjem dvorcu Balmoral, naglašava njene bliske veze sa zemljom. Mada je politika vladajuće Škotske nacionalne partije da zadrži monarhiju čak i ako Škotska ostvari nezavisnost, pojedini nacionalisti otvoreno kažu da ukoliko Škotska postane nezavisna, onda javnost treba da bira između monarhije i izbora šefa države.
Škotska je tradicionalno više skeptična prema monarhiji od drugih djelova Ujedinjenog Kraljevstva. U maju, istraživanje je pokazalo da 36 odsto građana smatra da bi kraj vladavine kraljice bio prikladan trenutak za proglašenje republike. Takođe postoji generacijska podjela u kojoj su stariji stanovnici posvećeni plemstvu, a mlađi osjećaju manju povezanost sa kraljevskom porodicom.
Džon Has, 33-godišnji privatni preduzetnik bio je među demonstrantima u nedjelju. On je pokazao na muškarce odjevene u ceremonijalne odore kako proglašavaju novog kralja i kazao: “Teško mi je da povjerujem da se ovo događa u Škotskoj u 21. vijeku”.
Robert Miler, 60-godišnji građevinski inžinjer, koji podržava monarhiju, suprotstavio se demonstrantima i kazao: “pogrešno vrijeme, pogrešno mjesto”. On je naglasio da je broj demonstranata mali i da ne održava mišljenje većine.
Bonus video:
