Sofija Gominova je htjela da bude advokat od svoje jedanaeste godine.
Rođena nakon raspada Sovjetskog Saveza, odrasla je u Rusiji koju je uništio organizovani kriminal i gledala je policijske drame na TV-u, želeći da se “bori protiv zla kao što su se oni borili”.
Sada, sa 29 godina, Gominova vjeruje da radi upravo to.
Među novom generacijom mladih advokata ogorčenih suzbijanjem kritike, pridružila se OVD-Info, jednoj od najvećih grupa za pravnu odbranu u Rusiji koja podržava hiljade pritvorenih zbog protivljenja invaziji na Ukrajinu.
“Uvijek sam imala istančan osjećaj za pravdu”, rekla je Gominova novinaru Rojtersa iz Poljske.
“Shvatila sam da mnogo nepravde stvara sistem... koji krši prava građana, nezakonito ih hapsi, nanosi fizičku štetu i donosi apsurdne odluke i uredbe.”
Kad su izbili protesti protiv prošlogodišnje invazije, Gominova je satima čekala po hladnom vremenu u Sankt Peterburgu da bude puštena u sud, a zatim je jurila iz sobe u sobu dok je na desetine uhapšenih demonstranata bilo procesuirano.
Dolazeći kući iscrpljena, počela bi raditi na žalbenim postupcima.
“Odbrana demonstranata na sudu je moja verzija protesta”, rekla je Gominova, koja je počela zastupati antiratne aktiviste na sudu gotovo odmah nakon invazije.
Ruske vlasti kažu da zakonito primjenjuju zakon protiv uzbunjivača koje “Zapad podstiče da unište svoju naciju.” Oni poriču zlostavljanje pritvorenika i ponekad su advokate za ljudska prava proglasili javnim neprijateljima.
Odbrana kritičara Kremlja nosi sa sobom znatne rizike u ratnoj Rusiji, gdje su čak i akademci i penzioneri kažnjeni zbog neslaganja oko rata.
Neki advokati su procesuirani jer su govorili protiv invazije, desetinama su oduzete dozvole, a nekoliko istaknutih advokata je pobjeglo iz zemlje.
Uprkos rizicima, 120 advokata pridružilo se OVD-Info od invazije - tri puta više od broja onih koji su napustili Rusiju – sada ih je 442, kaže Violeta Ficner, advokatica i portparolka grupe.
Uz brojne grupe civilnog društva koje je država raspustila, mnogi drugi advokati takođe samostalno brane antiratne aktiviste, ali je teško utvrditi koliko ih je.
Advokatska komora Sankt Peterburga saopštila je da su se od prošlog marta pridružila 222 advokata, čime je ukupan broj advokata porastao na 4.692, ali su rekli da nemaju informaciju o tome koliko aktivista brane. U saopštenju se navodi da je sedam novih advokata od tada suspendovano ili im je prekinuto članstvo, bez navođenja razloga. Moskovska advokatska komora nije odgovorila na zahtjev za podacima.
Nekoliko oslobađajućih presuda
Oslobađajuće presude na ruskim sudovima su generalno izuzetno rijetke, a kritičari kažu da je pravosudni sistem zemlje veoma politizovan.
Ipak, pravni zastupnici igraju vitalnu ulogu u objavljivanju obračuna, koji je, prema podacima OVD-Info-a, od februara prošle godine doveo u pritvor skoro 20.000 ljudi zbog antiratnog aktivizma.
Rusko Ministarstvo unutrašnjih poslova nije odgovorilo na zahtjev za komentar o pritvaranjima.
Upitan o nezavisnosti sudova, sudsko odjeljenje Vrhovnog suda je odgovorilo “...sudije su nezavisne i podliježu samo Ustavu Ruske Federacije i zakonu”.
Većina istaknutih opozicionih ličnosti koje još nisu pobjegle iz Rusije sada su u zatvoru. Aleksej Navaljni, Putinov najistaknutiji kritičar, bio je u zatvoru prije invazije.
U aprilu je Vladimir Kara-Murza osuđen na 25 godina zatvora zbog izdaje nakon što je osudio rusko vodstvo i rat u Ukrajini. Termin je bio najoštriji te vrste od februara 2022.
Advokati su ponekad posljednji komunikacijski kanal demonstranata tokom dugih suđenja koja se održavaju iza zatvorenih vrata.
“Advokati nastavljaju da budu njihovi glasovi, krijumčare informacije iz zatvora, jer su veza ovih zatvorenika sa spoljnim svetom”, rekla je za Rojters Evgenija Kara-Murza, Vladimirova supruga.
Advokat njenog supruga i dugogodišnji prijatelj Vadim Prohorov – Putinov kritičar – pobjegao je iz Rusije nekoliko dana prije izricanja presude svom klijentu iz straha da bi se i on mogao suočiti sa krivičnim predmetom.
“Trenutno se u Rusiji ne vodi napad samo na novinare... već i na advokate”, rekao je Prohorov za američku televiziju Glas Amerike nakon što je napustio Rusiju, dodajući da je nekoliko njegovih kolega već uhapšeno.
Nekoliko ruskih advokata privuklo je pažnju – i osudu – vlasti, ne samo zbog odbrane kritičara invazije, već i zbog izražavanja vlastitog protivljenja.
Protest u snijegu
Dmitriju Talantovu, čiji bivši klijent, istaknuti novinar Ivan Safronov, služi 22-godišnju kaznu zbog izdaje, i samom prijeti do 10 godina zatvora nakon što je na Fejsbuku napisao da se ruske snage upuštaju u “ekstremne nacističke prakse”.
Maria Bontsler, koja je radila za OVD-Info, dva puta je kažnjena prošle godine zbog “diskreditacije vojske” nakon što je na sudu izgovorila riječ “rat” dok je branila antiratne demonstrante.
A Anastasija Rudenko, advokat iz Ivanova, grada sjeveroistočno od Moskve, kažnjena je u junu sa 30.000 rubalja (355 dolara) zbog “diskreditacije vojske” u video snimcima postavljenim na njenom Telegram kanalu pod naslovom “Nije tako strašno sa advokatom”.
Ona koristi kanal da informiše otprilike 400 pratilaca o njenim tekućim suđenjima, koja uključuju krivični postupak protiv vojnika ranjenog u Ukrajini koji odbija da se vrati u aktivnu dužnost.
Rudenko, koji ima porodicu u Ukrajini, ali čiji su muž i brat vojnici ruskih oružanih snaga, prisustvovao je nekoliko antiratnih skupova i prolaznicima dijelio primjerke distopijskog i antiautoritarnog romana Georgea Orwella “1984”.
“Država ima svoje mišljenje i sa njene tačke gledišta mi moramo da zadržimo svoja mišljenja za sebe”, rekla je ona za Reuters.
Rudenko, koja eksplicitno ne iznosi svoje stavove o ratu u svojim video-snimcima, rekla je da je bila šokirana kada su vlasti ranije ove godine pokrenule reviziju njenog kanala za antiratne sadržaje.
“Zašto to rade? Mislim samo da pokažem: mi smo svemoćni, uništićemo vas”, rekla je ona. “Pa, hajde, uništi me.”
U intervjuima, neki mlađi pravnici sa manje godina iskustva u ruskom pravosudnom sistemu rekli su da su odlučni da zastupaju antiratne neistomišljenike, ali smatraju da je posao iscrpljujući.
Jurij Mihajlov, 25-godišnji javni branilac u moskovskoj oblasti, pridružio se OVD-Info početkom marta prošle godine.
Većina njegovih klijenata uhapšena je zbog manjih protesta, poput jednog čovjeka koji je napisao “365 NE” na snijegu u moskovskom parku na godinu dana od invazije.
Ali, Mihajlov je takođe branio obične građane koji “obavljaju svoj posao” na javnim mjestima, koji su uhapšeni, kako je rekao, jednostavno zato što su bili na pogrešnom mjestu u pogrešno vrijeme.
“Mogu uvjerljivo tvrditi sudiji da je dva puta dva četiri - a on može čak i klimati glavom. Ali na kraju odlučuje da je dva puta dva pet.”
Prije sukoba u Ukrajini, Gominova, u Sankt Peterburgu, radila je uglavnom na građanskim predmetima u rasponu od porodičnih sporova do prava potrošača. Dok je nekoliko poznanika smatra izdajnicom, rekla je, većina prijatelja i rodbine je ponosna, iako zabrinuta za nju.
“Ponekad napuštam sud s takvim bijesom da osjećam veliki nalet snage da nastavim da se borim. Drugi put zatvorim vrata sudnice i suze poteku od bespomoćnosti”, rekla je ona.
“Sve dok imam snage u sebi, ostaću u Rusiji.”
Prevod: S. K.
Bonus video:
