NATO je juče upozorio Rusiju da će koristiti “sva neophodna vojna i nevojna sredstva” kako bi se odbranio, dok je osudio Moskvu zbog kršenja estonskog vazdušnog prostora u incidentu za koji zapadni zvaničnici kažu da je vjerovatno osmišljen da testira spremnost i odlučnost Alijanse.
Estonija je u petak saopštila da su tri ruska lovca MiG-31 povrijedila njen vazdušni prostor u trajanju od 12 minuta prije nego što su ih ispratili italijanski borbeni avioni NATO-a.
“Rusija ne treba da ima nikakvu sumnju: NATO i saveznici će, u skladu sa međunarodnim pravom, upotrijebiti sva neophodna vojna i nevojna sredstva da se odbranimo i odvratimo sve prijetnje iz svih pravaca”, navodi se u saopštenju. “Nastavićemo da odgovaramo na način, u vrijeme i u domenu koje sami izaberemo”.
Generalni sekretar NATO-a Mark Rute je, kako prenosi Rojters, rekao da ruski avioni iznad Estonije nijesu oboreni jer je procijenjeno da ne predstavljaju neposrednu prijetnju. Ali je dodao da komandanti NATO-a imaju ovlašćenje da “donesu krajnju odluku” ukoliko procijene da upad aviona ipak predstavlja takvu prijetnju.
Jučerašnji sastanak Sjevernoatlantskog savjeta, koji čine ambasadori 32 zemlje članice Alijanse, sazvan je nakon što se Estonija pozvala na Član 4 osnivačkog ugovora NATO-a. Rojters podsjeća da je to tek deveti put u 76 godina dugoj istoriji NATO-a da je ovaj član aktiviran - a dva od tih slučaja dogodila su se ovog mjeseca, kao odgovor na incidente iznad Poljske i Estonije.
“Mi jesmo odbrambeni savez, da, ali nismo naivni. Dakle, vidimo šta se dešava”, poručio je Rute. “Ako nije namjerno, onda je krajnje neodgovorno. A naravno, čak i ako je riječ o neodgovornosti, mi se i dalje moramo braniti.”
NATO je sličnu poruku poslao i nakon što su ruski dronovi ranije ovog mjeseca upali u poljski vazdušni prostor i nanijeli štetu objektima na teritoriji te zemlje. Moskva je u oba slučaja odbacila optužbe da se radi o namjernim provokacijama, a tvrdnje Estonije ocijenila kao neosnovane i optužila Talin da pokušava da pojača tenzije između Istoka i Zapada.
Međutim, upravo u tim incidentima mnogi vide Putinovo testiranje granica Alijanse. Ključno pitanje koje se time nameće, a na koje ukazuje Gideon Rahman u kolumni za “Fajnenšl tajms”, jeste koliko je NATO zapravo spreman i posvećen odbrani baltičkih država.
Unutar Alijanse postoje oni koji smatraju da bi NATO u budućnosti trebalo da obara ruske avione koji povrijede njen vazdušni prostor. Međutim drugi, posebno u Sjedinjenim Državama, vjeruju da bi to bila opasna eskalacija.
Rusija bi, kako ističe Rahman, mogla postepeno da pojačava svoje provokacije kako bi testirala te prikrivene podjele unutar NATO-a. Jedan od scenarija o kojem se dugo raspravlja jeste upad ruskih kopnenih trupa u neku od baltičkih država - možda pod izgovorom da brane etničke Ruse. Krajnji cilj Kremlja bio bi da pokaže da je Član 5, u kojem stoji da će se napad na jednu članicu smatrati napadom na sve, bezvrijedan. Ako bi Rusija uspjela da dokaže da ta garancija ne funkcioniše u praksi, otvorila bi prostor da vrši pritisak na manje evropske države, bez suočavanja sa punom snagom Alijanse.
Ako bi Rusija u tome uspjela, mogla bi pokušati da jednu po jednu odvaja manje evropske države – a da nikada ne mora da se direktno suoči s ukupnom snagom NATO-a. Moskva u svojim provokacijama računa upravo na neizvjesnost oko američkog odgovora, ističe Rahman i ukazuje na razgovor koji je imao sa bivšim litvanskim šefom diplomatije Gabrijeliusom Landsbergisom. “Ako dođe do upada i napada… šta Putin može da očekuje? Da američka Šesta flota uplovi u Baltik ili da stigne poziv na sastanak na Aljasci”, upitao je Landsbergis.
Rahman navodi da ispod površine postoje ozbiljne tenzije između Trampove administracije i njenih baltičkih saveznika i da se u Vašingtonu žale na “estonizaciju” evropske spoljne politike - što je aluzija na činjenicu da je Kaja Kalas, šefica spoljne politike EU, bivša premijerka Estonije. U pojedinim djelovima Trampove administracije Baltičke države se smatraju opasno agresivnim u svom odnosu prema Putinu.
Sumnjičavost između Baltika i SAD je obostrana. “U hodnicima estonskog ministarstva spoljnih poslova prošle sedmice - odmah pored kancelarija najviših zvaničnika - vidio sam veliku reprodukciju rezultata glasanja sa debate u UN-u o Ukrajini iz prošlog februara, u kojoj su SAD glasale zajedno s Rusima. Poruka je, činilo se, bila jasna: ne pretpostavljajte da je Trampova Amerika na našoj strani”, navodi Rahman u kolumni za FT.
Ipak Rahman zaključuje da čak i ako bi se Amerika povukla u slučaju krize na Baltiku, baltičke države ne bi ostale same - jer bi u njihovu odbranu gotovo sigurno stale evropske i kanadske snage, kao i dobro naoružani susjedi Poljska i Finska, svjesni da je njihova bezbjednost neraskidivo povezana. Upravo zato, ističe Rahman, za Putina bi svako iskušavanje odlučnosti NATO-a na istoku predstavljalo krajnje rizičan i nepromišljen potez.
Litvanija popušta pravila za obaranje dronova
Parlament Litvanije odobrio je juče oružanim snagama ove baltičke zemlje ovlašćenja da obaraju svaki bespilotni dron koji povrijedi njen vazdušni prostor, nakon incidenata u kojima su, kako je saopšteno, na njenu teritoriju pala dva ruska drona.
Litvanska vojska trenutno smije da gađa dronove samo ako se utvrdi da su naoružani ili da predstavljaju neposrednu opasnost za objekte od značaja za državu. To će se promijeniti na osnovu zakona koji je usvojen po hitnom postupku uz podršku 117 od ukupno 141 poslanika litvanskog parlamenta, a koji će važiti od oktobra u zemlji članici NATO-a i Evropske unije.
Litvanija je u avgustu zatražila od NATO-a dodatnu protivvazdušnu odbranu nakon što su dva vojna drona pala na njenu teritoriju iz Bjelorusije, dok je Danska juče saopštila da su dronovi koji su u ponedjeljak obustavili letove na njenom glavnom aerodromu povezani sa nizom sumnjivih ruskih upada dronovima i drugih ometanja širom Evrope.
Bonus video:
