U Moldaviji se sjutra održavaju parlamentarni izbori koji bi mogli imati dalekosežne posljedice po njen put ka članstvu u Evropskoj uniji, dok se zemlja istovremeno suočava s navodnim ruskim miješanjem u unutrašnju politiku.
Samo nekoliko dana uoči ključnog glasanja, uhapšene su desetine osoba zbog navodnog plana za organizovanje “masovnih nereda”.
Predsjednica Maja Sandu, koja je izbore nazvala najvažnijim u istoriji zemlje, optužila je Moskvu da vodi hibridni rat kroz kampanje dezinformacija, ilegalno finansiranje političkih partija i kupovinu glasova.
Agencija Blumberg je objavila da je imala uvid u dokumenta koja otkrivaju opsežne ruske planove za izazivanje nemira i manipulaciju izbornim rezultatom.
Glasanje 28. septembra moglo bi označiti presudan zaokret: proruske snage nastoje da poremete postojeći proevropski status kvo, dok je vladajuća većina Stranke akcije i solidarnosti (PAS) Maje Sandu dovedena u pitanje.
Smještena između Ukrajine i Rumunije, članice EU i NATO-a, Moldavija je postala geopolitičko bojno polje između zapadno orijentisanih i Moskvi naklonjenih blokova.
Ovi izbori se održavaju manje od godinu nakon što su se građani tijesnom većinom izjasnili za nastavak puta ka EU na referendumu za koji je vlada saopštila da je poremećen miješanjem Kremlja.
U dokumentima u koje je Blumberg imao uvid navodi se da je Rusija je osmislila plan da se umiješa u predstojeće izbore i poremeti napore vlasti da zemlju zadrže na putu ka članstvu u EU.
Ta agencija navodi da je višeslojna strategija finalizovana u proljeće i koordinisana direktno iz Kremlja. Cilj je, prema internim ruskim planovima, da se oslabe šanse Maje Sandu i njene stranke, te da se ona na kraju ukloni s vlasti.
Taktike uključuju regrutovanje Moldavaca iz inostranstva, uključujući i one u Rusiji, da glasaju na biračkim mjestima u EU i drugim zemljama, slanje drugih da organizuju proteste i vođenje široke dezinformacione kampanje na društvenim mrežama, pokazuju dokumenta. Još jedan ključni segment plana kabineta predsjednika Vladimira Putina odnosi se na upotrebu kompromitujućeg materijala kako bi se vršio pritisak na javne funkcionere da poremete izborni proces.
Blumberg nije mogao da potvrdi da li Rusija sprovodil planove pred kraj izborne kampanje u Moldaviji. Međutim, dvojica evropskih zvaničnika upoznatih sa slučajem ocijenila su da je “gotovo sigurno” da Moskva namjerava da sprovede većinu njih.
U međuvremenu, moldavska policija je pojačala akcije protiv dezinformacionih kampanja i pokušaja kupovine glasova. Prošlog mjeseca vlasti su zvanično zatražile blokadu 443 TikTok naloga.
U ponedjeljak su bezbjednosne službe pokrenule operaciju protiv, kako tvrde, ruskog plana za destabilizaciju izbora, naveo je predsjednički savjetnik Stanislav Sekrieru. Vlasti u Kišinjevu privele su 74 osobe i izvele više od 250 pretresa širom zemlje, razbivši mrežu za koju se sumnja da je djelovala uz podršku ruske obavještajne službe GRU, saopštila je policija na konferenciji za novinare. Većina uhapšenih je, prema riječima moldavskog generalnog tužioca za organizovani kriminal Viktora Furtune, organizovano putovala u Srbiju gdje su obučavani za izazivanje nereda.
Kremlj nije odgovorio na zahtjev Blumberga za komentar. Rusija je više puta tvrdila da se ne miješa u strane izbore. Tokom prošlogodišnjeg referenduma o članstvu u EU i predsjedničkog glasanja, portparolka Ministarstva spoljnih poslova je optužbe odbacila kao “rusofobiju”, koju je opisala kao “suštinsku komponentu evropskog projekta u Moldaviji”.
Sada je pitanje da li će Moldavija nastaviti putem evropskih integracija, nakon što je cilj članstva unijela u svoj ustav, ili će se okrenuti Moskvi u trenutku kada Putin ne pokazuje znake spremnosti da okonča rat protiv Ukrajine, navodi Blumberg.
Kao bivša sovjetska republika, Moldavija ima značajnu rusofonu manjinu među 2,4 miliona stanovnika. Prema ocjeni Savjeta Evrope, otcijepljena oblast Pridnjestrovlje nalazi se pod ruskom okupacijom, dok je lider oblasti Gagauzija osuđen pred moldavskim sudom zbog nezakonitog preusmjeravanja ruskog novca ka jednoj političkoj partiji.
“Cilj Kremlja je jasan: da osvoji Moldaviju preko glasačkih kutija, da nas upotrijebi protiv Ukrajine i pretvori u odskočnu dasku za hibridne napade na Evropsku uniju”, poručila je Sandu poslanicima Evropskog parlamenta u Strazburu 9. septembra. “Zato su ovi izbori veoma važni. Braneći ih, štitimo ne samo Moldaviju, već i regionalnu bezbjednost i stabilnost.”
EU je stala iza moldavskih nastojanja za članstvo, a francuski predsjednik Emanuel Makron, njemački kancelar Fridrih Merc i poljski premijer Donald Tusk posjetili su krajem avgusta prijestonicu Kišinjev.
Međutim, mnogi birači su više fokusirani na ekonomska pitanja u jednoj od najsiromašnijih zemalja Evrope. Oni se bore s visokom inflacijom i nisu vidjeli veliki napredak u vladinom obećanju da će iskorijeniti korupciju.
Stranka PAS Maje Sandu obećava da će pokrenuti proces pristupanja EU i obezbijediti pristup prijeko potrebnim fondovima, nakon što je Moldavija prošle godine otpočela pregovore o članstvu. Međutim, najnovije ankete pokazuju da bi PAS mogao da izgubi parlamentarnu većinu, što otvara mogućnost formiranja krhke koalicije.
Opozicione snage poput proruskog Patriotskog bloka i nominalno proevropskog saveza Alternativa privlače glasače koje muče visoke cijene, spore reforme i skepticizam prema tješnjim vezama s EU.
Jedan od lidera Patriotskog bloka, bivši predsjednik Igor Dodon je, prema posebnom setu dokumenata u koje je Blumberg imao uvid, dok je bio na vlasti tražio od bezbjednosnih službi da prate političke protivnike. Dodon je u odgovoru Blumbergu putem mejla naveo da je uvijek postupao u skladu sa zakonom i u interesu Moldavije.
U posebnom “otvorenom pismu” Blumbergu, objavljenom na društvenim mrežama, Dodon je optužio moldavske vlasti da ilegalno vrše pritisak na opozicione partije. “Vladajući režim u Moldaviji aktivno koristi administrativne resurse ne samo da bi ostvario svoje političke ciljeve, već i da bi zastrašio svoje glavne rivale”, napisao je.
On je takođe ustvrdio da se “određene zapadne sile” miješaju u izbornu kampanju šaljući visoke zvaničnike u zemlju kako bi podržali PAS i prijetili obustavom pomoći Moldaviji ukoliko ta partija izgubi.
Prema riječima evropskih zvaničnika, Rusija je posvetila značajne resurse pokušajima da utiče na izbore u regionu. U Gruziji su prošle godine izbore pratile optužbe za rasprostranjeno miješanje Moskve, što je otvorilo put višemjesečnim protestima.
Potom je uslijedila predsjednička kampanja u Rumuniji, gdje su sudije naložile ponavljanje izbora nakon optužbi za rusko uplitanje koje je u prvom krugu dovelo do pobjede kandidata krajnje desnice.
Istraga koja je trajala mjesecima pokazala je da je Rusija od 2022. godine usmjeravala hibridnu kampanju protiv Rumunije, izjavio je državni tužilac Aleks Florenta. Četiri kompanije povezane s Rusijom upravljale su lažnim nalozima na društvenim mrežama i AI botovima, koji su dosegli najmanje 1,3 miliona građana, izjavio je 16. septembra.
U Moldaviji je Sandu ovog mjeseca u obraćanju evropskim poslanicima procijenila da je Rusija potrošila ekvivalent od jedan odsto BDP-a njene zemlje, odnosno oko 150 miliona eura, kako bi uticala na referendum o članstvu u EU i na njenu kampanju za reizbor.
Evropski zvaničnici upoznati s planovima Moskve naveli su da je veoma vjerovatno da je Kremlj izdvojio sličan iznos i za ovogodišnje izbore. Oni su za Blumberg govorili pod uslovom anonimnosti, zbog povjerljivosti procjena.
Jedan od ključnih segmenata plana Kremlja je stvaranje privida konkurentne izborne utakmice, iako je ona u stvarnosti osmišljena tako da razvodni podršku Sandu, navodi se u jednom od dokumenata u koji je Blumberg imao uvid.
Glasovi Moldavaca iz dijaspore bili su presudni na izborima 2024. godine. Prema jednom od dokumenata, Rusija je za ove izbore planirala da regrutuje pripadnike moldavske dijaspore i plati im putne troškove kako bi glasali.
Planovi su uključivali i dezinformacionu kampanju na Telegramu, TikToku i Fejsbuku, kao i putem tradicionalnih kanala i kol centara. Poruke na rumunskom, zvaničnom jeziku Moldavije, i na ruskom optužuju Sandu da je strana marioneta koja gura zemlju u bijedu i rat.
Blumberg piše da moldavska policija pokušava da zaustavi širenje lažnih vijesti na društvenim mrežama i da je saopštila da određene grupe takođe nezakonito unose novac radi kupovine glasova i finansiranja političkih partija s ciljem podrivanja rezultata izbora. Policija je samo 16. septembra zaplijenila pet miliona moldavskih leja (302.000 dolara) tokom racija u okviru akcije protiv navodne šeme pranja novca, navedeno je u saopštenju.
Prema dokumentima, Rusija planira i da regrutuje muškarce iz sportskih klubova i kriminalnih mreža kako bi organizovali nasilne provokacije tokom glasanja i na protestima poslije izbora. To bi uključivalo demonstracije sa zahtjevima da Sandu podnese ostavku ukoliko njena partija izgubi ili da se rezultat prikaže kao neregularan ukoliko pobijedi.
Fokus Kremlja, prema evropskim zvaničnicima, jasno je usmjeren i na događaje poslije izbora. Vrsta podrške koju opozicione partije u Moldaviji dobijaju iz Moskve varira, od savjeta do finansiranja. Ukoliko bi one pobijedile, njihovi odnosi bi vjerovatno bili napeti, naveli su zvaničnici, imajući u vidu istoriju međusobnog nepovjerenja i takmičenja za naklonost Rusije.
Rusija navodno planira i da regrutuje muškarce iz sportskih klubova i kriminalnih mreža kako bi organizovali nasilne provokacije tokom glasanja i na protestima poslije izbora
Dodon, koji je izgubio od Sandu na predsjedničkim izborima 2020. godine, pratio je protivnike svih političkih orijentacija, prema dokumentima u koje je Blumberg imao uvid.
Dokumenta sadrže stotine poruka između Dodona i jednog visokog oficira moldavske obavještajne službe od oktobra 2019. do maja 2021. godine. Među ljudima koji su bili predmet interesovanja nisu bili samo njegovi protivnici, poput Sandu, već i drugi proruski političari i biznismeni.
Dodonovi zahtjevi i raznovrsne informacije koje je dobijao uključivali su povjerljive podatke o putovanjima, sastancima i događajima u kojima su ti pojedinci učestvovali. Među njima su se nalazili podaci iz spiska putnika sa leta, informacije o prelasku granice, izvještaji o događajima i vizuelni dokazi sa sastanaka. Razmjene ukazuju i na to da su službe pratile aktivnosti pojedinih stranih ambasada.
“Što se tiče moje saradnje s državnim institucijama, ona je uvijek bila u javnom interesu, a ne iz političkih ili ličnih razloga”, odgovorio je Dodon u mejlu na pitanja Blumberga. “Kao šef države, djelovao sam isključivo u okvirima zakona i u nacionalnom interesu”.
Poruke takođe sugerišu da je Dodon bio naročito osjetljiv na zahtjeve iz Moskve. On je u februaru 2020. godine tražio informacije o osobi za koju su “istočni partneri” Moldavije insistirali da bude uključena u državni savjet bezbjednosti.
Dva mjeseca kasnije, tokom spora oko mogućnosti otcijepljenog Pridnjestrovlja da transportuje žito, Dodon je od obavještajnog oficira tražio izvještaje. “Rusi mi pišu”, rekao je.
U otvorenom pismu Blumbergu, Dodon je odbacio “neutemeljene i lažne optužbe u vezi s mojim aktivnostima”.
Bonus video:
