Kako se 2025. godina bliži kraju, Italijani, gledajući preko granice, mogu konačno da kažu da su se uloge okrenule. Nekada simbol političke nestabilnosti, Italijom danas upravlja usklađena koalicija na čijem je čelu desničarska liderka Đorđa Meloni. Tri godine nakon dolaska na vlast, kao snažna premijerka koja sve više klizi ka autoritarizmu, ona bilježi podršku birača koja se kreće iznad 30 odsto. Obilježena neliberalnim tendencijama, njena vlada postala je jedna od najstabilnijih koje je Italija imala posljednjih godina, dok je s druge strane Alpa Francuska zahvaćena nizom političkih kriza.
Isto važi i iz fiskalne perspektive. Od 1980. godine Italija se suočava s ogromnim javnim dugom (135 odsto BDP-a u 2024) i budžetskim deficitom koji je narušavao povjerenje tržišta. Međutim, vlada Đorđe Meloni smanjila je deficit na 3,4 odsto BDP-a u 2024. godini. Kreditne rejting-agencije podigle su rejting Italije uprkos njenim strukturnim slabostima, dok su Fitch i Standard & Poor’s snizili rejting Francuske. U međuvremenu, dok se Pariz nastavlja povlačiti iz Afrike, Meloni je pokrenula ambicioznu diplomatsku ofanzivu prema tom kontinentu. Uz obećanja o pomoći i sprečavanju ilegalnih migracija, taj plan postepeno dobija konkretne obrise.
Ovo laskavo poređenje otvara novo poglavlje u dugotrajnom rivalstvu koje oblikuje odnose dvije zemlje. Južno od Alpa, rivalitet sa Francuskom, povezan sa onim što se smatra nepoštenom dominacijom Pariza, prilično je rasprostranjen. U Francuskoj se to uglavnom zanemaruje. Naime, dok većina Francuza ima povoljan stav prema Italijanima, to nije uvijek uzvraćeno. To potvrđuju rezultati istraživanja javnog mnjenja koje je sprovela agencija Ipsos, predstavljeni 26. novembra tokom Francusko-italijanskih dijaloga za Evropu, održanih na Univerzitetu Luis Guido Karli u Rimu, u saradnji sa Sciences Po. Dok je 60 odsto ispitanih Francuza izrazilo naklonost prema Italiji, isto je učinilo samo 30 odsto Italijana prema Francuskoj, dok je 20 odsto otvoreno iskazalo antipatiju. To se često pripisuje percepciji francuske arogancije, uprkos snažnim kulturnim vezama između dvije zemlje.
“Italijanski nacionalni narativ projektuje negativnu sliku Francuske u 19. vijeku, kada su Napoleon I i Napoleon III naizmjenično podržavali i potkopavali italijansko ujedinjenje”, rekao je Žan-Pjer Darnis, profesor na Univerzitetu Azurna obala i direktor master programa za francusko-italijanske odnose. “Dugotrajna, često iznevjerena želja Italije da od svog osnivanja 1861. godine bude važan akter na svjetskoj sceni podstakla je osjećaj rivalstva.”
“Na ravnopravnoj osnovi”
Prema riječima ovog akademika, Italijani pamte razorne pohode Fransoa I u sjevernoj Italiji, Napoleonovu pljačku, kao i ono što doživljavaju kao imperijalizam francuskih korporacija prema italijanskim kompanijama. Nasuprot tome, Francuzi su tih bolnih tačaka uglavnom nesvjesni i svog susjeda vide kao idiličnu, prijateljsku i gostoljubivu zemlju, često zaboravljajući da je Italija bila druga najveća industrijska sila u Evropi. “Italijani imaju osjećaj da se prema njima postupa kao prema siromašnim rođacima”, rekao je Antonio Varsori, profesor istorije evropskih integracija na Univerzitetu u Padovi. “Sadašnje teškoće Francuske stvaraju priliku da se odnos izgradi na ravnopravnoj osnovi.”
Meloni, koja je potekla iz nacionalističkog miljea s fašističkim korijenima, Francusku doživljava kao susjeda koji ponekad gaji neprijateljske namjere. Njena lična istorija to djelimično objašnjava. “Za Đorđu Meloni, 2011. godina bila je traumatična. Tada je obavljala svoju prvu ministarsku funkciju u vladi Silvija Berluskonija, koju je Nikola Sarkozi ismijavao”, objasnio je Lorenco Kastelani, profesor istorije političkih institucija na Univerzitetu Luiss Guido Karli u Rimu i stručnjak za italijansku desnicu. “Zbog fiskalne situacije morala je da napusti ministarsku poziciju i ustupi mjesto tehnokratskoj vladi. Taj potez je doživljen kao režiran iz Brisela, preko Njemačke i Francuske.”
Tome treba dodati i francusko-britansku intervencija u Libiji, nekadašnjoj italijanskoj koloniji. Iz italijanske perspektive, Pariz je, ubrzavajući pad diktatora Moamera Gadafija, Italiji oduzeo saveznika i otvorio nove migrantske rute. Meloni, koja se dok je bila u opoziciji borila za italijansko pravo na vrh Mon Blana i osuđivala neokolonijalni CFA franak, postavila je sebi za cilj da ispravi te nepravde. Od njenog dolaska na vlast, bilateralni odnosi obilježeni su diplomatskim krizama, uprkos potpisivanju Kvirinalskog sporazuma o unaprijeđenoj saradnji 2021. godine. Dvije diplomatije sada rade na organizovanju bilateralnog samita planiranog za proljeće 2026, kako bi se počelo iznova.
Međutim, prisustvo Đorđe Meloni, dok nastavlja napade na medije i pravosuđe, sve više se nadvija nad francuskim političkim životom. Ona je 20. septembra povukla potez bez presedana, obratila se onlajn skupu koji je organizovala njena francuska saveznica Marion Marešal, udata za poslanika u Evropskom parlamentu iz stranke Braća Italije kojoj pripada Meloni. Sa delegacijom od četiri poslanika u Evropskom parlamentu, u kojoj je ona vodeća figura, njena stranka Identité-Libertés pripada grupi Evropskih konzervativaca i reformista. Toj grupi, u kojoj dominira Meloni, pošlo je za rukom da progura svoju agendu u Evropi, naročito kada je riječ o imigraciji. Obraćajući se francuskim saveznicima, fasciniranim njenim “modelom”, Meloni se pozicionirala kao liderka i promovisala “ujedinjenje desnice” u državama članicama, ideju koja dobija sve više pristalica u Francuskoj.
U svom govoru, Meloni je predstavila Italiju koja je povratila svoje zasluženo mjesto u svijetu, projektujući sliku snage. Za francusku krajnju desnicu, ta slika kao da je prizivala sve ono što je Francuska prestala da bude.
Prevod: N. B.
Bonus video:
