Hladnokrvna ubistva snajperima, nasumično granatiranje, operacije pod svjetlošću munja, smrt, strah i glad u mračnom gradu pod nemilosrdnim čekićem nadmoćne sile…
Po svojoj haotičnoj okrutnosti, sukob u Siriji počinje da podsjeća na rat u Bosni prije 20 godina kada su srpske, muslimanske i hrvatske snage rasparčale tu zemlju i kada su opkoljeni stanovnici Sarajeva sahranjivali hiljade mrtvih na sportskim površinama, piše Rojtersov analitičar Daglas Hamilton.
Bosanski pokolj emitovan je širom svijeta iz mjeseca u mjesec putem 24-časovnih satelitskih vijesti, koje su onda bile u svojoj ranoj fazi. Krvoproliće u sirijskom gradu Homsu se prikazuje svijetu skoro iz sata u sat putem mobilnih telefona i amaterskih video snimaka.
Slike mrtvih beba, otkinutih udova, krvi koja teče potocima i ljudi poludjeli od tuge izazivaju užas praćen pozivima za oružanu inostranu intervenciju.
Hamilton podsjeća da se intervencija u Bosni desila, ali uz toliko oklijevanje da je agonija tamošnjeg stanovništva trajala skoro četiri godine tokom kojih je stradalo desetine hiljada ljudi, a milion ih je ostalo bez krova nad glavom.
Zapadne sile koje su na kraju zaustavile krvoproliće kažu da nemaju namjeru da ulaze u Siriju, što je potez koji bi mogao imati nesagledive posljedice u ovom nestabilnom regionu.
Bosna je bila mala jugoslovenska republika, kriza u Evropi na pragu NATO-a. Sirija je velika arapska republika sa moćnim prijateljima Rusijom i Iranom, smještena na strateškoj raskrsnici.
Tenk T-72
Zajednički imenitelj koji se odmah može primijetiti između ove dvije zemlje je tenk T-72 iz sovjetske ere. On gazi sve pred sobom na putu ka gradovima gdje se sukobljava sa slabo naoružanim pobunjenicima i civilima tokom jedanaest mjeseci represije koju sprovodi sirijski predsjednik Bašar al Asad.
Postoji osjećaj već viđenog u vezi sa ovim scenama i „humanitarnim“ ljekovima koji se sada zahtijevaju - misijama pomoći koje su u Bosni neumoljivo dovele do oružane intervencije.
„Bosanski rat i sukob u Siriji su po prirodi različiti“, smatraju Zoner Kagaptaj i Endrju Tejbler iz Instituta za Bliskoistočnu politiku u Vašingtonu. Međutim, „svaka međunarodna grupa koja želi da sprovede humanitarnu intervenciju kako bi zaštitila civile i enklave koje je 'oslobodila' opozicija u Siriji, treba da izvuku lekcije iz Bosne iz perioda 1990-ih“.
Te lekcije pokazuju da bi intervencija zahtijevala međunarodne snage koje imaju zaštitu vazdušnih snaga i koje imaju mandat da uzvrate na vatru. To bi najvjerovatnije bila intervencija na čelu sa NATO-om koju bi predvodio neki muslimanski general iz NATO članice Turske i koja bi uključivala arapske jedinice.
Skloništa i koridori
Turska je prije nekoliko mjeseci pozvala na pružanje skloništa Sirijcima, a sada sarađuje sa Arapskom ligom i Francuskom. Najmanje 5.500 Sirijaca ubijeno je tokom posljednjih 11 mjeseci, pokazuju podaci Ujedinjenih nacija.
Sastanak „Prijatelja Sirije“ koji treba da se sa predstavnicima arapskih zemalja održi u Tunisu 24. februara „će poslati veoma snažnu poruku solidarnosti sa sirijskim narodom i takođe će upozoriti sirijski režim“, kaže turiski šef diplomatije Ahmet Davutoglu.
Francuska želi da Savjet bezbjednosti UN-a odobri njen plan za uspostavljanje humanitarnih koridora u Siriji iz Turske, Libana ili Jordana do mediteranske obale ili nekog aerodroma.
Međutim, francuski predsjednik Nikola Sarkozi u petak je odbacio direktnu intervenciju, navodeći da „revolucija u Siriji neće biti vođena spolja, ... nego mora biti vođena iznutra“.
U Bosni je svijet gledao kako se dešavaju zvjerstva dok je intervencija dolazila usporeno zbog zapadnog oklijevanja da uđe u nešto što se smatralo etničkim građanskim ratom, dok su ruski čvrsti stav o nemiješanju i rječita dipomatija bili zamagljeni prikladnim pretvaranjem da je to fer borba, piše Hamilton.
Slični faktori igraju ulogu i u Siriji. Veto Rusije i Kine do sada su blokirali bilo kakvu akciju koju bi mogao sprovesti Savjet bezbjednosti, insistirajući na nemiješanju u gerilsku pobunu protiv legitimne države.
Međutim, prošle nedjelje, generalna Skupština UN osudila je Asadovu vladu zbog sve većeg kršenja ljudskih prava i poručila mu da mora da ode. Ovom rezolucijom podržan je plan Arapske lige kojim se zahtijeva povlačenje sirijskog teškog naoružanja iz gradova. Ova rezolucija je neobavezujuća, ali su takve bile i prve rezolucije o Bosni.
Bijes i zgražavanje svjetskog javnog mnjenja ispostavili su se kao najbolje oružje u Bosni protiv bosanskih Srba naoružanih tenkovima i artiljerijom.
U Sarajevu je prošle nedjelje holivudska zvijezda i aktivistkinja za ljudska prava Anđelina Džoli, prikazala novi ratni film „U zemlji krvi i meda“. Kazala je da se nada da će film služiti kao „poziv na buđenje“ svijetu da zaustave zvjerstva u Siriji.
Generalni sekretar NATO-a Anders Fog Rasmusen kaže da, čak i sa mandatom UN i arapskom podrškom, sumnja da bi se alijansa umiješala. Ipak, kao što se pokazalo u slučaju Bosne, politika se može promijeniti.
„Mi nemamo psa u ovoj borbi“ čuvena je izjava američkog državnog sekretara Džejmsa Bejkera iz 1991, nakon neuspjele misije da se zaustavi krvavi raspad Jugoslavije koji je pokrenuo bosanski rat.
Međutim, kada se to pretvorilo u najgori konflikt u Evropi od Drugog svjetskog rata, NATO se umiješao, u početku sa 50 mirotvoraca, ali se sve završilo sa sto hiljada pripadnika alijanse u zemlji, nakon bombardovanja teškog naoružanja bosanskih Srba kako bi se nametnuo mirovni sporazum.
Bilo je potrebno pet godina i više od sto rezolucija Savjeta bezbjednosti da se ugasi rat za koji su se UN nadale da će se završiti u ljeto 1992. On se završio u zimu 1995, pošto je stradalo više od 100.000 ljudi i pošto su uništeni cijeli gradovi.
Međutim, još mnogo života je sačuvano jer su bosanska zvjerstva postavila izazov za snage UN i njihove evropske NATO saveznike da ne smiju sebi priuštiti neuspjeh.
Izbjegavanje grešaka iz Bosne
Za uspostavljanje primirja i humanitarnih koridora u Sirji bio bi potreban mandat UN. Rusija, koja se protivi „promjeni režima“, kaže da bi morala da vidi tekst te rezolucije.
Intervencija u Bosni počela je sa jednim koridorom za humanitarnu pomoć i zaštićene zone UN u susjednoj Hrvatskoj, što je zahtijevalo lako naoružane Zaštitne snage UN - UNPROFOR. Isprva skromna, njihova uloga je porasla i postala centralna.
U junu 1992, rezolucija broj 761 Savjeta bezbjednosti istakla je hitnost dopremanja pomoći u Sarajevo. Konvoj osoblja UN i pripadnika UNPROFOR-a uputio se preko hrvatskih planina da preuzme kontrolu nad sarajevskim aerodromom.
UNPROFOR je postao ono što je istoričar Vilijem Šoukros nazvao „jednom od najnesrećnijih mirovnih misija UN u posljednje vrijeme“, klasičan slučaj „spore misije“ koja je izvukla bolne lekcije iz svojih mnogobrojnih grešaka.
Stupajući na bosansko tlo NATO je bio obavezan da štiti svoje trupe koje su u to vrijeme morale da imaju podršku tenkova i ratnih aviona alijanse. Kako navodi Hamilton, nakon mnogih prezrivih izazivanja od strane bosanskih Srba, alijansa je konačno dobila „robustni“ mandat UN za koje su vojni analitičari ocijenili da je bio potreban od početka.
Međutim pravo da uzvrate vatru došlo je tek poslije poniženja vojnika koji su bili svjedoci nekažnjenog granatiranja ljudi u skloništima, dok su TV kamere snimale očiglednu nemoć NATO-a.
Upravo sada perspektive mirovnih snaga UN za Siriju se čine jednako slabim s obzirom na to da tamo „nema mira za čuvanje“. Međutim, ni 1992. u Bosni nije bilo mira za čuvanje.
Kagaptaj i Tejbler sa Instituta u Vašingtonu kažu da bi misija u Siriji mogla uspjeti i da bi se izbjegla eskalacija ukoliko se nauče lekciju iz Bosne i izbjegnu zamke.
Prvo, u Siriji se mora izbjeći „formiranje skloništa za civile bez pouzdane vojne strukture koja bi ih štitila“. Drugo, ne smiju se „slati pripadnici mirovnih snaga bez čvrstog mandata koji im dozvoljava da uzvrate na vatru“. Treće mora se „koristiti vazdušna sila kako bi se zaštitile enklave i održali humanitarni koridori“.
Galerija
Bonus video:
