Većina ljudi može samo da sanja o tome stigne do zvijezda. Denis Tito je 28. aprila 2001. postigao taj doživotni cilj - ali on nije bio tipični astronaut. Tito, bogati biznismen, platio je 20 miliona američkih dolara za mjesto u ruskoj svemirskoj letjelici “Sojuz”, kao prvi turista koji je posjetio Međunarodnu svemirsku stanicu. Samo sedam ljudi slijedilo je njegov primjer u posljednjih 20 godina, ali se očekuje da se taj broj udvostruči samo u narednih 12 mjeseci.
NASA odavno oklijeva da ugosti svemirske turiste, pa je Rusija - tražeći izvore novca nakon hladnog rata 1990-ih i 2000-ih - bila jedina opcija za one koji traže ovu vrstu ekstremne avanture. Međutim, izgleda da će uspon privatnih svemirskih kompanija olakšati običnim ljudima da iskuse svemir.
Iz moje perspektive analitičara svemirske politike, vidim početak ere u kojoj više ljudi može doživjeti svemir. Sa kompanijama poput “Spejs eks” i “Blu oridžin”, koje se nadaju da će izgraditi budućnost za čovječanstvo u svemiru, svemirski turizam je način da se široj javnosti pokažu i bezbjednost i pouzdanost putovanja u svemir.
Razvoj svemirskog turizma
Letovi u svemir poput Titovog skupi su s razlogom. Raketa mora sagorjeti puno skupog goriva da bi putovala dovoljno visoko i brzo da bi ušla u Zemljinu orbitu.
Druga jeftinija mogućnost je suborbitalno lansiranje, pri čemu raketa ide dovoljno visoko da dosegne granicu svemira i vraća se. Suborbitalna putovanja, na kojima putnici dožive bestežinsko stanje i nevjerovatne poglede, pristupačnija su.
Zbog poteškoća i troškova bilo koje opcije, tradicionalno su samo nacionalne države mogle da istražuju svemir. To je počelo da se mijenja 1990-ih, kada je niz preduzetnika ušao u svemirsku arenu. Tri kompanije predvođene izvršnim direktorima milijarderima postale su glavni igrači: “Virdžin galaktik”, “Blu oridžin” i “Spejs eks”. Iako nijedna ne vodi u svemir privatne klijente koji plate, svi očekuju da će se to promijeniti u vrlo bliskoj budućnosti.
Britanski milijarder Ričard Brenson izgradio je brend ne samo na biznisu, već i na svojoj ljubavi prema avanturi. Baveći se svemirskim turizmom, Branson je to dvoje objedinio. Osnovao je “Virdžin galaktik” nakon što je kupio “SpaceShipOne” - kompaniju koja je osvojila nagradu “Ansari X” za izgradnju prvog svemirskog broda za višekratnu upotrebu. “Virdžin galaktik” je nakon toga nastojao da projektuje, izgradi i lansira veći “SpaceShipTwo”, koji može da primi do šest putnika na suborbitalnom letu.
To je išlo teže nego što se očekivalo. Iako je Brenson predvidio otvaranje tog biznisa za turiste 2009. godine, “Virdžin galaktik” je naišao na značajne prepreke - uključujući smrt pilota u nesreći 2014. Nakon te nesreće, inženjeri su otkrili značajne probleme sa dizajnom vozila, što je zahtijevalo modifikacije.
Ilon Mask i Džef Bezos, lideri “Spejs eksa” odnosno “Blu oridžina”, počeli su svoje poduhvate početkom 2000-ih.
Mask je, plašeći se da bi neka katastrofa mogla učiniti Zemlju nenastanjivom, bio frustriran nedostatkom napretka u pravljenju multiplanetarne vrste od čovječanstva. Osnovao je “Spejs eks” 2002. godine s ciljem da prvo razvije tehnologiju višekratnog lansiranja kako bi smanjio troškove putovanja u svemir. Od tada je “Spejs eks” imao uspjeha sa raketom “Falkon 9” i svemirskom letjelicom “Dregon”. Krajnji cilj “Spejs eksa” je da se čovjek naseli na Marsu, a slanje u svemir klijenata koji plaćaju je korak između. Mask kaže da se nada da će pokazati da se putovanje u svemir može lako obaviti i da turizam može pružiti prihode za finansiranje razvoja većeg, “Staršip” sistema, fokusiranog na Mars.
Bezos, inspirisan vizijom fizičara Džerarda O’Nila, želi da proširi čovječanstvo i industriju ne do Marsa, nego do samog svemira. Kompanija “Blu oridžin”, osnovana 2004. godine, polako i tiho razvija rakete za višekratnu upotrebu. Njena raketa “Nju šepard”, koja je prvi put uspješno letjela 2015. godine, na kraju će turistima ponuditi suborbitalno putovanje do ivice svemira, slično onom “Virdžin galaktika”. Za Bezosa, ova lansiranja su poduhvati sa ciljem da putovanja u svemir postanu rutina, pouzdana i dostupna ljudima kao prvi korak ka omogućavanju daljeg istraživanja svemira.
Izgledi za budućnost
“Spejs eks” je trenutno jedina opcija za one koji žele da idu u svemir i kruže oko Zemlje. Sada ima u planu dva turistička lansiranja. Prvo je zakazano već za septembar 2021. godine, a finansira ga biznismen milijarder Džared Ajzakman. Drugo putovanje, planirano za 2022, organizuje “Aksiom spejs”. Ova putovanja biće skupa, 55 miliona dolara za let i boravak na Međunarodnoj svemirskoj stanici. Visoki troškovi doveli su do toga da neki upozoravaju da svemirski turizam - i privatni pristup svemiru šire - može pojačati nejednakost između bogatih i siromašnih.
Suborbitalna putovanja “Blu oridžina” i “Virdžin galaktika” su daleko prihvatljivija kada je cijena u pitanju. Oba koštaju između 200.000 i 250.000 dolara. Čini se da je “Blu oridžin” najbliži tome da primi turiste. Iz te kompanije je nakon nedavnog lansiranja saopšteno da će se misije sa posadom dogoditi “uskoro”. “Virdžin galaktik” nastavlja da testira “SpaceShipTwo”, ali nije najavljen neki određeni raspored za turističke letove.
Ove cijene jesu visoke, ali vrijedi razmotriti mogućnost da bi kartom Denisa Tita od 20 miliona dolara uskoro moglo da se plati 100 letova na “Blu oridžinu”. Moglo bi se ispostaviti da je iskustvo gledanja Zemlje iz svemira neprocjenjivo za cijelu novu generaciju istraživača svemira.
Autorka je profesorica strateških i bezbjednosnih studija
Članak je preuzet sa sajta theconversation.com
Prevela i priredila: A. Šofranac
Bonus video:
