Rusija pokušava da se povrati od niza ponižavajućih udaraca njenim obavještajnim aktivnostima u inostranstvu nakon što su stotine ruskih špijuna u zapadnim zemljama protjerane ili uhapšene, prenose zapadni mediji.
Poljska je prošlog mjeseca uhapsila devet Rusa, optužujući ih da su planirali sabotaže željezničke linije kojom se prevozi zapadna vojna pomoć Ukrajini. Takođe, prošlog mjeseca, američke vlasti su objavile detalje optužnice protiv osumnjičenog ruskog špijuna koji se predstavljao kao brazilski diplomac na “Džons Hopkins” školi naprednih međunarodnih studija i za kojeg su tužioci kazali da je pokušao da se zaposli u Međunarodnom krivičnom sudu u Hagu.
Švedska Norveška i Njemačka takođe tvrde da su proteklih mjeseci razotkrile pokušaje ruske špijunaže, a zvaničnici u Grčkoj su objavili da je vlasnica radnje pletiva u Atini zapravo osumnjičena ruska špijunka.
Finska bezbjednosna i obavještajna služba (SUPO) nedavno je objavila da su protjerivanja ruskih obavještajaca, i odbijanje viza za njihove zamjene značajno oslabilo obavještajne operacije Moskve u nordijskom regionu.
U okviru onoga što je Ken Mekalum, šef britanske bezbjednosne službe MI5, nazvao “najznačajnijim strateškim udarcem” protiv Moskve u skorijoj obavještajnoj istoriji, preko 400 takozvanih nedeklarisanih obavještajnih zvaničnika izbačeno je iz Evrope od početka invazije na Ukrajinu, što je dramatično smanjilo doseg i sposobnost Kremlja da sprovodi špijunske aktivnosti u Evropi.
Evropske obavještajne službe su, prema pisanju “Politika”, svjesne da ruski špijunski šefovi pokušavaju da nađu načine da nadoknade ogroman gubitak obavještajaca u ambasadama, koji su između ostalog imali zadatak da “uočavaju talente” i regrutuju lokalce, da koordinišu aktivnosti “krtica” i drugih “ljudskih resursa” kao i da logistički pomažu operacijama “aktivnih mjera” poput trovanja Sergeja Skripalja i njegove kćerke u Britaniji 2018. godine.
Američki Federalni istražni biro (FBI) i Centralna obavještajna agencija (CIA) pomažu savezničkim zemljama da uhapse neuobičajeno veliki špijuna, targetirajući Ruse koji djeluju kao “spavači” pod lažnim imenima i pasošima, za razliku od ruskih obavještajaca stacioniranih u ambasadama, koji imaju zakonsku zaštitu.
Njemačka služba Ustavne zaštite je, kako podsjeća Dojče vele, još prošle godine prognozirala da će ruske tajne službe slati sve više prerušenih agenata-spavača, koji djeluju bez diplomatskog statusa, često godinama živeći u zemlji sa lažnim identitetom. Takvi špijuni su prošle godine razotkriveni u Holandiji, Sloveniji, Norveškoj i Grčkoj.
Među poznatijim slučajevima agenata “spavača” je i onaj Gerharda Danijela Kamposa Vitiča čija je djevojka u Rio de Ženeiru pokrenula opsežnu potragu nakon što je iznenada izgubila svaki kontakt sa njim.
Predstavljajući se kao Brazilac austrijskog porijekla, Kampos Vitič je upravljao nizom kompanija za 3D štampu u Riju. Pošto mu se svaki trag izgubio na putu za Maleziju, brazilsko ministarstvo spoljnih poslova i Fejsbuk zajednica u Maleziji su se mobilisali u potrazi za njim.
Međutim “Gardijan” piše da su šokantne vijesti njemu stigle iz neočekivanog izvora na drugoj strani svijeta, u Atini.
Kampos Vitič je navodno lažni identitet, prenijeli su grčki mediji pozivajući se na izvore u grčkoj obavještajnoj službi. Prema tim navodima on nije, kao što je govorio brazilskoj djevojci, dijete Austrijanca i Brazilke, kojeg su odgajali baba i djed u Beču.
On je navodno ruski prerušeni agent koji je radio za elitni obavještajni program i koji je godinama u Rusiji obučavan kako bi mogao da se predstavlja kao stranac. Navodno se tajno vjenčao sa špijunkom koja se predstavljala kao fotograf grčko-meksičkog porijekla po imenu Marija Cala koja je imala prodavnicu pletiva u Atini. Oboje su, kako se navodi, bili dio decenijske misije da služe ruskim obavještajnim službama.
Prošlog decembra, slovenačke vlasti su takođe uhapsile supružnike koji su se predstavljali kao Argentici i upravljali onlajn umjetničkom galerijom u Ljubljani. Izvori su kazali za “Gardijan” da su oni bili oficiri ruske spoljne obavještajne službe (SVR) i da su djelovali širom Evrope.
Najmanje šestoro takvih osumnjičenih ilegalaca je razotkriveno na raznim lokacijama tokom protekle godine, što, kako navodi “Gardijan” ukazuje da je moguće da ima prebjega koji prosljeđuju informacije zapadu.
Britanski list navodi da je takođe moguće da ruske obavještajne službe od početka rata u Ukrajini traže više od svojih prerušenih agenata, izlažući ih na taj način dodatnom riziku, upravo zbog toga što je toliko “legalnih” špijuna u ruskim ambasadama protjerano zbog rata u Ukrajini.
U intervjuu za “Politiko” Dairujus Jauniškis, direktor litvanskog Odsjeka za državnu bezbjednost kazao je da “ruske obavještajne službe pokušavaju da obnove ili stvore nove prilike za obavještajne aktivnosti u Evropi”, i oni istražuju “druge metode prikupljanja podataka”.
Prema tvrdnjama Jauniškisa, ključna evropska infrastruktura je glavna meta ruskih obavještajnih napora - a prioritet je praćenje “proizvodnje i snabdijevanja Ukrajine zapadnim oružjem” i Rusija grabi svaku priliku za regrutovanje. “Litvanskim građanima prilaze i regrutuju ih na putu za Rusiju ili Bjelorusiju”, kazao je on.
”Dojče vele” navodi da postoji zabrinutost da bi ruski obaveštajci mogli podmetnuti odašiljače u zapadne sisteme naoružanja kako bi ih kasnije locirali u Ukrajini. Isto tako, moguće je da dronovima uhvate signale mobilnih telefona ukrajinskih vojnika koji se obučavaju u Njemačkoj, kako bi te signale poslije pronašli u Ukrajini.
Evropske obavještajne službe sumnjiče Rusiju da stoji iza niza neobičnih incidenata sabotaže prošle godine - uključujući prekide kablova na sjeveru Njemačke, koje koriste kondukteri u vozovima da bi komunicirali, kao i presijecanje podmorskih kablova kojima se strujom snabdijeva jedno dansko ostrvo. I Norveška i Litvanija su prijavile neovlaštene prelete dronova iznad aerodroma i energetske infrastrukture.
Prošle godine, dvoje Rusa i jedan Ukrajinac su uhapšeni dok su pokušavali da uđu u albanski vojni kompleks i fotografišu. Takođe 2022. bugarski tužioci su objavili detalje o istrazi protiv jednog generala rezervnih snaga koji je radio u sektoru odbrane a koji je navodno prosljeđivao povjerljive informacije Rusiji od 2016.
Slovačka kontraobavještajna služba je prošle godine uhapsila pukovnika u rezervi Pavela Bučika optužujući ga da je prosljeđivao Rusiji informacije o slovačkim i ukrajinskim odbrambenim snagama - za svaku informaciju je dobijao najmanje 46 000 dolara.
Bučik je bio dio četvoročlane grupe kojom je upravljala ruska vojna obavještajna služba (GRU), u kojoj je bio i Bohuš Garbar - pisac za proruski veb-sajt, koga je tadašnji ruski vojni ataše regrutovao 2021. godine, a njihovi sastanci u parkovima su snimljeni. Među Garbarovim zadacima bio je da traži pojedince koji su naklonjeni Rusiji i da pomogne u oblikovanju mreže agenata uticaja.
Prošlog septembra, sud u Mađarskoj je u odsustvu osudio bivšeg evropskog poslanika Belu Kovača, člana desničarske partije Jobik koji je sada u egzilu u Moskvi, na pet godina zatvora zbog špijunaže za Rusiju.
Uprkos toj presudi, “Politiko” ističe da susjedne EU države Mađarsku smatraju slabom karikom u kolektivnim naporima kontrašpijunaže, budući da je prisustvo ruske Međunarodne investicione banke u Budimpešti u fokusu prepirke otkad je premijer Viktor Orban 2019. dao dozvolu da se tamo izmjesti.
Na čelu ove tajanstvene banke, koja se sada bori za finansijski opstanak, jeste Nikolaj Kosov, čiji su roditelji radili u KGB-u tokom sovjetske ere. Mađarski opozicioni političari i bivši obavještajni zvaničnici, kao i zapadni bezbjednosni zvaničnici, izražavaju zabrinutost povodom toga da se banka koristi kao logistička baza za ruske špijunske aktivnosti, a da ipak uživa diplomatski imunitet, kao i njeni zaposleni i konsultanti koji imaju šengenske vize i mogu slobodno da se kreću unutar Evropske unije.
”Politiko” ističe da je veliki broj hapšenja širom Evrope svakako svjedočanstvo o ruskoj odlučnosti da prikupi što je moguće više informacija o odbrambenim postrojenjima i NATO vojnim planovima, i da lociraju i obuče potencijalne regrute, uključujući i one koji možda nijesu u direktnom dodiru sa osjetljivim materijalom ali imaju pristup pojedinicima i organizacijama koje jesu.
Rusija optužila američkog novinara za špijunažu
Istražitalji ruske Federalne službe bezbjednosti (FSB) u petak su zvanično optužili novinara Evana Gerškoviča za špijunažu, dok novinar “Vol strit žurnala” odbacuje optužbe i tvrdi da je radio kao novinar, prenijeli su ruski mediji.
FSB, nasljednica socvjetskog KGB-a, objavila je 30. marta da je uhapsila Gerškoviča u gradu Jekaterinburgu i da ga sumnjiči za špijunažu zbog prikupljanja, kako se navodi, državnih tajni o vojnoindustrijskom kompleksu.
”Gerškovič je optužen”, objavila je u petak agencija Interfaks, pozivajući se na upućene izvore. Navodi se da su FSB istražitelji zvanično optužili Gerškoviča za špijunažu u korist SAD. “On kategorično odbacuje sve optužbe i tvrdi da je sprovodio novinarske aktivnosti u Rusiji”, prenio je Tas.
Gerškovič je prvi američki novinar uhapšen u Rusiji pod optužbom za špijunažu od kraja Hladnog rata, podsjeća Rojters.
”Vol strit žurnal” je odbacio tvrdnje da je Gerškovič špijunirao i zahtijeva hitno oslobađanje “posvećenog novinara”.
Iz Kremlja tvrde da je Gerškovič špijunirao “pod maskom” novinarstva, a ruski šef diplomatije Sergej Lavrov je kazao da je Gerškovič uhvaćen na djelu. Predsjednik SAD Džo Bajden je pozvao na oslobađanje Gerškoviča.
Gerškovič, koji tečno govori ruski rođen je u porodici sovjetskih imigranata u odrastao je u Nju Džersiju. Preselio se u Moskvu 2017. kako bi radio za “Moskou tajms”, a kasnije je radio za francuski novinsku agenciju AFP.
Kada je Rusija počela “specijalnu vojnu operaciju” u februaru, Gerškovič je bio u Londonu i trebalo je da se vrati u Moskvu kako bi radio za tamošnje dopisništvo Vol strit žurnala. Odlučeno je da će živjeti u Moskvi i putovati u Rusiju radi izvještavanja kao dopisnik akreditovan od strane Ministarstva spoljnih poslova.
Bonus video:
