Četvrti jul je u potpunosti američki praznik i po načinu proslavljanja: ima parade, roštilj, hladno pivo i naravno, vatromet. Pirotehnika takođe može učiniti ovaj praznik opasnim, jer se više od 10 hiljada ljudi javi hitnoj pomoći. Ipak, vatromet ostaje centralni dio proslave Dana nezavisnosti, koji se slavi 247 godina.
Zašto se slavi Dan nezavisnosti?
Praznik slavi usvajanje Deklaracije o nezavisnosti u Kongresu 4. jula 1776, dokument kojim je proglašeno otcepljenje kolonija od Velike Britanije. Godinu dana kasnije, prema Kongresnoj biblioteci, spontanim slavljem u Filadelfiji obeležena je godišnjica američke nezavisnosti.
Širom podijeljene nacije, proslava nije postala tradicija sve do kraja rata 1812. Kongresna biblioteka bilježi da su se veliki istorijski događaji, kao što su ceremonije otvaranja kanala u državi Njujork i željeznice u Ohaju i Baltimoru, poklopili sa svečanostima obilježavanja 4. jula.
Kako je vatromet postao dio tradicije obilježavanja 4. jula?
Pirotehnika je postala dio obilježavanja Dana nezavisnosti od samog početka, jedan od očeva nacije Džon Adams je to i predvidio.
Proslavljanje američke nezavisnosti "treba da se slavi pompezno uz paradu, šou, igre, sport, puške, vatre i sjaj od jednog kraja ovog kontinenta do drugog, od sada i zauvek", napisao je Adams u pismu svojoj supruzi Abigejl, 3. jula 1776.
Vatrometi su postojali vekovima pre nego što je Amerika postala nacija. Društvo američkih pirotehničara navodi da mnogi istoričari veruju da su prvi vatrometi nastali u drugom veku pre nove ere u staroj Kini, tako što su trske bambusa bacane u vatru, čime su stvarane eksplozije džepova vazduha u šupljinama trske od pregrijevanja.
Do 15. vijeka, vatromet se koristio na vjerskim festivalima i javnim svečanostima u Evropi, a prvi doseljenici u Ameriku su tradiciju sa sobom i ponijeli, navodi ovo Društvo.
Da li je neki predsjednik ikada odbio da slavi?
Svi predsjednici od Džordža Vašingtona do Džoa Bajdena slavili su 4. jul, jedini izuzetak je: Adams. Iako je pisao supruzi nadahnuto pismo, odbio je da slavi 4. jul, jer je za njega 2. jul bio Dan nezavisnosti. Zašto? Jer je 2. jula 1776. glasao za Deklaraciju o nezavisnosti, iako ona nije bila zvanično usvojena naredna dva dana.
Adams je toliko bio nepokolebljiv da je odbio pozive na festivale i druge događaje, čak i kada je bio drugi predsjednik u istoriji nacije. Adams i Tomas Džeferson, obojica autori Deklaracije o nezavisnosti, umrli su na 50. godišnjicu zvaničnog usvajanja dokumenta, 4. jula 1826.
Koliko su popularni vatrometi?
Prodaja vatrometa porasla je brzo u posljednje dvije decenije. Statistika Društva američkih pirotehničara pokazuje da je u 2000. u Americi potrošeno 407 miliona dolara na vatromet. Do 2022. godine, ta cifra je porasla na 2,3 milijarde dolara. Najveći rast je bio tokom pandemije kovida, jer nije bilo javnih okupljanja, sa miljardu dolara u 2019, skočilo je na 1,9 milijardi u 2020.
"Ljudi su počeli da kupuju vatromet za Dan sjećanja i jednostavno nisu stali. Ispaljivali su vatromete 2020. To je dosta šokiralo celu industriju, da budem iskrena", rekla je Džuli Hekman, izvršna direktorka Društva američkih pirotehničara.
Da li su vatrometi opasni?
Pored mnogih napora da se obrazuju, hiljade Amerikanaca se teško povrijedi od vatrometa svake godine. Komisija za bezbednost potrošača Amerike saoštila je da je u 2022. godini 10.200 ljudi završilo u hitnoj pomoći, od čega je 11 smrti povezano sa vatrometom. Tri četvrtine povreda se desilo u periodu oko 4. jula.
Jedna trećina povreda su povrede glave, očiju ili ušiju, a česte su povrede prstiju, šake i nogu.
“Viđala sam kako ljudi izgube dva prsta, ili oči. Dolaze ljudi sa teškim povredama na licu", kaže doktorka iz hitne pomoći u Sent Luisu, Tifani Ozborn.
Djeca ispod 15 godina čine trećinu povrijeđenih, a često vatromet izaziva opekotine kod dece ispod 5. Ozborn predlaže da se maloj djeci daju svijetleći štapići. Onima koji planiraju da ispaljuju vatromet, Hekmen savetuje da nađu ravnu, tvrdu površinu, daleko od objekata koje može da uhvati vatra. Osoba koja ispaljuje vatromet ne smije da konzumira alkohol. Djeca nikako ne bi smijela da pale vatromet.
Ona navodi da treba imati vodu ili aparat za gašenje požara u slučaju vatre ili eksplozije. Ispaliti jedan, pa onda se odmaći, i nikada ne pokušavati da upalite vatromet ako ne radi, navela je doktorka. Na kraju treba skloniti ostatke i natopiti ih vodom prije bacanja.
Bonus video:
