Predstavnici tridesetak vlada pozvani su na razgovore u saudijskom gradu Džeda 5. i 6. avgusta. Među njima su zemlje BRIKS-a, Brazil, Indija i Južnoafrička Republika, kao i druge zemlje Globalnog juga, poput Indonezije, Meksika, Zambije i Egipta. Učešće su potvrdile i vlade Velike Britanije i Poljske, kao i predstavnici Evropske unije. Prisustvo Kine je neizvjesno, a Rusija nije ni pozvana.
Zašto Saudijska Arabija organizuje konferenciju o Ukrajini?
„Inicijativa dolazi u trenutku kada Saudijska Arabija želi da se pozicionira kao pokretačka snaga za razgovore i riješavanje sukoba“, kaže Simon Engelkes, konsultant za Bliski istok u njemačkoj Fondaciji Konrad Adenauer (KAS), bliskoj opozicionim Demohrišćanima (CDU/CSU). Tradicionalno, Saudijska Arabija je uvijek bila saveznik Zapada, posebno Sjedinjenih Država. Rijad međutim ima dobre odnose i sa Pekingom i Moskvom, iako je nedavno došlo do napetosti s Kremljom u okviru organizacije OPEK+. Rusija se, naime, nije držala dogovorenog smanjenja proizvodnje nafte.
I odnosi sa Zapadom već neko vrijeme su zategnuti. Tome doprinosi i rat u Jemenu u koji je umiješana i Saudijska Arabija, kao i stanje ljudskih prava u toj apsolutističkoj monarhiji konzervativnog, islamskog karaktera. Brutalno ubistvo saudijskog disidenta Džamala Kašogija 2018. godine u saudijskom konzulatu u Istanbulu, iza kojeg, kako sumnja Zapad, stoji saudijski prestolonasljednik Mohamed bin Salman, trajno je narušilo ugled kraljevske porodice.
S obzirom na to da je Saudijska Arabija do sada profitirala od sankcija Rusiji i posljedičnog rasta cijena nafte, konferencija o ratu u Ukrajini mogla bi prije svega da bude pitanje prestiža. „Princ prestolonasljednik želi da ojača diplomatsku ulogu Kraljevstva kao regionalne sile. To se ogleda u velikom broju tendencija približavanja kojima on pokušava da ublaži napetosti s dugogodišnjim neprijateljima, Iranom i Jemenom“, ocenjuje Engelkes.
Šta očekivati od mirovnog samita u Saudijskoj Arabiji?
Niko ne očekuje pravi pomak za mirovni sporazum u Ukrajini – već i zbog toga što na samit nije pozvana Rusija. Istovremeno, problem je i to što su mnoge države koje će tamo biti prisutne, iako su osuđivale kršenje teritorijalne cijelovitosti Ukrajine, do sada oklijevale da zauzmu jasnu stranu protiv Rusije, na primer u obliku uvođenja sankcija Moskvi.
Engelkes njihovo učešće vidi kao znak da se i te zemlje sada zalažu za okončanje sukoba, koji, osim zaraćenim stranama, posebno šteti Globalnom jugu: „To što bi u Džedi mirovni plan predsjednika Zelenskog u deset tačaka trebalo da bude osnov za razgovore, može se tumačiti kao znak podrške Ukrajini.“
Kakav je značaj konferencije u Džedi izvan ukrajinskog rata?
Prema mišljenju tog njemačkog stručnjaka, ono što u Evropi može da deluje kao „diplomatsko kockanje“ Rijada, predstavlja u stvari nešto sasvim drugo. Sebastijan Zons iz bonskog trusta mozgova CARPO koji se bavi Bliskim istokom, kaže da se u Saudijskoj Arabiji na rat u Ukrajini gleda kao na „unutarevropski sukob“. Oštre akcije preduzete protiv Rusije tamo se teško mogu razumijeti, pogotovo što se ta zemlja osjeća „napušteno“ u sukobu s Iranom, kaže Zons. „Ti različiti načini riješavanja sukoba doživljavaju se u Saudijskoj Arabiji kao dvostruki standardi.“
I Engelkes u saudijskoj inicijativi vidi pragmatičan, neideološki pogled na ekonomsku i bezbjednosnu politiku. Rijad u načelu time šalje dobar znak, između ostalog i zato što snažno učešće Globalnog juga omogućava da se iskorači iz blokovskog načina razmišljanja „Rusija protiv Zapada“, zaključuje Engelkes.
Bonus video:
