Decenijama prije nego što je organizovao napade Hamasa na Izrael 7. oktobra, Jahju Sinvara je izraelski vojni sud poslao u zatvor zbog višestrukih ubistava. Njegov odgovor je bio da uči hebrejski.
“(Vladimir) Jabotinski i (Menahem) Begin i (Jicak) Rabin - pročitao je sve knjige koje su izašle o istaknutim izraelskim ličnostima”, rekao je Miha Kobi, koji je ispitivao Sinvara za obavještajnu službu Šin Bet. “Proučio nas je, od dna pa sve do vrha”.
Zatim je, u petnaestoj godini služenja kazne, u intervjuu za jednu izraelsku televiziju, predstavio svoj savršeni hebrejski. Umjesto na rat, on je pozvao izraelsku javnost da podrži hudnu, ili primirje, sa militantnom grupom Hamas.
“Jasno nam je da Izrael ima 200 nuklearnih bojevih glava i da ima najnaprednije ... vazduhoplovne snage u regionu. Znamo da nemamo mogućnosti da uništimo Izrael”, rekao je Palestinac.
Ipak, uprkos svemu tome, Sinvar (61), je danas najtraženiji čovjek u Izraelu. Izraelski premijer Benjamin Netanjahu ga zove “mrtvac koji hoda”. Lider militantne grupe Hamas u Gazi smatra se najodgovornijim za iznenadni napad 7. oktobra u kojem je ubijeno više od 1.400 Izraelaca, uključujući žene, djecu i starije osobe.
Njegova eliminacija je primarni cilj eskalirajuće izraelske kampanje za “uništenje” Hamasa. Palestinski zvaničnici kažu da je više od deset hiljada ljudi ubijeno u Gazi otkako je Izrael započeo odmazdu za napad, uništavajući velike djelove teritorije pod kontrolom Hamasa u napadima sa kopna, vazduha i mora.
Pogrešno tumačenje Sinvarovog karaktera bilo je uvod u najveći izraelski obavještajni propust
Uoči upada Hamasa, Izrael je imao skoro 40 godina iskustva sa Sinvarom, žestokim i nasilnim čovjekom žilave građe. Ipak, to nagomilano znanje je posljednjih godina samo uljuljkalo izraelske šefove bezbjednosti u lažni osjećaj samozadovoljstva.
Uoči rata, Izrael je vidio Sinvara kao opasnog ekstremistu koji je ipak mogao da se ukroti, i koji je više okupiran učvršćivanjem vlasti Hamasa u Gazi i izvlačenjem ekonomskih ustupaka nego proklamovanim ciljem te grupe da uništi jevrejsku državu.
To pogrešno tumačenje Sinvarovog karaktera bilo je uvod u najveći izraelski obavještajni propust. Neki smatraju da je Sinvar uspio u krajnjoj obmani.
“Uopšte ga nismo razumjeli, na neki sulud način. Nula”, rekao je Mihael Milštajn, bivši izraelski vojni obavještajac i stručnjak za palestinska pitanja.
Portret Sinvara koji je dalo nekoliko ljudi koji su proveli vrijeme sa njim, decenijama unazad, predstavlja harizmatičnog čovjeka koji malo priča, prijeke naravi i dominantne pojave.
Kobi se prisjeća kako je ispitivao Sinvara 1989. godine kada je priznao ubistvo. Bio je to vrhunac prve palestinske intifade, ili ustanka, a Kobi je bio oficir Šin Beta koji je progonio pripadnike Hamasa, tada male islamističke militantne grupe koja je došla do izražaja u Gazi.
Natjerao “doušnika” da brata zakopa živog
Sinvar, poznat kao Abu Ibrahim, pomogao je u formiranju Hamasovog vojnog krila, brigada Kasam. Međutim, kada je uhapšen krajem 1980-ih, to je bilo zbog njegove posebne uloge u Hamasu: lov na Palestince osumnjičene za kolaboraciju sa Izraelom.
Kobi je rekao da se Sinvar hvalio kaznom koja je izrečena jednom osumnjičenom doušniku iz rivalske frakcije. Sinvar je pozvao brata tog muškarca, člana Hamasa, i “natjerao ga da živog zakopa sopstvenog brata”, dajući mu lopatu da završi posao. “Natjerao je brata da sipa, i sipa, i sipa.
To je Jahja Sinvar”, rekao je Kobi. Tajni izraelski vojni sud je osudio Sinvara za ubistvo 12 Palestinaca, uključujući čovjeka koji je zakopan živ, prema riječima dvije osobe upoznate sa tim slučajem. On je napredovao i postao vođa svih zatvorenika Hamasa u izraelskim zatvorima, što je uticajna pozicija u hijerarhiji grupe. Izraelski ljekari su mu u jednom trenutku 2004. godine, uklonili apsces mozga i spasili mu život, kako tvrde izraelske vlasti.
Izraelska obavještajna procjena Sinvara tokom njegovog boravka u zatvoru pokušala je da prodre u njegov karakter: “okrutan ... autoritativan, uticajan, prihvaćen od prijatelja i sa neobičnim sposobnostima izdržljivosti, lukav i manipulativan, zadovoljan malim ... čuva tajne čak i unutar zatvora među ostalim zatvorenicima ... ima sposobnost da okupi mase”.
Odrastao u sirotinjskoj četvrti u Kan Junisu na jugu Gaze, Sinvar se pojavio na političkoj sceni Gaze tokom ranih 1980-ih kao “šaptač” savjetujući osnivača Hamasa vezanog za invalidska kolica, šeika Ahmeda Jasina, koji je uživao ugled u pokretu.
Sinvarov komšija u Kan Junisu bio je Muhamed Deif, koji je sada vojni šef Hamasa.
Osim što je pomogao u uspostavljanju vojnog krila grupe, Sinvar je stavljen na čelo njenog unutrašnjeg bezbjednosnog aparata, Snaga Majd (slava), zaduženog za eliminisanje osumnjičenih kolaboracionista. To mu je donijelo nadimak “kasapin iz Kan Junisa”, koji neki Palestinci koriste do danas.
Mitska figura za Palestince
Sinvar je postao gotovo mitska figura za Palestince, posebno unutar Gaze. “Mnogi Palestinci osjećaju ponos, a Sinvar je veoma popularan na palestinskim ulicama”, rekao je jedan istaknuti palestinski aktivista u istočnom Jerusalimu. “Ali umjereni Palestinci shvataju da nas je vratio u kameno doba (zbog 7. oktobra i njegovih posljedica)”.
Iznad svega, oni koji ga poznaju kažu da se njegov uspon unutar Hamasa oslanjao na njegovanje reputacije nemilosrdnosti i nasilja, koja ima uticaja čak i u najvišim redovima Hamasa.
“Razlika je između toga kako se (zvaničnici Hamasa) ponašaju kada su sami i kada su sa njim”, rekao je jedan ne-Izraelac koji ima višegodišnje iskustvo u direktnom kontaktu sa Sinvarom. “To je strah, oni ga se boje”.
“Niko od njih mu se nije suprotstavio prije nego što je odlučio da izvrši ovo varvarstvo (7. oktobra). Bila je to savršena vojna operacija, ali posljedice će biti biblijske”.
Umjereni Palestinci shvataju da nas je vratio u kameno doba zbog napada 7. oktobra i njegovih posljedica
Sinvar je pušten 2011. nakon što je odležao 22 godine u izraelskom zatvoru. On je bio dio razmjene u kojoj je više od 1.000 Palestinaca oslobođeno za jednog izraelskog vojnika, Gilada Šalita, kojeg je Hamas držao u Gazi.
On je do 2017. godine izabran za vođu grupe za cijelu Gazu, zamijenivši Ismaila Hanijea, koji je, prema riječima više ljudi upoznatih sa odnosima između njih dvojice, postao Hamasov politički vođa, a zatim otišao u Katar.
Sada odjeven kao političar, Sinvar je ugostio strane diplomate i održavao skupove sa vatrenim govorima.
Pod njegovim vođstvom, Hamas je prilagodio upotrebu sile - protesti duž granice, zapaljivi baloni, a posebno raketni napadi - kako bi natjerao Izrael da nastavi indirektne razgovore putem egipatskih, katarskih i UN posrednika.
“Rakete su njihova sposobnost da vode razgovor sa mnom”, rekao je jedan visoki izraelski bezbjednosni zvaničnik ranije ove godine. Izrael je posljednjih godina dao ustupke Gazi nezamislive prije samo nekoliko godina, uključujući veću finansijsku podršku Katara i hiljade izraelskih radnih dozvola.
Motivi Sinvarog eksplozivnog preokreta 7. oktobra ostaju zagonetka.
“On nije skroman čovjek. Ima ogroman ego i smatra da ima neku vrstu misije na ovom svijetu”, rekao je jedan neizraelac koji ima dugogodišnje iskustvom sa Sinvarom. “On je sociopata. Ne mislim ovo kao uvredu”.
“Ne bi mu bio problem da žrtvuje desetine hiljada života i više da bi postigao svoje ciljeve”, dodao je.
Sinvaru je 2021. bio potreban drugi krug na Hamasovim netransparentnim internim izborima protiv starog rivala da bi zadržao funkciju, što neki analitičari vide kao potencijalnu prekretnicu. Nekoliko mjeseci kasnije Izrael i Hamas su vodili 11-dnevni rat, nakon čega je Sinvar - koji je sjedio na stolici među ruševinama svog doma - proglasio “pobjedu”.
Pragmatična fasada
Tokom prošle godine, jedan palestinski zvaničnik sa bliskim vezama sa Gazom putovao je na tu teritoriju nekoliko puta, u pokušaju da pregovara o širem nacionalnom sporazumu sa Hamasom. Često se sastajao sa Sinvarom, insistirajući da postoji “uzajamno poštovanje”.
Međutim, tokom posljednje posjete tog zvaničnika Gazi ranije ove godine, Sinvar je “potpuno nestao”. “Postojali su signali koje je trebalo da pročitamo”, rekao je. “Maskiranje vojnog puta diplomatskim putem”.
Ipak, zvanična procjena Izraela bila je da je Hamas predvođen Sinvarom bio odvraćan od još jednog rata i zainteresovan za širi sporazum sa Izraelom.
Prema izraelskim obavještajcima, Hamasu je bilo potrebno najmanje godinu dana za planiranje napada. Sinvarova spoljašnja pragmatična fasada, tvrde izraelski zvaničnici i analitičari, bila je čista obmana sa ciljem da se kupi vrijeme.
“Moramo da se suočimo sa tim: on je motivisan mržnjom, pokoljem i uništenjem Izraela”, rekao je Milštajn, izraelski vojni obavještajac.
Gaza se sada možda suočava sa razornim napadom, a glavni cilj je Sinvar. Ali Izrael je ponižen i sudbina regiona visi o koncu. Samo to može biti dovoljna pobjeda za Sinvara. “On se neće predati. Umrijeće tamo u Gazi”, rekao je Kobi.
Priredila: A. Šofranac
Bonus video:
