Evropske demokratije se suočavaju sa novom prijetnjom uticaja i dezinformacija putem interneta - ne od autokratija poput Rusije, već iz Sjedinjenih Američkih Država. Ilon Mask, vlasnik platforme Iks i saveznik Donalda Trampa, koristi svoju mrežu kako bi omalovažio lidere koji mu se ne sviđaju i promovisao krajnje desničarske stavove i političare. U međuvremenu, izvršni direktor kompanije Meta, Mark Zakerberg, prelazi na pristup u Maskovom stilu koji daje prioritet “slobodi govora” u odnosu na nezavisno provjeravanje činjenica na svojim platformama Fejsbuk i Instagram. Evropski lideri možda strahuju da bi, ukoliko u pokušaju da zaštite svoje demokratije dođu u sukob s ovim američkim milijarderima, mogli da se suoče sa odmazdom same Bijele kuće.
Moć koju Masku donosi njegovo ogromno bogatstvo i domet na društvenim mrežama dodatno je pojačana njegovom bliskošću sa izabranim predsjednikom SAD. Vlasnik platforme Iks djeluje odlučan da izazove političke nemire u inostranstvu. Mask je pružio podršku ultradesničarskoj stranci AfD pred njemačke izbore i u četvrtak je uživo prenosio razgovor sa njihovom kandidatkinjom za kancelara, Alis Vajdel. On je neosnovano optužio britanskog premijera Kira Starmera da je “saučesnik u masovnim silovanjima” - aludirajući na deceniju star skandal u vezi sa bandama koje su silovale djecu - brutalno ocrnio jednu ministarku i pozvao na oslobađanje zatvorenog ultradesničarskog aktiviste. On je postavio pitanje svojim 211 miliona pratilaca na platformi Iks da li bi SAD trebalo da oslobode Veliku Britaniju od njenog “tiranskog režima”.
Za sada, Zakerberg iz kompanije Meta ne koristi svoje platforme za promovisanje ličnih ili ekstremističkih stavova. Međutim, zamjena nezavisne provjere činjenica modelom “zajedničkih bilješki” koji koristi Iks - gdje se oslanja na korisnike da prijave dezinformacije - čak i samo u SAD-u, nameće pitanje da li će sadržaj biti adekvatno kontrolisan u drugim djelovima svijeta. Taj potez takođe djeluje kao kukavički pokušaj da se umili Trampu nakon ranijih trvenja. Pored toga što se eksplicitno usklađuje sa Maskovom - i Trampovom - idejom “slobode izražavanja”, Zakerberg je izjavio da će sarađivati sa novim predsjednikom kako bi se suprotstavili “institucionalizovanoj cenzuri” internet platformi u Evropi. To postavlja teren za sukob između američkog pristupa bez intervencija i zahtjeva EU i Velike Britanije da se sadržaj reguliše.
U odgovoru na Maskovo djelovanje, demokratski lideri u Evropi i drugim djelovima svijeta trebalo bi da izbjegnu pretjerane reakcije koje bi mu išle u prilog. Starmer je ove nedjelje dao primjer prikladnog tona, kada je izjavio - ne imenujući vlasnika platforme Iks - da je “pređena crvena linija” od strane onih koji šire laži i dezinformacije putem interneta. Međutim, Mask je uspio da nametne političku agendu u Ujedinjenom Kraljevstvu tako što je vještački vratio u centar pažnje istorijski skandal, ma koliko šokantan i nepravedan on bio.
Demokratske vrijednosti Evrope su toliko fundamentalne da lideri ne bi trebalo da zaziru od sprovođenja pravila osmišljenih da ih zaštite - čak i ako to znači rizik sukoba sa šefovima Iksa ili Mete, ili sa predsjednikom SAD-a koji ponovo dolazi na vlast
Izvjesna uzdržanost može biti opravdana i zbog neizvjesnosti koliko će prijateljstvo između Maska i Trampa potrajati. Već se uočavaju podjele u pro-Trampovoj koaliciji. Sukob između njih dvojice donekle bi umanjio Maskov uticaj - kao i rizike za političare u drugim zemljama koji pokušavaju da ga obuzdaju.
Evropski lideri ipak moraju jasno staviti do znanja da postoje pravila kojih se mreže poput Maskovih i Zakerbergovih moraju pridržavati. Zakon o digitalnim uslugama EU i Zakon o bezbjednosti na internetu u Velikoj Britaniji predviđaju visoke kazne za velike onlajn platforme koje ne uspiju da suzbiju ilegalan sadržaj, uključujući dezinformacije. Jedna istraga EU prošlog ljeta dala je preliminarne nalaze da platforma Iks krši Zakon o digitalnim uslugama u oblastima poput navodno obmanjujućih tehnika za manipulaciju ponašanjem korisnika, transparentnosti oglašavanja i pristupa podacima za istraživače.
Pravila EU i Velike Britanije su daleko od savršenih. Oba pravna sistema moraju paziti da regulacija tehnologije ne uguši inovacije, što je optužba koju je Zakerberg uputio ove nedjelje. Međutim, optužbe za ljevičarsku pristrasnost u moderiranju sadržaja u Evropi samo su dimna zavjesa za političke i lične agende Trampa, Maska i Zakerberga. Demokratske vrijednosti Evrope su toliko fundamentalne da lideri ne bi trebalo da zaziru od sprovođenja pravila osmišljenih da ih zaštite - čak i ako to znači rizik sukoba sa šefovima Iksa ili Mete, ili sa predsjednikom SAD-a koji ponovo dolazi na vlast.
Prevod. A.Š.
Bonus video:
