Talasi protesta protiv nezaposlenosti, korupcije i lošeg kvaliteta života širom svijeta upečatljivi su prije svega zbog onih koji ih predvode. Mladi ljudi koriste društvene mreže poput Fejsbuka, TikToka, Instagrama i Jutjuba da šire informacije i organizuju demonstracije.
Dok su neki od tih protesta ostali mirni, drugi - poput onih koje su predvodili mladi u Indoneziji i Nepalu - prerasli su u nasilje. Deset osoba je poginulo u protestima u Indoneziji krajem avgusta, kada je bijes građana zbog troškova života i društvene nejednakosti eksplodirao nakon što je policija ubila jednog dostavljača.
U Nepalu je poginulo 72 ljudi, pošto su demonstracije protiv zabrane društvenih mreža početkom septembra prerasle u masovne proteste protiv političke nestabilnosti, korupcije elite i ekonomske stagnacije. Grupe generacije Z koje su predvodile proteste saopštile su da je pokret “otet” od strane oportunističkih infiltratora.
Posljednjih nedjelja mladi, očigledno inspirisani pokretima u Indoneziji i Nepalu, u još tri države protestuju protiv svojih vlada.
Peru
Stotine mladih ljudi marširale su krajem septembra glavnim gradom Perua, Limom, protestujući protiv uvođenja penzionih reformi koje obavezuju mlade Peruance da uplaćuju doprinos u privatne penzione fondove. Sedmicu kasnije tim demonstrantima pridružili su se i radnici u transportu, koji su marširali ka zgradi Kongresa u centru Lime.
Tokom sukoba 29. septembra - za vrijeme protesta koje je organizovao omladinski kolektiv “Generacija Z” - okupljeni su bacali kamenice i Molotovljeve koktele na policiju, koja je uzvratila suzavcem i gumenim mecima, povrijedivši najmanje 18 demonstranata.
Protesti su uslijedili nekoliko mjeseci nakon što je predsjednica Perua, Dina Boluarte, donijela dekret kojim je sebi udvostručila platu. Taj potez, donesen uprkos istorijski niskoj stopi podrške od svega 2%, mnogi korisnici društvenih mreža u Peruu nazvali su “skandaloznim”.
Mladi u toj zemlji suočavaju se s nesigurnošću na tržištu rada i visokom nezaposlenošću, dok mnogi tvrde da vlada ne čini dovoljno da se suprotstavi reketiranju od strane bandi, korupciji i rastućoj nesigurnosti.
Prijave slučajeva iznude u Peruu porasle su šest puta u posljednjih pet godina. Podaci koje je 2024. objavila peruanska istraživačka agencija Datum Internacional pokazuju da oko 38% Peruanca tvrdi da zna za slučajeve iznude u svom okruženju.
Nedavne penzione reforme dodatno su raspirile postojeće nezadovoljstvo. Devetog oktobra, nakon višenedjeljnih poziva da vlada Dine Boluarte podnese ostavku, poslanici u Peruu izglasali su njenu smjenu. Novi izbori zakazani su za april 2026. godine.
Maroko
Anonimni kolektiv mladih pod nazivom Gen Z 212 - što se odnosi na međunarodni pozivni broj Maroka - nalazi se u središtu protesta koji su se od 27. septembra proširili na deset marokanskih gradova.
Grupa je organizovala i koordinisala demonstracije putem TikToka i Instagrama, kao i preko gejming i striming platforme Diskord. Broj članova Gen Z 212 na Diskordu porastao je sa manje od 1.000, koliko ih je bilo pri pokretanju kanala 18. septembra, na više od 180.000 do 8. oktobra.
Pokret je započeo u avgustu, nakon što je osam žena umrlo tokom pružanja porodiljske njege u javnoj bolnici u Agadiru, gradu na južnoj obali Maroka. Taj događaj izazvao je talas ogorčenja zbog stanja javnih službi u zemlji.
Prema podacima Svjetske banke iz 2023, u Maroku ima samo 7,8 ljekara na 10.000 stanovnika - što je znatno ispod standarda Svjetske zdravstvene organizacije, koja preporučuje najmanje 23 ljekara na isti broj ljudi.
Istovremeno, Maroko troši 5 milijardi dolara na izgradnju najvećeg fudbalskog stadiona na svijetu, u sklopu priprema za suorganizaciju Svjetskog prvenstva 2030. sa Portugalijom i Španijom. Mnogi Marokanci smatraju da je vlada pogrešno postavila prioritete. Mase su skandirale parole poput: “Hoćemo bolnice, a ne fudbalske stadione.”
Policija je na proteste odgovorila hapšenjem stotina ljudi, a u pojedinim djelovima zemlje došlo je do nasilnih sukoba između demonstranata i snaga reda. Troje ljudi je ubijeno 1. oktobra u, kako su vlasti navele, “legitimnoj odbrani”, nakon što su demonstranti navodno pokušali da upadnu u policijsku stanicu u selu Lklia, blizu Agadira.
Premijer Maroka, Aziz Ahanouš pozvao je Gen Z 212 na dijalog s vladom, a grupa je dostavila listu zahtjeva koji se odnose na osnovne potrebe poput obrazovanja, zdravstvene zaštite, stanovanja, prevoza i zapošljavanja. Ipak, protesti su nastavljeni.
Madagaskar
Najmanje 22 osobe su poginule, a više od 100 je povrijeđeno tokom antivladinih protesta širom Madagaskara u prvoj sedmici oktobra. Protesti su bili koordinisani putem onlajn pokreta poznatog kao Gen Z Mada - iako su se, kada su demonstracije počele, u njih uključili i sindikati, organizacije civilnog društva i nekoliko političara.
Pokret je započeo nakon hapšenja dvojice političara, Klemans Raharinirine i Babe Fanirija Rakotoarisoa, 19. septembra. Obojica su javno pozvala građane na mirne demonstracije u glavnom gradu Antananarivu, zbog problema u snabdijevanju vodom i strujom na ostrvu.
Demonstracije su se u početku fokusirale na nedostatak osnovnih potrepština, krizu električne energije, nezaposlenost i korupciju, ali su ubrzo prerasle u pozive da predsjednik Madagaskara Andri Radžoelina podnese ostavku. Demonstranti ga smatraju odgovornim za probleme s kojima se zemlja suočava.
Radžoelina je pokušao da umiri proteste raspuštanjem svoje vlade i pozivom na “nacionalni dijalog” sa pokretom Gen Z Mada. U obraćanju na državnoj televiziji rekao je: “Priznajemo i izvinjavamo se ako članovi vlade nisu ispunili zadatke koji su im bili povjereni.”
Međutim, taj potez nije zaustavio proteste. Radžoelina je potom imenovao Rupina Fortunata Zafisamba, generala vojske, za novog premijera i uveo strogi policijski čas u Antananarivu, uz snažno prisustvo bezbjednosnih snaga, pokušavajući da uguši proteste.
Demonstranti su, međutim, obećali da će nastaviti borbu ističući zastave sa natpisom “Radžoelina napolje”. Predsjednik je u međuvremenu napustio zemlju nakon što su se frakcije vojske priključile protestantima.
Predvodeći borbu protiv nejednakosti, mladi ljudi u zemljama u razvoju slijede dobro utabanu stazu. Protesti koje su predvodili mladi u Šri Lanki i Bangladešu oborili su vlade u posljednjih nekoliko godina. Ti pokreti, čini se, inspirišu mlade širom svijeta da se osnaže i zahtijevaju više od ukorijenjenih elita.
Prevod: N. B.
Bonus video:
