Kada je 1993. godine, nakom sedam godina rada na dokazu "Fermaove posljednje teoreme", na univerzitetu Krembridž predstavio svoj rad i dokaz, britanski matematičar Endrju Vajls je prvo bez riječi ostavio 200 istraživača, koji su prisustvovali prezentaciji. A onda je salom odjeknuo aplauz.
Godine 1994. je u Vajlsovom radu primijećena greška, ali je ovaj naučnik ipak definitivno uspio da dokaže teoremu koja je preko 300 godina mučila matematičare.
Nakon više od 20 godina, Vajlsu je dodijeljeno prestižno priznanje Abel.
Ser Endrju Vajls je, osim nagrade koja se često opisuje kao Nobelova nagrada za matematiku, dobio i novčanu nagradu od 6 miliona norveških kruna, odnosno oko 720.000 američkih dolara.
Posljednja Fermaova teorema jedna je od najpoznatijih teorema u istoriji matematike. Ona tvrdi da ne postoje pozitivni cijeli brojevi a, b, i c takvi da an + bn = cn gdje je n prirodan broj veći od 2.
Jednačina možda izgleda jednostavno, ali konačan dokaz ove tvrdnje mučio je matemaričare vjekovima. A za sve je "kriv" matematičar iz 17. vijeka, Pjer de Ferma, koji je pisao o toj teoremi 1637. godine.
On je u svojoj kopiji Klod-Gaspar Bašetovog prevoda poznate Diofantove Aritmetike naveo: "Otkrio sam zaista nevjerovatan dokaz ove teoreme koji ne može da stane na marginu ove strane".
Endrju Vajls, koji je devedesetih dokazao Fermaovu teoremu, imao je samo deset godina kada se prvi put sreo sa jednačinom starog matematičara. I jednostavno se zaljubio u nju.
"Ovaj matematički problem bio je u to vrijeme jedan od najpoznatijih, ali ja to tada nisam znao. Bio sam iznenađen da uopšte postoje neriješeni matematički problemi. Probao sam da riješim teoremu još kao tinejdžer, potom u vrijeme kada sam otišao na koledž. Tada sam čak i povjerovao da imam dokaz, ali je ispalo da nisam u pravu". ispričao je Vajls za Guardian.
Fermaova jednačina je generalizacija Diofantinove jednačine a2 + b2 = c2, koja je povezana sa Pitagorinom teoremom - koja je poznata i osnovcima.
Stari Grci i Vavilonci su znali da jednačina ima rješenja, kao što su (3,4,5) (32 + 42 = 52) ili (5,12,13). Ta rješenja su poznata kao Pitagorejske trojke.
Teorema sama po sebi nema direktnu upotrebu, jer se kao dokaz ne koristi u drugim teoremama, ali je povezana sa drugim matematičkim temama.
Dokaz koji je Vajls predstavio devedesetih ispisan je na 200 strana. Njegovo razumijevanje zahtijeva znanja van domašaja mnogih matematičara danas. Stoga se danas postavlja pitanje da li je Ferma u 17. vijeku, kada mnoge od grana matematike koje su nastale u međuvremenu nisu ni postojale, stvarno imao dokaz.
Bonus video:
