Ministar prosvjete Damir Šehović tvrdi da će Zakon o akademskom integritetu, koji se bavi problemom plagijata a čiji je predlog Vlada utvrdila juče, biti kraj urušavanja imidža akademske zajednice.
“Zakon nosi prije svega simboličnu poruku: da odgovornost za neetičke postupke u akademskoj zajednici dovodimo na novi nivo. Da, poučeni ranijim dešavanjima koja su, osnovano ili ne, poljuljala povjerenje u one koji treba da budu idejne vođe društva, uspostavljamo kvalitetniji sistem provjera autentičnosti naučnih radova. Da se bavimo prevencijom, a ne samo saniranjem štete. I da nećemo dozvoliti urušavanje imidža akademske zajednice. Fingiranje radova koji treba da budu najveći intelektualni doprinos društvu, i to od strane ljudi koji treba da budu moralni stubovi zajednice, mora na sve načine biti kvalifikovano kao nedostojno akademske zajednice,” rekao je Šehović “Vijestima”. Ministar očekuje da će se poslanici o predlogu, koji je već proslijeđen Skupštini, izjasniti na redovnom zasjedanju koje počinje u oktobru.
Šehović navodi da je Crna Gora jedina država u regionui i šire, koja je pitanje akademskog integriteta zakonski uredila, uz podršku eksperata Savjeta Evrope:
“Planirano je da Vlada formira etički komitet najkasnije tri mjeseca po usvajanju Zakona, koji će donijeti etičku povelju i biti zadužen za njenu primjenu. Za primjenu povelje biće zadužena i svaka visokoškolska ustanova, s obzirom na to da će biti u obavezi da formiraju svoje etičke odbore koji će odlučivati po predlozima za utvrđivanje kršenja akademskog integriteta.”
Na pitanje da li misli da će zakon postići svrhu, s obzirom da su plagijati do sada prolazili nekažnjeno, ministar je rekao da su se “nejasnoće dešavale jer nije bilo zakona niti neke druge osnove kojom bi bili uspostavljeni opšti principi i procedure”.
“Nije bilo etičkog komiteta koji ćemo sad formirati, ni etičke povelje kao zajedničkog imenitelja za postupanje visokoškolskih ustanova. Autori nijesu potpisivali etičku izjavu, a nije postojao softver za utvrđivanje eventualnog plagiranja dostupan svim visokoškolskim ustanovama.
Uvjeren sam da će i na simboličkoj ravni, sama činjenica da ste zakonom obavezani da se pri izradi radova ponašate odgovorno, učiniti svoje. Dodatno, predlog za utvrđivanje kršenja akademskog integriteta može da podnese svako fizičko ili pravno lice, čime smo takođe poslali jasnu poruku da u ovaj proces, koji je do sada bio posmatran kao prilično zatvoren, može da bude uključen svako”, kaže Šehović.
Na pitanje zašto nije uvažen predlog NVO CGO da i mentori snose dio odgovornosti za eventuane plagijate, on kaže da “zakon nije propustio da se pozabavi ulogom mentora: “On jeste odgovoran u skladu sa posebnim aktom ustanove, s obzirom na to da ona propisuje prava i obaveze tokom izrade rada, dok je kandidat direktno odgovoran za kršenje akademskog integriteta”.
“Dodatno, prema Predlogu Zakona master rad i doktorska teza svakako podliježu obaveznoj provjeri autentičnosti od strane ustanove. Kada uzmete to u obzir, kao i činjenicu da svuda u svijetu postoje softveri preko kojih se može utvrditi plagijarizam, nećete od mentora zahtijevati da radi posao softvera.
Naravno, vrlo je moguće da će mentor ustanoviti preklapanja, ali postaviti mu to kao obavezu iz koje proističu sankcije je sasvim druga stvar. Baš kao što nećete policajcu zaduženom za određeni rejon dati obavezu da se u tom dijelu grada nikada više ne desi nijedan prekršaj ili krivično djelo, jer će u suprotnom snositi sankcije. Odgovornost i dužnost su dva različita pojma.
Da sumiram: kandidat je taj koji je odgovoran za plagiranje, kao i fabrikovanje i falsifikovanje u naučnom istraživanju, a Ministarstvo je tu da oblast zakonski uredi na racionalan i primjenljiv način”, navodi ministar.
Upitan da komentariše to što su oni koje su univerziteti delegirali u Radnu grupu bili protiv ovog predloga i da li je odbijanje ovakve odgovornosti zapravo dokaz (ne)integriteta univerzitetskog akademskog osoblja, ministar kaže da su “ključne poruke sa Univerziteta bile da možete biti krivi samo onoliko koliko ste za nešto objektivno odgovorni”.
“Ovo nije zakon usmjeren na neutemeljeno prokazivanje. Naprotiv. Cilj je utvrđivanje objektivne odgovornosti, a to su različite kategorije”, dodaje on.
Pri izradi rada potpisivaće se takozvana etička izjava, kojom autor pod punom materijalnom i krivičnom odgovornošću garantuje da je rad originalno djelo. Rad za koji se utvrdi da je plagijat smatra se ništavnim, kao i sve nagrade i zvanja koje su stečene na osnovu takvog rada. Takođe, svi magistarski i doktorski radovi će biti predmet provjere autentičnosti
Kažnjavaće se i parafraziranje
“Zakon prepoznaje direktni plagijarizam, autoplagijarizam i parafraziranje bez reference. Direktni plagijarizam znači prepisivanje bez citiranja. Autoplagijarizam je preuzimanje sopstvenog teksta i njegovo plasiranje kao potpuno novog djela. Parafraziranje bez reference znači evidentno preuzimanje pojedinih ideja ili ukupnog smisla tuđeg teksta bez navođenja izvora. Predlogom zakona su definisani i drugi oblici kršenja akademskog integriteta, i to: fabrikovanje, falsifikovanje u naučnom istraživanju, citiranje izvan konteksta i poklonjeno autorstvo. Usvajamo zakon koji je ne samo dobar na papiru, već i primjenljiv”, kaže Šehović.
Bonus video:
