Onorae si Patrie (Čast i Domovina) piše velikim, do blistavog sjaja ulaštenim mesinganim slovima na početu krmenog kaštela jedrenjaka “Mircea”.
Nad palubom lijepog, 82 metra dugačkog jedrenjaka, preko sva tri impozantna jarbola, vije se svečana zastavna gala, a na ljetnjem maestralu nad krmom ponosno leprša velika rumunska zastava.
Okićeni brod, vezan na mulu V marine Porto Montenegro u Tivtu, neponovljivo lijepim klasičnim linijama bacio je zasjenak na sve, mnogo modernije i skuplje mega i super jahte što počivaju uz gatove tivatske marine.
Skoro 80 ljeta stari “Mircea” prosto je “ukrao šou” i sve oči šetača u marini uprte su u školski brod Ratne mornarice Rumunije koji je četiri dana boravio u Tivtu.
Preko siza penjem se u zakazano vrijeme na palubu. Ljubaznošću rumunske ambasade, “Vijestima” je omogućeno da ekskluzivno obiđemo brod kakav se ne viđa često u našim lukama i napravimo razgovor sa njegovim zapovjednikom, kapetanom fregate Mirčom Tarhakom (Mircea Tarhoaca). Unapred se radujem prilici da stupim na brod bogate istorije, jedan od svojevrsnih nautičkih spomenika svjetskog pomorstva i klasične brodogradnje.
Bijelo ofarbani trup broda od čelilnih limova spajanih starom tehnikom zakivanja, gotovo umjetničkih linija kakve su u današnoj bezličnoj i samo profitu posvećenoj brodogradnji nažalost, bukvalno nezamislive, poslastica je za svakog pravog brodoljupca.
Neće ti ljubitelji zamjeriti ni činjenicu da ta predivna stara morska dama nosi muško ime, a da joj prostor pod kosnikom na pramcu umjesto kakve atraktivne figure u obliku žene što je nekoć bila preovlađujuča praksa na jedrenjacima, uljepšava pulena nimalo elegantnog robusnog muškarca - brkajlije.
“Danak” je to činjenici da je lijepi brod dobio ime po vojvodi od Valahije (preteči Rumunije) Mirči Velikom (Mircea cel Batran 1386 – 1418) koji se istakao u brojnim ratovima protiv osmanlija i za čije je vladavine rumunsko pomorstvo na Crnom moru doživjelo prvi veći uspon.
I zaista – “Mircea” (Mirča, kako to Rumuni izgovaraju) ploveći je ponos svoje domovine i ambasador na valovima svjetskih mora rumunske Ratne mormarice, pomorstva, ali i sveopšte kulture i istorije te države sa obala Crnog mora. A ponos i sreća što mogu služiti na takvom brodu vidi se na licima svakog od 87 članova posade tog broda na kojem je za ovo krstarenje, ukrcano i 48 mladih kadeta - pitomaca Vojnopomorske akademije RM Rumunije iz Konstance, te 51 njihov kolega – pitomaca akademije RM Njemačke.
Na besprekorno čistoj palubi presvučenoj debelim tikovim trenicama dežurni oficir me ljubazno dočekuje i odvodi kod zapovjednika.
Četrdesetčetvorogodišnji kapetan fregate Tarhaka, prima me u glavnom salonu na krmi broda gdje na zidu dominira velika slika - vremeplov rumunskog pomorstva. Na njoj je umjetnik prikazao početke pomorstva te države iz 1. vijeka nove ere, preko srednjevjekovnih rumunskih brodova iz 15. stoljeća, do za njih veoma bitnog broda - prvog „Mirče“, brika iz 1882. godine koji je bio i prvi školski brod rumunske RM.
U toj ga je ulozi 1939. naslijedio aktuelni, drugi „Mirča“ u čijem salonu sjedim i koji je već skoro punih osam desetljeća, ploveća učionica koja odgaja generacije kadeta rumunske Ratne, ali i trgovačke mornarice.
“Mircea je jedan od pet identičnih ili vrlo sličnih jedrenaka tipa “Gorsch Fock”. Danas je upravo on nasličniji originalnom brodu koji se nalazi u Njemačkoj, gdje je stacionarni brod - muzej. Drugi naši aktivni blizanci su školski brod Obalne straže SAD, jedrenjak ‘Eagle’, školski brod RM Portugala, jedrenjak ‘Sagres’, te drugi ‘Gorch Fock’ kojeg je kao školski brod RM Njemačke sagradila nakon Drugog svjetskog rata da njime zamijeni brod istog imena što su ga tada kao ratnu reparaciju uzeli Sovjeti i decenijama koristili pd imenom ‘Tovarišč’”, objašnjava kapetan fregate Tarhaka genezu jedrenjaka kojim komanduje.
Kao i njegovi blizanci, “Mircea” je sagrađen u čuvenom njemačkom brodogradilištu “Blohm&Woss” u Hamburgu. Rumunska mornarica naručila ga je početkom 1938. a jedrenjak je dovršen i u njen sastav uvršten 27.aprila 1939. Pet godina ranije, inače, u susjedstvu mjesta gdje se “rodio” “Mircea” u Hamburgu, sagrađen je i aktuelni školski brod Mornarice VCG - jedrenjak “Jadran”...
Rumunski jedrenjak je zaista impresivan – 82 metra dužine, 12 širine i 5,2 metra gaza, daju mu ukupnu bruto - tonažu od 1.844 tone. Na tri jarbola, od kojih je najveći visok 44 metra, “Mircea” može razviti 23 jedra površine skoro 1.800 kvadrata.
Sa njima ovaj lijepi brod po povoljnom vjetru postiže maksimalnu brzinu od 12 čvorova, dva čvora više nego što može “izvući” kada vozi samo na motor.
A on, šestocilindarski stari njemački MaK (Maschinenbau Kiel) od 1.100 konja je svojevrsna priča za sebe - na brodu vjerno i pouzdano radi još od 1967. kada je ugrađen umjesto originalnog i duplo slabijeg motora, prilikom generalnog remonta “Mircee” u Njemačkoj i jedini je takav MaK-ov motor koji je još u upotrebi u svijetu. U besprekorno čistoj i urednoj strojarnici kroz koju nas je proveo kapetan broda, starom MaK-u “društvo prave” tri nešto modernija MAN-ova dizel-agregata koji “Mirceu” snabdijevaju električnom energijom.
Potpisnik ovih redova, inače, za 20 i kusur godina novinarske karijere obišao je mnoge ratne i trgovačke brodove, ali nigdje do sada nije doživio srdačan i ljubazan prijem kao na “Mircei” i spremnost komadanta da gostu prikaže bukvalno svaki kutak broda – od sa ukusom sređenog oficirskog salona i blagovaonice u kojoj dominira veliko ulje na platnu sa motivom rumunskog jedrenjaka, preko navigacionog mosta na kome je prilično savremena elektronika koja će ubrzo međutim biti zamijenjena najmodernijim novim radarima ARPA-ma, ECDIS-om i sličnim „igračkama“, do brodske kuhinje ili mornarskih prostora u kojima kadeti spavaju u tradicionalnim visaljkama, kao nekad posada na starim jedrenjacima u srednjem vijeku. Aspolutno svaki kutak na “Mircei” besprekorno je uredan i čist, a iz brojnih detalja (kao ogledalo uglačanih mesinganih djelova, blistavog mahagonija na pašamanima brodske ograde, uglačanih mesinganih ukrasnih reljefa na palubnim bitvama, uredno složenih konopa i ultračiste palube presvučene tikovinom, prepoznaje se da posada i kadeti zaista sa ljubavlju i pažnjom vrhunski održavaju svoj brod.
A stari je jedrenjak zaista neprevezaiđena ploveća učionica za mlade pomorce gdje oni pored navigacije, strojarstva i pomoračkih vještina, spoznaju i “ono nešto” što će ih do kraja života vezati za more i “pod kožu im zavući” brod koji im je mjesecima dom.
Kadetima je posvećen i jedan poseban detalj na palubi “Mircee” – četiri stare tradicionalne drvene brodske kofe koje se koriste prilikom ceremonije svojevrsnog krštenja mladih kadeta. Naime, posada broda morem zahvaćenim u ovim kofama, poliva na palubi postrojene kadete prilikom završetka njihovog prvog dužeg krstarenja, simbolično na taj način obiljećžavajuči profesionalnu inicijaciju mladih kolega.
“Mircea služi za obuku naših, ali i kadeta njemačke Ratne mornarice jer je njihov brod ‘Gorch Fock’ na generalnom remontu, pa oni koriste naš jedrenjak. Godišnje u principu imamo dva duža međunarodna krstarenja, a trenutno smo na 31-dnevnom krstarenju Crnim, Mramornim, Egejskim, Jonskim i Jadranskim morem tokom kojeg smo posjetili Bari i Tivat, a do povratka u Konstancu svratićemo i u luku Pirej”, kaže kapetan fregate, koji je zapovjedništvo nad “Mirceom” preuzeo u februaru, na dan kada mu se, inače, rodio i sin.
Prije službe na tom brodu na kojem je ukrcan već godinama i na kome je prošao brojne niže dužnosti, ovaj oficir rođen u Braili na Dunavu, služio je u Dunavskoj flotili RM Rumunije.
Za “Mirceu” koji je zastavni brod cijele rumunske RM, Tarhaka kaže da je izuzetno pouzdan i brod koji se sa lakoćom nosi i sa najtežim uslovima na moru. Pored uloge u obrazovanju mladih pomoraca, brod je svojevrsni ambasador i reprezent rumunske države na svim mjestima gdje se pojavi, a „Mircea“ je za 79 godina svoje istorije, prošao stotine hiljada milja mnogim morima, tri puta prelazio Atlantstki okean i boravio u desetinama luka u Evropi, Africi, Sjevernoj i Centralnoj Americi.
Pored kadeta iz Rumunije, na ovom brodu povremeno se obučavaju i pitomci iz Turske, Njemačke, Hrvatske,Ukrajine, Francuske, Danske i Holandije. „Mircea“ je redovi učesnik brojnih regata i okupljanja velikih svjetskih jedrenjaka. Prilikom posljednje plovidbe preko Atlantika 2009., brod je okean između Tenerifa i Bermuda preplovio za 24 dana, vozeći samo na jedra. Iako je učestvovao u regati „Atlantic Challenge“ i borio se za visok plasman, “Mircea” je u duhu najbolje pomorske tradicije, žrtvovao svoje šanse za pobjedu i pritekao u pomoć britanskom jedrenjaku “Jolie Brise” koga je nekoliko dana teglio do luke Hamilton na Bermudima. U narednim etapama regate do Čarlstona, odnosno Bostona u SAD, rumunski jedrenjak je ipak osvojio drugo, odnosno treće mjesto u svojoj A klasi najvećih brodova pod jedrima.
“To putovanje mi je ostalo u naročito lijepom sjećanju jer je tada naš brod na Bermudima posjetio čuveni američki glumac Majk Daglas sa suprugom, takođe čuvenom glumicom Ketrin Zita Džouns”, kaže Tarhaka. Iz brojnih doživljaja na “Mircei” izdvaja i susret koji je 2008. imao u francuskoj luci Brest sa jednim starim francuskim pomorcem – članom posade velikog remorkera francuske mornarice A-668 „Rhinoceros“ koji je 28.novembra 1965. spasio „Mirceu“ od sigurne propasti u jednoj od najvećih oluja u Biskajskom zalivu.
Ovaj događaj ujedno je i najdramatičniji u cijeloj karijeri rumunskog jedrenjaka kojeg je Komanda njihove RM u jesen 1965. uputila iz Konstance na generalni remont u Njemačku. Brod koji je tada bio u prilično lošem stanju i sa slabim i nepouzdanim motorom, teglila su dva remorkera rumunske mornarice. Konvoj je 25. novembra u Biskaju zahvatilo veliko nevrijeme pa je u valovima visine desetak metara i po vjetru brzine 120 kilometara na sat, tegalj pukao. “Mircea” koji nije imao ispravan pogon, bio je prepušten punom bijesu oluje koja je prijetila da ga baci na stijene francuske obale blizu luke Brest. Oborena su oba sidra koja su orala po dnu i nisu mogla zaustaviti brod, ali su srećom, kada je kraj skoro već bio na vidiku, sidra zakačila sidreni lanac velike plutače koja je obilježavala opasno područje za brodove. Pod udarima vjetra “Mircea” se povremeno sudarao sa 16 metara visokom plutačom koja mu je nanijela brojna oštećenja i nekoliko rupa na pramčanom dijelu trupa. Rumunska posada svim se silama borila da spriječi prodor vode i spasi brod koji je poslao SOS signal, pa su mu u pomoć pokušala priteći dva velika remorkera francuske mornarice. Skoro dva dana oni su se borili sa pobješnjelim morem prije nego što je “Rhinoceros” uspio rumunskom jedrenjaku dodati novi tegalj i odvući ga u sigurnost luke u Brestu. Uspjela su se spasiti i oba rumunska remorkera koje je oluja oduvala daleko na okean, a to iskustvo i dalje se smatra jednim od najdramatičnijih događaja u cijeloj istoriji RM Rumunije iz koga je njihov jedrenak uspio izaći samo zahvaljujući odličnim maritimnim karakteristikama i sposobnosti posade francsukog tegljača.
U oluji krajem novembra 1965., najvećoj koja je Biskaj pogodila u prethodnih 20 godina, u tih nekoliko dana stradalo je oko 40 raznih brodova i izgubljeno je nekoliko stotina ljudskih života.
“Mircea” je preživio, na radost svih ljubitelja mora koji se i danas dive ljepoti tog jedrenjaka.
Galerija
Bonus video:
