Kada se, nedavno, na društvenoj mreži Fejsbuk pojavila mapa SFRJ sa iscrtanim logotipima brendova koje je imala, stariji su se na čas sjetili da su nekad živjeli u zemlji koja nije izvozila samo balvane ili sirovi aluminijum.
Mlađi bi, pri pogledu na tu mapu, na kojoj Crna Gora po broju uspješnih preduzeća ne zaostaje za ostalim jugoslovenskim republikama, mogli biti iznenađeni činjenicom da je ova zemlja nekad nešto i proizvodila.
Da se makar dio ovih firmi održao, danas bi se i u Evropi mogla sresti oznaka “Made in Montenegro”. Ali su u međuvremenu došli “mladi i lijepi”.
Duvan, mašine, namještaj i aluminijum
Najviše preduzeća koja su uspjela da se probiju na stranim tržištima bilo je, razumljivo, u Podgorici.
Prije rata, u Podgorici se proizvodio nadaleko poznat duvan. Još 1903. godine počela je gradnja zgrade duvanskog monopola u Podgorici, na desnoj obali Ribnice. Odmah poslije rata, 1945. godine dopremljene su nove mašine iz Zagreba i 1. maja 1946. godine puštena je u proizvodnju nova fabrika duvana.
Postojala je u to vrijeme i duvanska stanica u Baru. 1. aprila 1956. godine svi pogoni integrisani su u zajedničko preduzeće, a godinu kasnije preduzeće je dobilo naziv Duvanski kombinat Titograd.
U neposrednoj blizini Duvanskog kombinata radila je velika i poznata fabrika namještaja. Marko Radović je osnovan 1946. godine uredbom Vlade Jugoslavije, u početku sa skromnih stotinjak radnika koji su pravili stolice i stolove...
Radoje Dakić je osnovan kao mašinska radionica 1946. godine. Neki stariji radnici svjedoče da su prve alate uzimali od okupatora, i tako formirali preduzeće koje će nekoliko decenija kasnije biti svjetski poznat proizvođač utovarivača, bagera, snjegočistača i drugih mašina. 1981. godine je proizveo čak 692 takvih mašina.
"Jedan od naših radnika išao je u Indiju 1967. godine da demonstrira koliko je dobra naša mašina, da bi tri godine kasnije prodali licencu"
"O tome koliko su ove mašine bile konkurentne govori činjenica da su izvožene u dvadesetak zemalja, od evropskih do Iraka, Sirije ili Kube. Jedan od naših radnika išao je u Indiju 1967. godine da demonstrira koliko je dobra naša mašina, da bi tri godine kasnije prodali licencu", priča predsjednik Koordinacionog odbora povjerilaca Milan Vukčević.
Bivši radnici, koji danas šetajući ulicama Podgorice traže zaostale plate, pamte legendarne direktore Marka Lekovića i Petra Sinanovića Nagiba.
Dan-danas njihove mašine rade na raznim gradilištima po svijetu, što ne čudi ako se zna da su u “zlatno vrijeme” one stizale čak do SSSR-a, Poljske Njemačke, Španije, Mađarske, Indije, Indonezije, Iraka, Egipta, Turske, Bugarske, Kube, Alžira, Gvineje, Burme
Opširnije u štampanom izdanju
Bonus video:
