Ustavno određenje da je osnovno obrazovanje obavezno i besplatno ni poslije 13 godina od donošenja Ustava nije zaživjelo u potpunosti - udžbenici za osnovce nisu besplatni, a avgustovski budžeti roditelja zavise od volje opština, dok nekoliko Vladinih resora pokriva troškove za đake iz socijalno ugroženih porodica.
Predsjednica Socijalista Snežana Jonica upozorava u izjavi za “Vijesti” da je za poštovanje Ustava potrebno oko 4,3 miliona eura. Za taj novac, kako kaže, država bi učenicima osnovih škola osigurala besplatne udžbenike.
“Ako se od tog iznosa oduzme iznos koji su za ovu godinu već obezbjedile opštine, skoro je upola manji”, istakla je u ona.
Prethodne školske godine, u osnovne škole upisano je, prema podacima Socijalista, više od 68.000 đaka.
Iz Ministarstva prosvjete, pak, tvrde da se ovo pitanje već sistemski rješava. “Kako su udžbenici već besplatni za ranjive kategorije (djeca bez roditeljskog staranja, čiji su roditelj, odnosno staratelj korisnik materijalnog obezbjeđenja, djeca sa posebnim obrazovnim potrebama, djeca koja su smještena u ustanovi socijalne i dječije zaštite, romske i egipćanske populacije...), za šta se izdvaja preko pola miliona eura godišnje, te uzevši u obzir da većina opština obezbjeđuje besplatne udžbenike za dio osnovaca, ovo se pitanje sistemski već rješava, a i dalje će biti unapređivano u saradnji sa opštinama”.
Besplatno samo za prvake u mnogim opštinama
Sistemsko rješenje za sada nemaju Andrijevica i Rožaje - do danas nijesu obezbjeđivali besplatne udžbenike.
U glavnom gradu su besplatni udžbenici samo za prvake. Ista situacija je i u Baru, Bijelom Polju, Gusinju, Kolašinu, Mojkovcu, Petnjici, Plavu, Tuzima i Ulcinju.
Besplatne udžbenike za prve tri razreda osnovne škole dobijaju djeca u Danilovgradu, Tivtu i Herceg Novom, a za prvih pet razreda imaju djeca u Kotoru i na Cetinju.
“Besplatne udžbenike za sve osnovce ubrzo poslije moje inicijative iz 2013, počele su da dijele opozicione opštine Berane i Plužine, nakon toga i opoziciona Budva, nakon čega su im se pridružili Žabljak i Šavnik”, istakla je Jonica.
Na sjednici Skupštine 30. jula 2013. godine, vladajuća DPS odbila je da podrži amandman koji je na Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o osnovnom obrazovanju i vaspitanju Jonica tada podnijela. Amandmanom je tražila da se zakonom izričito propiše obaveza osnovnoškolskih ustanova da svim učenicima uzrasta od prvog do devetog razreda obezbijede besplatne udžbenike, a da postupak obezbjeđivanja i korišćenja tih udžbenika propiše Ministarstvo prosvjete.
U obrazloženju amandmana se pozvala na Ustav Crne Gore, Konvenciju Ujedinjenih nacija o pravima djeteta i stavove Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu.
“Zbog četiri glasa iz vladajuće koalicije nije izglasan moj amandman, kojim je propisana obaveza i model koji obezbjeđuje da se ustavna obaveza primijeni već od te školske godine. Ponavljam, iako se glasalo o ostvarivanju Ustavom propisane obaveze prema djeci, bilo je 37 glasova ‘za’, 22 ‘protiv’ i 12 ‘uzdržanih’,” napomenula je ona.
Jonica upozorava na to da su ubrzo nakon podnošenja amandmana, lokalne vlasti krenule sa dodjelom besplatnih udžbenika, i to isti oni funkcioneri DPS-a koji su glasali “protiv”.
“Počeli su da dijele besplatne udžbenike u svojim gradovima prikazujući predsjednike opština kao ‘septembarske djeda mrazove’ koji djeci dijele poklone i hvaleći se tim ‘svojim poduhvatom’ u očiglednoj namjeri da to koriste za izborni i partijski marketing, a ne zbog poštovanja Ustavom propisane obaveze”, poručuje ona.
“Tako smo imali primjere da tadašnji gradonačelnik Bara, Zoran Srzentić, samo godinu - dvije nakon što je glasao protiv besplatnih udžbenika, počinje da ih dijeli prvacima. Željko Aprcović iz Kotora se samo dva mjeseca nakon nelegitimnog preuzimanja vlasti, pohvalio podjelom besplatnih udžbenika iako je glasao protiv toga i najavio naravno zbog lokalnih izbora da će ove godine podijeliti svim osnovcima besplatne udžbenike”, kazala je Jonica za “Vijesti”.
Srzentić i Aprcović su kao tadašnji poslanici DPS-a glasli protiv. Međutim, to nisu jedini primjeri. Na istom glasanju su protiv podjele besplatnih udžbenika svim osnovcima bili tadašnji poslanici Srđa Popović i Zorica Kovačević. Popović je bivši predsjednik Opštine Budva, a Kovačević predsjednica Opštine Danilovgrad.
Nijesu digli ruku zbog brige o budžetu
Aprcović ne spori da je prije sedam godina u Skupštini glasao protiv ove inicijative. To opravdava time što u državnom budžetu tada nije bilo novca za tu namjenu.
“S obzirom na to da je sada riječ o budžetu lokalne samouprave, te da prihodi budžeta lokalne samouprave Opštine Kotor prate rastuću dinamiku tekućih prihoda, stekli su se uslovi da se predvide dodatna sredstva za ulaganje u osnovno obrazovanje mlađe populacije do devetog razreda osnovne škole”, kazao je on.
Prošle školske godine, Opština Kotor je obezbjeđivala udžbenike za đake do petog razreda.
Na pitanje “Vijesti” da li podjela besplatnih udžbenika politički potez u susret parlamentarnim i lokalnim izborima, Aprcović ističe da se radi o primjeru pozitivne prakse.
“Naravno da nije riječ o političkom potezu, već je primjer pozitivne prakse koju će Opština Kotor uvrstiti kao redovan vid finansiranja osnovnog obrazovanja. Na sreću, Kotor nije jedina opština koja na ovaj način obezbjeđuje udžbenike i to je jedan od najboljih modela kojim se može sa lokalnog nivoa pokazati briga za najmlađu populaciju”, odgovorio je Aprcović.
Iz kabineta predsjednice Opštine Danilovgrad Zorice Kovačević odgovorili su da od školske 2016/2017. dijele besplatne udžbenike za đake prvake.
“Ove godine, Opština Danilovgrad je, osim za učenike prvog, obezbijedila udžbenike i za učenike drugog i trećeg razreda, s obzirom na aktuelnu situaciju izazvanu pandemijom koronavirusa i posljedice iste na standard građana sa područja naše opštine. Prije sedam godina, koje pominjete, tadašnja planirana budžetska sredstva nijesu predviđala izdvajanja po ovom osnovu. Čini se suvišnim ukazati da svaki odgovorni subjekt, bila to opština, država ili preduzeće, kreira budžet prema stvarnim mogućnostima rukovodeći se obezbjeđivanju, u prvom redu egzistencijalnih potreba”, odgovorili su iz kabineta Kovačevićeve na pitanje da li se radi o političkom potezu u susret pralamentranim izborima.
Socijalisti ponavljaju da neće odustati od ove inicijative.
“Nećemo odustati dok ne progovori neko iz Vlade ko ima pravo da dozvoli da se različito tretiraju djeca zavisno od toga u kojem gradu žive. Treba li da pitamo Ombudsmana kako komentariše ovaj vid diskriminacije? Zašto Ministarstvo prosvjete godinama ćuti na uspostavljanje ove prakse, umjesto da obezbijedi propis kojim će podijeliti obaveze između opština i države i omogućiti da sva djeca u Crnoj Gori jednako tretiraju i dobiju Ustavom garantovano pravo na besplatno osnovno obrazovanje”, kazala je Jonica, poručujući da su besplatni udžbenici nikad potrebniji, a da će listing sa glasanja iz 2013. ostati kao spomenik časti i poštovanja Ustava.
Udžbenici u Pljevljima za đake prvog, drugog i možda trećeg razreda
Opština Pljevlja finansiraće nabavku udžbenika za učenike prvog i drugog razreda, potvrdila je “Vijestima” sekretarka Sekretarijata za društvene djelatnosti Emina Salihović.
Istakla je da lokalna uprava pregovara sa donatorima i da će najvjerovatnije uspjeti da obezbijede besplatne udženike i za učenike trećeg razreda.
U prvi, drugi i treći razred u pljevaljskim osnovnim školama ove godine nastavu bi trebalo da pohađa 617 učenika.
Za nabavku udžbenika učenicima prvog i drugog razreda lokalna uprava ove godine opredijelila je 15.000 eura.
Opština Pljevlja, u saradnji sa EPCG, lani je refundirala roditeljima učenika prvog razreda novac koji su utrošili za nabavku udžbenika. To pravo imali su roditelji 198 prvaka.
Većinu novca, oko sedam hiljada eura, obezbijedila je EPCG, a ostatak Opština. To je bio prvi put da je Opština obezbijedila novac za nabavku udžbenika za prvake.
Bonus video:
