Od početka rada u januaru 2016. do sredine prošle godine, Agencija za sprečavanje korupcije (ASK) pokrenula je nepunih 2.240 prekršajnih postupaka, zbog sumnje da je prekršen Zakon o sprečavanju korupcije.
Zakonom o sprečavanju korupcije propisane su kazne od 500 do 2.000 eura.
”Iz prakse je evidentno da je u preko 95 odsto slučajeva izrečena novčana kazna u manjem iznosu od onog koji je propisan Zakonom o sprečavanju korupcije”, konstatuje se u nacrtu izvještaja Radne grupe u koji su “Vijesti” imale uvid.
Radna grupa na čijem je čelu član Savjeta Agencije Zlatko Vujović analizirala je statistističke podatke koji se odnose na broj i ishode pokrenutih postupaka i izdatih prekršajnih naloga zbog kršenja Zakona.
Cilj analize je bio da se utvrdi kako prekršajni sudovi u Crnoj Gori postupaju u predmetima koji se vode zbog kršenja Zakona o sprečavanju korupcije, te da li politika kažnjavanja ima odvraćajući efekat.
Raspon izrečenih novčanih kazni se, međutim, zbog primjene Zakona o prekršajima kretao od 30 do 1.000 eura. U najvećem broju slučajeva sudovi izriču kazne od 150 do 300 eura.
”Glavni razlog za to može biti kaznena politika sudova za prekršaje, tj. činjenica da se prilikom odlučivanja sudovi za prekršaje vode prvenstveno Zakonom o prekršajima, koji omogućava ublažavanje kazne, tj. umanjenje iznosa predviđenog Zakonom o sprečavanju korupcije,” navodi se u zaključcima.
Tako se prilikom odmjeravanja novčane kazne uzimaju u obzir sve okolnosti, kako one otežavajuće tako i one olakšavajuće, a naročito težina prekršaja i njegove posljedice, stepen odgovornosti...
Na navedeni problem je ukazala i Evropska komisija u posljednjem izvještaju o Crnoj Gori, navodeći da je i dalje je prisutna praksa izricanja sankcija ispod zakonskog minimuma, što dovodi do toga da izostaje odvraćajući i preventivni efekat, istovremeno podrivajući djelotvorno sprovođenje odredbi Zakona o sprečavanju korupcije.
”Sve to dovodi do situacije u kojoj funkcioner ima priliku da procjenjuje ‘manju štetu’ između nedostavljanja izvještaja i prikrivanja stvarne vrijednosti imovine, te osnova njenog sticanja”, navodi se u nacrtu izvještaja.
Ovu pojavu moguće je, prema mišljenju članova Radne grupe, jedino iskorijeniti dosljednim sprovođenjem zakona, te izricanjem maksimalnih kazni, posebno za povratnike kod ove grupe prekršaja, kako bi takva kaznena politika bila djelotvorna i odvraćajuća, a srazmjerna značaju fukcije i društvenom značaju koji ova lica imaju u vršenju poslova od javnog značaja.
Novčanom kaznom se završi gotovo polovina postupaka
Agencija je do sredine prošle godine pokrenula 2.239 prekršajnih postupaka. Rast u broju postupaka za gotovo trećinu (32,5 odsto) zabilježen je tokom 2020. godine, dok je samo u prvoj polovini 2021. godine premašen broj pokrenutih postupaka u odnosu na svaku godinu pojedinačno za oko 47,4 odsto.
”Razlog ovakvog povećanja tokom 2021. godine može se naći u činjenici da je nakon parlamentarnih i lokalnih izbora, održanih 30. avgusta 2020. godine, došlo do velikog broja novoimenovanih javnih funkcionera koji prvi put stupaju na javnu funkciju, a koji zbog neinformisanosti nijesu ispunili obaveze propisane Zakonom o sprečavanje korupcije”, navodi se u nacrtu izvještaja u koji su “Vijesti” imale uvid.
Pokrenuti postupci odnosili su se u 70 odsto slučajeva na nedostavljanje imovinskih kartona po različitim osnovima, u 20 odsto na neprijavljivanje tačnih i potpunih podataka, a 10 odsto na sukob interesa javnih funkcionera.
Od ukupnog broja postupaka, novčanom kaznom kažnjeno je njih nepunih 50 odsto - 1.114 funkcionera, opomene su izrečene za 364 (16,25 odsto), dok je oslobađajućih presuda bilo 185 (8,26 odsto). Postupci su obustavljeni u 70 predmeta (3,12 odsto), dok je odbačnih postupaka bilo 43 (1,92 odsto). Pred sudovima za prekršaje su u toku 463 postupka (20,67 odsto).
U odnosu na ukupan pbroj pokrenutih prekršaja, 6,2 odsto ili 139 čine povratnici.
Od ukupnog broja povratnika, dva puta je kažnjeno 117, tri puta 19, dok su 3 javna funkcionera kažnjavana čak četiri puta.
Nalazi Radne grupe pokazuju da je od od ukupnog broja povratnika, njih 122 (87,7 odsto) prvi put kažnjeno opomenom, potom novčano.
Interesantno je da postoje slučajevi nedosljedne kaznene politike, gdje se na primjer prvi put izrekne novčana kazna, a onda za isto djelo opomena.
Kod povratnika, nije bilo oslobađajućih presuda.
U odnosu na strukturu povratnika, u 92 odsto slučajeva radilo se o lokalnim javnim funkcionerima (128 lica), navodi se u dokumentu u koji su “Vijesti” imale uvid.
Četiri godine nije predao imovinski karton
Lica koja su kažnjavana dva puta u najvećem procentu su oba puta kažnjena zbog nepredavanja redovnog godišnjeg imovinskog kartona. U značajno većem procentu su oba puta izrečene novčane kazne, u manjem procentu novčane kazne i opomena, dok su u tri slučaja oba puta izrečene opomene.
Kada su u pitanju oni koji su kažnjavani tri puta, u najvećem broju slučajeva (13 od 19) svaki put su izrečene novčane kazne, u tri slučaja jedna opomena i dvije novčane kazne, a u još tri dvije opomene i jedna novčana kazna.
Kada su u pitanju oni koji su četiri puta prekršili odredbe Zakona, u jednom od slučajeva lice je svaki put kažnjeno zbog nepredavanja redovnog godišnjeg imovinskog kartona - prvi put opomenom, a sljedeća tri puta novčano.
Na osnovu preporuka Evropske komisije, Agencija je 2018. godine uspostavila praksu izdavanja prekršajnih naloga.
U periodu 2018. realizovano je 126 prekršajnih naloga, od toga u prvoj polovini prošle godine značajno je premašen broj izdatih prekršajnih naloga nego prethodne tri.
Od ukupnog broja prekršajnih naloga, tri su izdata na 1.000 eura, od čega je sud u dva slučaja umanjio kaznu, dok je u jednom slučaju nalog stavljen van snage.
U 123 slučaja izdala je prekršajne naloge na 500 eura, od čega su 64 naloga blagovremeno plaćena od strane javnog funkcionera, a u 59 slučajeva traženo sudsko odlučivanje.
Nakon što je 59 javnih funkcionera tražila sudsko odlučivanje, sud je izrekao 31 umanjene novčane kazne, 20 opomena, i po četiri oslobađajuće odluke i obustave naloga.
Nije smanjen broj kršenja zakona
Iako su sudovi u gotovo svim slučajevima umanjili novčane kazne ili su izrečene opomene, činjenica da je u 86,4 odsto slučajeva izrečena kazna, kao i da je preko 50 odsto javnih funkcionera prihvatilo krivicu i uplatilo prekršajne naloge, govori o visokom stepenu uspješnosti Agencije u ovoj oblasti, ističe Radna grupa.
”Međutim, nizak procenat povranika u kršenju Zakona, kao ni visok procenat kažnjavanja, nijesu uticali na smanjenje broja kršenja zakona od strane javnih funkcionera, po različitim osnovima”, konstatuje se u nacrtu izvještaja.
Radna grupa dala je na kraju više preporuka.
Kako bi se smanjio broj kršenja zakona, ostvario odvraćajući i preventivni efekat izrečenih sankcija i omogućilo djelotvorno sprovođenje odrebi Zakona o sprečavanju korupcije, preporučuje se održavanje sastanka predstavnika Agencije sa predsjednicima sudova za prekršaje.
”Kako bi se ukazalo na efekte izricanja kazni ispod zakonskog minimuma i neujednačene politike kažnjavanja kao i potrebu izricanja većeg iznosa kazni za počinioce prekršaja koji su prethodno osuđivani u istoj materiji, te izricanja maksimalne kazne za lica koja to čine učestalo”, navodi se u preporukama.
Takođe su preporučili podizanje svijesti javnih funkcionera i opšte javnosti o važnosti poštovanja obaveza koje proističu iz antikorupcijskih zakona, iznalaženje načina za informisanje javnih funkcionera o obavezama i rokovima za postupanje po zakonskim obavezama - putem internet stranice Agencije, medijskih saopštenja, SMS poruka...
Bonus video:
