Osobe sa invaliditetom u Crnoj Gori, u prvih sedam mjeseci ove godine, podnijele su Zaštitniku ljudskih prava i sloboda šest pritužbi u vezi sa diskriminacijom prilikom zapošljavanja, a u tri predmeta utvrđena je diskriminacija, saopšteno je iz institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda (Ombudsman).
Iz te institucije su, povodom Međunarodnog dana osoba sa invaliditetom, kazali da je potreban dodatan angažman nadležnih institucija i cijele zajednice u cilju unapređenja položaja, pristupa pravima i smanjenja diskriminacije, stigmatizacije i socijalne isključenosti osoba sa invaliditetom.
“U prvih sedam mjeseci ove godine osobe sa invaliditetom podnosile su Zaštitniku pritužbe u vezi sa diskriminacijom prilikom zapošljavanja, pa je u izvještajnom periodu bilo šest predmeta u ovoj oblasti, od čega je u tri predmeta utvrđena diskriminacija po osnovu invaliditeta i date su preporuke”, navodi se u saopštenju.
Kako su naveli, u postupcima pred organima javne vlasti registrovana su dva predmeta zbog diskriminacije po osnovu invaliditeta, u području pristupa dobrima i uslugama tri predmeta, od čega je u jednom utvrđena diskriminacija.
“U oblasti socijalne zaštite registrovana su tri predmeta, a u oblasti obrazovanja jedan”, dodaje se u saopštenju.
Iz institucije Zaštitnika su kazali da je generalno posmatrano na polju ostvarivanja prava osoba sa invaliditetom postignut ograničeni napredak.
Kako su naveli, vidljivost osoba sa invaliditetom je povećana, a došlo je i do unapređenja normativnog okvira koji reguliše njihova prava.
“Ratifikacijom UN Konvencije na normativnom planu usvojen je pristup invaliditetu zasnovan na ljudskim pravima”, navodi se u saopštenju.
Dodaje se da nedovoljno dobra implementacija usvojenih pravnih standarda dovodi do toga da se osobe sa invaliditetom i dalje suočavaju sa brojnim preprekama koje im onemogućavaju puno i efikasno učešće u životu zajednice.
“Važno je podsjetiti i da Akcioni plan za realizaciju preporuka UN Komiteta za prava lica sa invaliditetom nije usvojen, pa se postavlja pitanje odnosa države prema obavezama koje je Crna Gora preuzela ratifikacijom Konvencije UN-a o pravima lica sa invaliditetom”, kaže se u saopštenju.
Iz institucije Zaštitnika su istakli da je upitno kada će se usvojiti Strategija o deinstitucionalizaciji i planovima transformacija ustanova, što je, između ostalog, jedna od preporuka Komiteta.
Prema mišljenju institucije Zaštitnika, deinstitucionalizacija se mora sprovoditi sistemski, na bazi slobodnog izbora i raznovrsnosti usluga za osobe sa invaliditetom.
“Podsjećamo i da se u Crnoj Gori trenutno invaliditet utvrđuje u više različitih resora, na osnovu mnoštva različitih propisa, što dovodi do različite metodologije utvrđivanja invaliditeta koji se pri tom uglavnom zasniva na medicinskom modelu pristupa invaliditetu”, navodi se u saopštenju.
Kako se navodi, reforma sistema utvrđivanja invaliditeta, koja je u toku, ima za cilj sprovođenje kompleksne, strukturne reforme nacionalnog sistema utvrđivanja invaliditeta.
Iz institucije Zaštitnika su pojasnili da je cilj reforme uspostavljanje jedinstvenog tijela vještačenja (Zavod) i jedinstvenih nacionalnih kriterijuma i metodologije za utvrđivanje invaliditeta, koji će biti više zasnovani na modelu ljudskih prava.
“Zaštitnik je godinama unazad ukazivao da nepostojanje jedinstvenog tijela za vještačenje predstavlja prepreku u ostvarivanju prava lica sa invaliditetom, u svim područjima društvenog života u kojima se ona priznaju na temelju nalaza i mišljenja tijela za vještačenje”, kaže se u saopštenju.
Oni su dodali da, paralelno sa tim, problematizuju i okolnost da u Crnoj Gori još uvijek nije uspostavljena jedinstvena baza podataka (registar) osoba sa invaliditetom, neophodan za sistemsko planiranja politika u toj oblasti i procjene potreba, praćenja standarda života i ukupnih uslova u kojima žive osobe sa invaliditetom.
Kako su naveli, Zakon o zabrani diskriminacije osoba sa invaliditetom ne prepoznaje dvostruku i intersekcijsku diskriminacija žena i djevojčica sa invaliditetom, kao posebnih oblika diskriminacije u odnosu na pol i invaliditet.
“Kao ni posebne oblike diskriminacije osoba s invaliditetom u oblastima jednakog priznanja osoba pred zakonom, pristupa pravdi, privatnosti, bračnih i porodičnih odnosa”, dodaje se u saopštenju.
Iz institucije Zaštitnika naveli su da je primijećeno zanemarivanje rodnog aspekta u zakone i politike sa invaliditetom i obrnuto.
“Iako relevantni pravni okvir utvrđuje obavezu države da licima sa invaliditetom osigura pristup izgrađenom okruženju, prevozu, informacijama, komunikacijama, kao i drugim uslugama i objektima namijenjenim javnosti, stanje u ovoj oblasti daleko je od zadovoljavajućeg”, navodi se u saopštenju.
Dodaje se da, imajući u vidu da je pristupačnost zapravo preduslov za ostvarivanje drugih prava u gotovo svim oblastima društvenog života, efikasno rješavanje te problematike mora ostati u vrhu prioriteta izvršne vlasti.
Iz institucije Zaštitnika su naveli da su vidljivi napori na unapređenju inkluzivnog obrazovanja.
“Posebno je bitno napomenuti da je u prethodnom periodu potvrđen Marakeški ugovor za olakšanje pristupa objavljenim djelima za osobe koje su slijepe, slabovide ili imaju druge poteškoće u korišćenju štampanih materijala”, kaže se u saopštenju.
Oni su pozdravili i unaprijeđeno zakonsko rješenje u vezi sa položajem asistenata u nastavi, navodeći očekuje da će učinjeni napredak na normativnom planu pratiti adekvatna i potpuna implementacija, što će bez sumnje rezultirati podizanjem nivoa kvaliteta inkluzivnog obrazovanja.
Iz institucije Zaštitnika su istakli da u oblasti rada i zapošljavanja poseban problem predstavlja nedostatak svijesti poslodavaca o obavezi zapošljavanja osoba sa invaliditetom, u slučaju da ta osoba ima jednake ili bolje kvalifikacije, stručne ili radne sposobnosti nego osoba bez invaliditeta.
“Kao i obavezi da na odgovarajući broj zaposlenih zaposli određeni broj osoba sa invaliditetom koje su utvrđene pozitivnim propisima Crne Gore”, dodali su iz institucije Zaštitnika.
Međutim, kako su kazali, najveći broj poslodavaca se odlučuje da iskoristi zakonsku mogućnost koja se odnosi na uplaćivanje posebanog doprinosa za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom, umjesto zapošljavanja.
Iz institucije Zaštitnika su naveli da, iako su u ovoj oblasti brojni aspekti na koje treba skrenuti pažnju javnosti, ukazuju i na neophodnost da se model zamjenskog odlučivanja kod potpunog ili djelimičnog oduzimanja poslovne sposobnosti zamijeni modelom odlučivanja uz podršku.
Oni su naglasili da je potrebno da se unapređuju postojeće i razvijaju nove usluge za život u zajednici za osobe sa invaliditetom.
U saopštenju se navodi da, u cilju doprinosa ukupnom unaprjeđenju položaja osoba sa invaliditetiom, Zaštitnik uz podršku UNICEF-a realizuje projekat “Podrška nezavisnom monitoringu UN Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom (UNCRPD)”,
Dodaje se da će u okviru projekta biti ustanovljena mreža predstavnika reprezentativnih organizacija osoba sa invaliditetom, uz potrebu da se kroz projekat ojačaju njihovi kapaciteti i čitava mreža učini održivom na duži rok.
“Na kraju, svim osobama sa invaliditetom, članovima njihovih porodica i angažovanom nevladinom sektoru, čestitamo na istrajnoj borbi, doprinosu i strpljenju prilikom rješavanja svih navedenih problema i izazova”, poručili su iz institucije Zaštitnika.
Kako su dodali, strpljenja je bilo i previše, a budući da ostvarivanje garantovanih prava i sloboda ne trpi odlaganja i relativizaciju, svi u sistemu javne vlasti moraju pokazati više odgovornosti i zalaganja u cilju što bržeg unaprjeđenja stanja u toj oblasti.
“Apelujemo na sve donoisoce odluka da se o pitanjima koja se tiču osoba sa invaliditetom odlučuje uz učešće njihovih reprezentativnih organizacija i da se u svim procesima njihovim stavovima i sugestijama da posebna pažnja”, poručili su iz institucije Zaštitnika.
Bonus video:
