U Crnoj Gori je, prema zvaničnim podacima, za tri godine posječeno nešto preko 2,1 miliona kubika šume, ali nezavisne procjene za isti period, od 2021. do 2024, međutim, pokazuju da je šume posječeno četiri puta više - gotovo 9,4 miliona kubika.
Iako se podaci dobijeni procjenom ne mogu tretirati kao potpuno precizni i konačni, ova razlika ukazuje na značajnu nepodudarnost i “na potrebu za detaljnijom analizom uzroka”.
To se, pored ostalog, navodi u reviziji uspješnosti sprovođenja politike zaštite životne sredine u Crnoj Gori - bespravna (prekomjerna) sječa šuma, koju je sprovela Državna revizorska institucija (DRI).
U istom dokumentu, DRI navodi i da je, u periodu 2021. do 2024. zabilježeno smanjenje šumskih površina od više 580 kvadratnih kilometara, a da to znači i povećanje rizika od poplava do čak 28 odsto odsto u nizvodnim područjima.
U dokumentu koji je vrhovna revizija objavila juče, nadležni Kolegijum u sastavu dr Branislav Radulović i Zoran Jelić, ocijenio je da realizacija aktivnosti koje su sprovodili nadležni organi u cilju sprečavanja bespravne sječe šuma nije bila uspješna.
“DRI je na bazi sprovedene revizije, ocjenila da je institucionalni odgovor na bespravnu sječu šuma fragmentaran, bez jasnih mehanizama kontrole, izvještavanja i koordinacije, sa identifikovanim slabostima u upravljanju i borbi protiv bespravnih aktivnosti u šumarstvu”, navodi se u izvještaju.
Gubitak 587 kilometara kvadratnih šume
Na osnovu analize zvaničnih podataka o sječama šuma u Crnoj Gori za period od 2017. do 2024, utvrđeno je da se podaci Uprave za gazdovanje šumama i lovištima “ne mogu uzeti kao tačni, jer nedostaje pouzdan i nezavisan nadzor, pa se zvanični podaci o količini sječe šume ne mogu uzeti kao pouzdani”.
DRI se zato obratila Evropskoj svemirskoj agenciji (ESA), nakon čega je mađarska firma GeoData izradila Izvještaj o monitoringu bespravne sječe i obešumljavanja u Crnoj Gori. Podaci tog izvještaja, navode iz DRI, pokazali su da je u periodu 2021. do 2024. zabilježeno smanjenje šumskih površina od ukupno 587,1 kvadratnih kilometara.
“Što, primjenom iznosa prosječne zapremine drvne mase od 160 kubna metra po hektaru (koliko je iznosila prema podacima inventure šuma iz 2011. godine), odgovara količini od 9.393.600 kubika. Prema zvaničnim podacima Uprave za gazdovanje šumama i lovištima, u periodu 2021. do 2024, evidentirana je ukupna sječa šuma u obimu od 2.117.310 kubika. Iako se podaci dobijeni procjenom ne mogu tretirati kao potpuno precizni i konačni, razlika između ovih procjena i zvanično prijavljenih podataka ukazuje na značajnu nepodudarnost”, piše u dokumentu.
Tako značajna odstupanja, kako stoji, “ukazuju na potrebu za detaljnijom analizom uzroka”.
U dokumentu navode i da svaki hektar uklonjene šume može dovesti do dodatnog oticanja od kubika vode godišnje i da za gubitak od 587,1 kvadratnih kilometara primarnih šuma, “to znači dodatnih 117,42 miliona kubika vode koja se nekontrolisano sliva umjesto da se infiltrira u tlo”.
“Ovo povećano oticanje može povećati rizik od poplava za 4 do 28 odsto u nizvodnim područjima”, saopštili su iz DRI.
NN počinioci sijeku u državnim šumama
Kako su dodali, neusvajanje nove strategije, izostanak strateške procjene uticaja i kašnjenje u institucionalnim reformama ukazuje “na nedovoljan kapacitet državne uprave da upravlja šumskim bogatstvom, u skladu sa principima održivosti, zakonitosti i evropskih standarda”.
“Visok udio krivičnih prijava protiv nepoznatih počinilaca i veća učestalost krivičnih djela u državnim šumama u odnosu na privatne, ukazuju na ozbiljne sistemske nedostatke u nadzoru, otkrivanju i sankcionisanju, te zahtijevaju izmjene u zakonodavnom i institucionalnom pristupu”, navode iz DRI.
Dodali su i da je primjena Akcionog plana za borbu protiv bespravnih aktivnosti u šumarstvu za period 2019. do 2021. bila ograničena, “a nakon toga nije uspostavljen novi strateški okvir”.
“Iako su naknadno preduzete određene mjere na osnovu zaključaka Nacionalnog savjeta za borbu protiv korupcije (2023. godine), njihova realizacija je bila parcijalna”, navode.
DRI je Vladi Crne Gore, Ministarstvu poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva i Upravi za gazdovanje šumama i lovištima, izdala 20 preporuka, koje su usaglašene sa subjektima revizije i koje su usmjerene na unapređenje upravljanja i gazdovanja šumama Crne Gore.
DRI ukazuje da je neophodno hitno normativno i institucionalno unapređenje sektora šumarstva, pa tako Vlada, navode, treba da, bez odlaganja, donese nacionalnu šumarsku politiku i strategiju razvoja šumarstva.
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, ukazuju iz DRI, treba da jasno definiše mjere i indikatore za borbu protiv bespravne sječe, uključujući jačanje inspekcijskih kapaciteta, digitalni nadzor i kontrolu lanca snabdijevanja:
“Neophodno je uspostaviti praksu strateške procjene uticaja za sve nove planske dokumente, kao i hitno osnovati privredno društvo za gazdovanje šumama, uz prenos nadležnosti i obezbjeđenje kadrovskih i tehničkih kapaciteta”.
Preporuke
Resoru poljoprivrede preporučeno je da razvije sistem monitoringa šuma u skladu sa praksama Evropske unije, te da inicira izmjene institucionalnog okvira, kako bi, navode iz DRI, inspekcija za šumarstvo postala funkcionalno nezavisna.
“Uprava za šume treba da izradi akcioni plan za sprečavanje bespravnih aktivnosti, koji mora biti zasnovan na realnoj procjeni kapaciteta i jasno definisanim mjerama i odgovornostima. Uprava i/ili privredno društvo koje gazduje šumama treba da obezbijedi dosljedno planiranje, kontrolu i realizaciju etata, unaprijedi evidenciju o sječi, smanji praksu višestrukih ulazaka u ista odjeljenja, te pojača nadzor nad sprovođenjem Pravilnika i očuvanjem šumskog reda. Takođe, ugovori o izvođenju radova moraju sadržati precizne obaveze o poštovanju ekoloških standarda”, navode iz DRI.
U slučaju da se neefikasnost sistema zaštite nastavi, Vladi je preporučeno da razmotri uvođenje moratorijuma na sječu u najugroženijim područjima.
“Ključno je i povećanje kapaciteta za identifikaciju počinilaca bespravnih aktivnosti kroz savremene tehnologije i jaču saradnju sa nadležnim institucijama”.
Izvještaj o reviziji dostavljen je Nacionalnom savjetu za održivi razvoj, Nacionalnom savjetu za borbu protiv korupcije, Odboru za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranje Skupštine Crne Gore i Vrhovnom državnom tužilaštvu.
“Vijesti” su nedavno objavile da Nacionalni savjet za održivi razvoj godinama ne funkcioniše.
DRI je 2022. godine objavila konačni izvještaj o reviziji uspjeha “Uspješnost sprovođenja politike zaštite životne sredine u Crnoj Gori - zaštita od šumskih požara”, kada je utvrđeno i da “Crna Gora još nema uspostavljen dovoljno efikasan sistem zaštite od šumskih požara”.
Premašuju plan sječe, doznačeno i ono što ne bi smjelo
Iz DRI navode da je uvidom u Program grazovanja šumama utvrđeno nekoliko negativnih trendova u stanju šuma.
“Zdravstveno stanje šuma je nepovoljno, sa smanjenom vitalnošću i kvalitetom. Šume su bile ugrožene bespravnim sječama, dok je ostatak materijala u šumi pogodovao razvoju štetočina. U pojedinim gazdinskim jedinicama, plan sječe je realizovan sa 186 odsto (skoro duplo više od predviđenog!), a pored toga nisu ostvareni planirani radovi na održavanju šumskih puteva i obnovi šuma”, navodi se u dokumentu.
Revizijom je utvrđeno i da se ne poštuju podaci iz Programa gazdovanja šumama u dijelu dozvoljenih etata za sječu po strukturi drvne zapremine:
“Npr., iako nije predviđenja sječa jele u PGŠ, ista se doznačuje i prikazuje u ugovoru kao četinar i u okviru dozvoljenog etata za sječu smrče”.
Bonus video:
