U Nacionalnom parku (NP) Prokletije smanjuje se brojnost potkornjaka, što potvrđuje djelotvornost mjera i pravovremeno reagovanje stručnih službi Nacionalnih parkova (NPCG), saopštili su iz tog preduzeća, navodeći da je potkornjaka manje za oko 60 odsto u odnosu na isti period prošle godine.
Iz NPCG su rekli da su u posljednjih godinu sprovedene najintenzivnije aktivnosti na zaštiti šuma od potkornjaka od početka evidentiranja problema.
"Rezultati monitoringa pokazuju da je brojnost potkornjaka u ovoj godini smanjena za oko 60 odsto u odnosu na isti period prošle godine, što potvrđuje djelotvornost sprovedenih mjera i pravovremeno reagovanje stručnih službi NPCG“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da je, nakon što je početkom prošle godine donesen Akcioni plan za suzbijanje potkornjaka i sanaciju degradiranih površina, Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore (JPNPCG) pristupilo njegovoj sistemskoj realizaciji.
Dodaje se da je tako tokom prošle godine postavljeno 163 feromonske klopke na najugroženijim lokalitetima (Babino Polje, Treskavac, Trokuz, Ribljak, Tamjanik i Hrid), uz sedmični monitoring i analizu populacije potkornjaka.
"Na osnovu prikupljenih podataka izrađena je detaljna karta žarišta u GIS formatu, kojom je utvrđeno da je površina zahvaćena sušenjem iznosila oko 175 hektara, sa procijenjenom suvom drvnom zapreminom od oko 65 hiljada kubnih metara“, kaže se u saopštenju.
Ističe se da je analiza podataka vršena putem GIS sistema i standardizovanih protokola monitoringa feromonskih klopki, što omogućava precizno praćenje dinamike populacije potkornjaka i prostorne distribucije žarišta.
Navodi se da su tokom ove godine aktivnosti dodatno pojačane, pa je postavljeno 270 feromonskih klopki, čime je proširen obuhvat praćenja i unaprijeđena preciznost analize stanja.
U saopštenju se podsjeća da je nakon dobijanja Rješenja Agencije za zaštitu životne sredine 2. aprila 2025. godine, JPNPCG sprovelo sanitarnu doznaku stabala na površini od 209,83 hektara, pri čemu je doznačeno 9.018 metara kubnih četinara, uglavnom smrče, na 38 evidentiranih lokacija.
"Doznaka je sprovedena uz maksimalno očuvanje podmlatka i prirodne strukture šume, uz izradu izvođačkih projekata, vektorizaciju podataka i klasifikaciju stabala, kao i stalan terenski nadzor i saradnju sa stručnim institucijama“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da je sprovođenjem Akcionog plana i pratećih mjera JPNPCG potvrdilo da je upravljanje šumama u Nacionalnom parku (NP) Prokletije zasnovano na naučnim osnovama, međuinstitucionalnoj saradnji i odgovornom odnosu prema prirodnim resursima.
Iz NPCG su rekli da su tokom realizacije aktivnosti prikupljeni su relevantni podaci i iskustva od posebnog značaja za unapređenje metodologije i efikasnije upravljanje rizicima od sličnih pojava u budućnosti.
Oni su naglasili da se vrijednost šuma u nacionalnim parkovima ne može izražavati ekonomskim pokazateljima.
"Njihov značaj je ekološki, klimatski, pejzažni i kulturni – one čuvaju tlo, vodne režime, biodiverzitet i prirodni karakter prostora“, rekli su iz NPCG.
Kako su rekli, na terenu je već prisutan podmladak smrče, jele i bukve, koji predstavlja osnov za prirodnu obnovu i dugoročnu stabilnost šuma.
"Svaka nova mladica danas vrijedi više za budućnost nego sva suva stabla zajedno, jer svjedoči o otpornosti i sposobnosti prirode da se regeneriše“, istakli su iz NPCG.
U saopštenju se navodi da trend smanjenja brojnosti potkornjaka, prisustvo vitalnog podmlatka i stabilizacija šumskih zajednica ukazuju na efikasnost sprovedenih mjera i opravdanost kombinovanog pristupa koje primjenjuje JPNPCG.
"Dobijeni rezultati predstavljaju osnov za dalje unaprijeđenje metodologije praćenja zdravstvenog stanja šuma i adaptivno upravljanje u uslovima klimatskih promjena, čime se osigurava dugoročna zaštita šumskih ekosistema Nacionalnog parka Prokletije i očuvanje njegove prirodne autentičnosti“, kaže se u saopštenju.
Napominje se da JPNPCG u kontinuitetu sprovodi mjere zaštite šuma u svim nacionalnim parkovima u skladu sa stručnim preporukama, zakonskim procedurama i najvišim standardima zaštite prirode.
Ističe se da je proces praćenja zdravstvenog stanja šuma započet 2020. godine, nakon ekstremnih zimskih vjetrova koji su izazvali izvale i lomove stabala, stvarajući povoljne uslove za razvoj potkornjaka.
"Aktivnosti se sprovode na osnovu integrisanog monitoringa zdravstvenog stanja šuma, u skladu sa nacionalnim propisima i međunarodnim smjernicama za očuvanje šumskih ekosistema u zaštićenim područjima“, kaže se u saopštenju.
Objašnjeno je da je potkornjak stalni stanovnik šuma i ima značajnu ulogu u prirodnim procesima obnove – pomaže razgradnju oslabljenih i oštećenih stabala, čime omogućava prostor i resurse za rast novih generacija jedinki.
Međutim, kako se dodaje, u određenim okolnostima može doći do prenamnožavanja, što dovodi do sušenja stabala i većih šteta u šumskim sastojinama.
"Takve situacije najčešće nastaju nakon vjetroloma, požara, sušnih perioda, ekstremnih temperatura i drugih klimatskih stresova koji oslabe drveće i smanje njegovu otpornost“, kaže se u saopštenju.
Iz NPCG su rekli da, s naučnog aspekta, klimatske promjene imaju sve izraženiji uticaj na šumske ekosisteme.
"Produženi topli periodi i smanjena vlažnost vazduha stvaraju povoljnije uslove za razvoj više generacija potkornjaka u toku jedne vegetacione sezone. Istovremeno, pojedine vrste drveća, naročito smrča i jela, pokazuju slabljenje vitalnosti na južnim ekspozicijama i većim nadmorskim visinama“, kazali su iz NPCG.
Kako su naveli, ti procesi potvrđuju rezultate brojnih evropskih studija koje ukazuju na povezanost klimatskih promjena i povećane aktivnosti potkornjaka u šumama smrče.
Iz NPCG su rekli da prirodno izumiranje slabijih jedinki ili vrsta predstavlja dio prirodne selekcije i procesa prilagođavanja ekosistema novim klimatskim uslovima.
"Uloga stručnih službi je da te procese prate, ublažavaju njihove posljedice i omoguće da se prirodna ravnoteža očuva bez trajnih degradacija šuma. Upravljanje populacijom potkornjaka, u okviru integralnog pristupa očuvanju šuma, podrazumijeva balans između prirodnih procesa i ciljanih mjera zaštite“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da stručna praksa u Evropi pokazuje da ne postoji jedinstven model borbe protiv potkornjaka.
Kako se dodaje, u državama poput Francuske i Srbije primjenjuju se sistemske sanitarne sječe, dok zemlje poput Švedske i Austrije zagovaraju prirodni pristup, koji podrazumijeva prepuštanje šuma sopstvenim procesima obnove.
Iz NPCG su rekli da primjenjuje kombinovani adaptivni pristup, prilagođen prirodnim karakteristikama Prokletija, kojim se kombinuju stalni monitoring, ciljano uklanjanje napadnutih stabala i očuvanje zdravih i mladih šumskih zajednica.
"Ovakav pristup omogućava usklađivanje sa savremenim ekološkim principima i preporukama evropskih istraživačkih institucija za očuvanje šuma smrče“, kazali su iz NPCG.
Bonus video:
