Žene se u čitanci za osmi razred osnovne škole “Čitaj hrabro i govori slobodno” pominju 65 puta, dok se muškarci pominju čak 227 puta, podatak je iz Analize programa i udžbenika za osnovne škole sa rodnog aspekta, koji je izradila Misija OEBS-a u Crnoj Gori.
Ta analiza pokazala je da su muški likovi i autori višestruko zastupljeniji u nastavnim materijalima u odnosu na ženske.
Naglašeno je, pored ostalog, i da je ograničena upotreba rodno osjetljivog jezika, ali i da se “gramatički muški rod koristi za označavanje i muškaraca i žena, što podržava nevidljivost žena u jeziku i društvu”.
U analizi se navodi da su “ženski likovi najčešće prikazani u porodičnom kontekstu, čak 32 puta, odnosno 86 odsto, i to najviše u ulozi majke, supruge, kćeri i sestre”.
U profesionalnom kontekstu “žene se pojavljuju rijetko (14 odsto), i to kao učiteljice, kuvarice, sobarice, krojačice i studentkinje”, a “u ulozi pripovjedača ili lirskog subjekta zastupljene su samo jednom”.
Sličan odnos utvrđen je i u čitanci za šesti razred “Čitaj i traži svoj put”, gdje se žene pominju 64 puta, a muškarci 169.
“Ženski likovi najčešće se javljaju u porodičnom kontekstu, čak 25 puta (80 odsto), i to u ulozi supruge, majke, babe, snahe, ćerke ili sestre. U profesionalnom kontekstu žene se pojavljuju samo pet puta (20 odsto), i to kao sporedni likovi u ulozi učiteljice, glumice i jedne bebisiterke.”
U dokumentu se navodi i da su žene “u ulozi pripovjedača ili lirskog subjekta prisutne na dosljedan način samo u jednom primjeru”.
U čitanci za treći razred “na listi od 20 predloženih tekstova nalazi se samo jedna autorka”, u šestom razredu “četiri od 28”, a u osmom “tri od 45”. U kanonu obaveznih tekstova za osmi razred “autorke upadljivo izostaju - nijedna nije zastupljena”.
Analiza pokazuje i da “rodno relevantni sadržaji nijesu jasno zastupljeni ni u jednoj jedinici programa”, da se u većini nastavnih dokumenata rod pominje samo u fusnoti: ‘Svi izrazi koji se u ovom dokumentu koriste u muškom rodu obuhvataju iste izraze u ženskom rodu.’ U izvještaju se ističe da takva formulacija “predstavlja vid diskriminacije i treba je izbjegavati u bilo kom tekstu koji pretenduje da bude rodno odgovoran”.
Kada je riječ o prirodnim naukama, u programu za predmet Biologija rod se pominje “samo u okviru biološkog aspekta - kroz teme seksualnosti i reprodukcije”, dok “pojma, uzroka i izvora rodne neravnopravnosti nema”.
Preporučeno je da se u program uvrste pojmovi “pol i rod”, “tjelesna autonomija”, “seksualna orijentacija” i “rodni identitet”.
U predmetu Priroda i društvo za treći razred rodni aspekt uključen je samo u jednu nastavnu aktivnost: “Razgovaraju o tome da nema podjele na tipično muška i ženska zanimanja.”
Program za predmet Istorija u osmom razredu jedini “eksplicitno pominje pojam rodnog identiteta”, ali su žene u njemu “imenom pomenute samo jednom - u lekciji o Mariji Tereziji”. U jednoj formulaciji pojavljuje se izraz “ljudi, žene i djeca”, pri čemu se “pojmom ‘ljudi’ označavaju isključivo muškarci”, što se navodi kao primjer rodnog stereotipa.
Dokument preporučuje da se u sve nastavne programe uključi dosljedno korišćenje rodno osjetljivog jezika i poveća zastupljenost autorki, naučnica i ženskih likova u nastavnim materijalima.
Bonus video:
