Ksenija Senka Miranović najzaslužnija je među maslinarima i maslinarkama ne samo u Baru, već cijeloj Crnoj Gori, za očuvanje, njegovanje i podizanje ljestvice maslinarstva na ovim prostorima. Za sobom je ostavila nemjerljiv naučni, kulturni i istorijski trag, a njen duh živi u maslinjacima širom teritorije bivše Jugoslavije.
O toj znamenitoj naučnici i doktorki nauka izvršna direktorica barske “Kuće maslina” Marija Markoč, na pitanje koja je to žena koja je dala najveći doprinos razvoju maslinarstva, odgovara da sve počinje imenom najveće crnogorske ekspertkinje iz oblasti maslinarstva. Markoč je naziva i heroinom crnogorske poljoprivrede.
Miranović je rođena 1932. godine, a Željko Milović, novinar i publicista koji je s njom uradio nekoliko intervjua, obradio je njen lik i djelo, i zapisao biografske podatke u svojoj knjizi “(Ne)zaboravljene Baranke XX vijeka”.
Po završetku Poljoprivrednog tehnikuma 1949. godine Ksenija se zaposlila u Ministarstvu poljoprivrede i šumarstva Socijalističke republike Crne Gore u Titogradu, u Odjeljenju za biljnu proizvodnju.
U Stanicu za suptropske kulture u Baru, koja je tada bila savezna institucija, u sastavu Instituta za jadranske kulture i melioraciju krša Split, prelazi 1950. godine.
“Odmah se uključila u rad na projektima vezanim za revitalizaciju crnogorskog maslinarstva i cio svoj radni vijek posvetila toj plemenitoj mediteranskoj voćki”, kazala je Markoč.
Nakon položenog državnog stručnog ispita 1951. godine počela je rad u laboratoriji za tehnologiju. Upućuju je 1957. godine na stručno usavršavanje na Poljoprivredni fakultet u Zemunu, poslije čega se vraća u Stanicu za suptropske kulture Bar, a 1962. godine je završila studije na Poljoprivrednom fakultetu u Sarajevu, a 1970. i specijalizaciju u Italiji.
Doktorsku disertaciju “Izučavanje elajografskih karakteristika masline cv. žutice i njenog reagovanja na primijenjenu elajotehniku” odbranila je 1974. godine na Poljoprivrednom fakultetu u Sarajevu. Prvi jugoslovenski simpozijum o suptropskom voćarstvu organizovala je 1976. u Sutomoru, i podnijela glavni referat o maslinarstvu Jugoslavije. Dodijeljeno joj je 1977. godine zvanje naučnog savjetnika, a 1980. višeg naučnog savjetnika.
Iste godine izabrana je za potpredsjednicu Jugoslovenskog naučnog voćarskog društva u Mariboru, a 1982. godine za predsjednika. Maja 1984. godine biraju je za predsjednika Organizacionog odbora VIII Kongresa voćara Jugoslavije, održanog u Ulcinju.
“Bio je to kongres s najviše podnijetih naučnih radova, s najviše učesnika (preko 500) - najveća voćarska manifestacija ikada održana u bivšoj Jugoslaviji. Zasluge za ovako masovan i uspješan naučni skup imala je upravo dr Ksenija, jer je u to vrijeme bila predsjednica Jugoslovenskog naučnog voćarskog društva, predsjednica Udruženja voćara Crne Gore... U okviru univerzitetske saradnje, 1980. godine boravila je u Albaniji, gdje je na Tiranskom univerzitetu kao gost održala prvo predavanje iz maslinarstva nekoga iz Crne Gore”, ispričala je Markoč.
Nudili joj svijet, ona odabrala Bar
U svojstvu ekspertkinje po pitanju zaštite čovjekove sredine, Miranović je učestvovala na VII Konferenciji žena inženjera i naučnika u Vašingtonu. U dva navrata bila je gost francuske vlade na Korzici (Bastija) i u Monpeljeu i Avinjonu.
Kao ekspert boravila je 1976. godine mjesec u Kini (tema: citrusi i maslina). Na savjetovanju eksperata FAO (Organizacija za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija) u Marselju, Francuska, imenovana je 1986. godine za koordinatora iz bioklimatologije maslina za sve zemlje Sredozemlja.
“U Jugoslaviji i inostranstvu slovila je za najveći autoritet u oblasti maslinarstva. Sprovela je sistematska istraživanja sorti maslina u Crnoj Gori i dala ključni doprinos poznavanju ove voćke. Bila je članica ISHS (International Society for Horticultural Science), vodeće svjetske organizacije naučnika hortikulture”, podsjetila je direktorica “Kuće maslina.”
Igor Rems, pjesnik iz Bara i sestrić Ksenije Miranović, sjeća se da je osamdesetih godina ona imala izvanredne ponude iz Libije, Amerike i Kine, pa je zapisao da joj je u Libiji ponuđen posao na modernizaciji maslinarstva, uz “blanko ček” koji je trebala sama da ispiše, ali nije htjela da se odvoji od posla koji je “ovdje” započela.
“Pominjala je drugačije masline, subsaharsku klimu, ali više od toga želju da pomogne maslinarstvu u svojoj Crnoj Gori. Tokom odlaska na simpozijum na Floridu, srela je čovjeka s kojim je radila u Institutu pedesetih, koji je zauzimao visoko mjesto u agronomiji SAD. I on joj je nudio posao sa platom koja je desetostruko premašivala onu koju je imala. Onda je otišla u Kinu, pomagala je njihovo maslinarstvo koje je bilo u razvoju, i tu su joj nudili ostanak...”, napisao je Rems.
Zvali su je iz Italije, Francuske, Španije, prepričao je njen sestrić, raznih mjesta na primorju Jugoslavije, ali je sve odbila i išla, bez para, kod Barana - od Mrkojevića do Spiča da im gleda masline i daje savjete, u Podgoricu, Ulcinj, Budvu... Veliki pomagač u naučnim radovima joj je bio Zejnel Omerbašić, njen vršnjak iz Srednje poljoprivredne škole u Baru, naveo je sestrić znamenite barske maslinarke.
Borba za spas i zaštitu Stare masline
Markoč je istakla i društveno-aktivistički rad Ksenije Miranović, ističući i neke inicijative koje su bile “ispred svog vremena”, poput one da Stara maslina postane vlasništvo grada Bara, jer je tada bila u posjedu nekadašnje fabrike “Primorka”.
“Nakon sulude odluke barskog i crnogorskog rukovodstva da grade fabriku sintermagnezita u barskom Polju, čime bi za sva vremena bila devastirana priroda podrumijske kotline, presudni glas “protiv” je, po mnogima, stigao još sedamdesetih od dr Ksenije Miranović kao autoriteta”, kazala je direktorica “Kuće maslina”.
Posebno zanimanje Miranović je iskazivala za žuticu, tradicionalnu sortu masline na crnogorskom primorju, a naročito za Staru maslinu na Mirovici. Proučavala ju je, pisala radove i prezentovala je širom svijeta.
Od nekoliko predsjednika Opštine Bar, prepričava Markoč, tražila je da posebnim aktom zaštite Staru maslinu i da ona postane vlasništvo grada, kao opšte dobro, a ne kompanije “Primorka”.
“Nije joj pošlo za rukom. Nije uspjela da realizuje još jedan projekat, za koga se svesrdno zalagala - popis stabala masline u Crnoj Gori”, navodi sagovornica “Vijesti”.
Miranović je dobitnica i velikog broja međunarodnih i domaćih nagrada. Najznačajnije opštinsko priznanje - Nagrada oslobođenja Bara - dobila je 1974. godine “za unapređenje naučne misli u oblasti maslinarstva i kao aktivni-društveno politički radnik”.
Opštinska konferencija SSRN CG i Konferencija za društvenu aktivnost Crne Gore uručili su joj 1973. Priznanje za doprinos u društvenoj afirmaciji žene i razvoju socijalističkih samoupravnih odnosa. UNDP/FAO i Vlada SFRJ (eskperimentalno demonstracioni projekt za unapređenje proizvodnje maslina i maslinovog ulja) dodijelili su joj maja 1990. priznanje za dugogodišnju uspješnu saradnju.
Na poziv predsjednika Opštine Borislava Lalevića, dr Ksenija Miranović je 1999. bila na čelu tima za izradu Studije hortikulturnog uređenja gradskih naselja opštine Bar. Jedan je od obrađivača segmenata baznih studija za poljoprivredne komplekse Prostornog plana područja posebne namjene za morsko dobro, 2007. godine, koje su rađene na osnovu zahtjeva Ministarstva za ekonomski razvoj Republike Crne Gore i Javnog preduzeća za upravljanje morskim dobrom.
Pomogla je i barskom Filatelističkom društvu Rumija da izdejstvuje objavljivanje poštanske marke sa motivom Stare masline, 1984. godine, tako što je sačinila elaborat o drevnom drvetu, što je bio dio neophodne procedure.
Od samog osnivanja časopisa “Poljoprivreda i šumarstvo”, Poljoprivrednog instituta u Podgorici - glasila Saveza poljoprivrednih inženjera i tehničara Crne Gore, Saveza šumarskih inženjera i tehničara Crne Gore i Saveza veterinara i veterinarskih tehničara Crne Gore, 1965. godine, bila je neizostavna saradnica.
Pisala je za ovaj ugledni esnafski list sve do 2004. godine. Redovno je sarađivala i s barskim medijima, pomažući savjetima lokalne maslinare, a ne postoji nijedan crnogorski dnevni list koji od nje nije uzeo izjavu, priča Markoč, i dodaje da je tokom 1997. imala redovan prostor za autorske tekstove u “Barskim novinama”.
U zemlji i inostranstvu Miranović je objavila nekoliko desetina naučnih radova u specijalizovanim publikacijama za razne ustanove (Zavod za unapređenje poljoprivrede, Titograd; Zavod za suptropske kulture i zaštitu od zagađenja, Bar; HNO “Montenegroturist” Budva, OOUR “Agropogon” Ulcinj; Savez društava za širenje naučnih saznanja “Nikola Tesla” Beograd)...
Miranović je koautorka knjige “Samonikle vrste voćaka Crne Gore” s profesorom Evicom Mratinić i Momčilom Kojićem (2006. Beograd, Poljoprivredni fakultet), nekoliko izdanja.
Rukovodila je oglednim dobrima masline, na kojima je proučavala razna svojstva ove biljke, iznad Risna, na Luštici, u Valdanosu, Ulcinju, u Ivanovićima kod Budve, u Baru... Kao krunu svog skoro pedesetogodišnjeg izuzetno plodnog naučnog i stručnog rada na terenu iz oblasti maslinarstva, Ksenija je objavila monografiju “Maslina”, koja je postala, kako kaže Markoč, nezaobilazna literatura profesorima, studentima, proizvođačima maslina i maslinovog ulja, kao i svim ljubiteljima ove biljke širom regiona.
Knjiga je, po riječima jednog od recenzenata, profesora dr Iva Miljkovića, remek-djelo tj. najsveobuhvatnija knjiga o maslini, ne samo na ovom području, već i u svijetu. Svoje bogato naučno i stručno znanje Ksenija je pretočila u ovu knjigu u koju je unijela rezultate svoga rada, ali i rezultate iz obimne strane stručne literature
Ksenija Miranović preminula je ljeta 2009. godine i sahranjena na gradskom groblju Gvozden brijeg. Po njoj danas nosi ime nagrada koju je, na čelu s Markoč, ustanovila barska “Kuća maslina”, a koja se dodjeljuje za najviše zasluge i postignute rezultate u teorijskom i praktičnom radu i djelovanju u oblasti maslinarstva na Svjetski dan masline, 26. novembra.
“Žena zmaj” koja nikada ne kasni
Po mišljenju Markoč, neke od najljepših riječi upućenih dr Kseniji Miranović objavio je Vladimir Lukšić u knjizi “Dronjci i džonte” (1960-2020). Lukšić je napisao da je Senka neponovljiva osoba ovog podneblja: pametna, obrazovana, vrijedna, čestita, vedre prirode, nepresušne energije, nezaustavljivi entuzijasta u težnji da ostvari postavljene ciljeve u okviru svojih nadležnosti i interesovanja, posebno u razvoju maslinarstva i zaštiti životne sredine u Baru:
“Njeno beskompromisno naučno i društveno angažovanje uz svesrdnu podršku prof. Petra Vuksanovića, epidemiologa i ekologa, presudno je doprinijelo da se prljava tehnologija proizvodnje sintermagnezita (“Magnohrom” Kraljevo) ne locira u Barskom polju i tako trajno zagadi naše čisto, lijepo i sunčano podneblje. Kao doktor nauka i direktor ugledne institucije, Senka bi ustajala rano, pomuzla dvije krave, napunila kante mlijekom koje će brat Đuro isporučiti Medicinskom centru, istuširala bi se i dotjerala i došla na radno mjesto bez minuta zakašnjenja. Tako više godina! Ma - Žena zmaj!”.
Bonus video:
