Crna Gora ostaje većinski okrenuta Evropskoj uniji (EU) i antifašističkim vrijednostima, ali rastuće nepovjerenje u institucije, selektivna pravda i nejasne političke poruke ozbiljno potkopavaju optimizam građana, pokazalo je istraživanje Centra za građansko obrazovanje (CGO) i Instituta Damar.
Istraživanje je, kako je saopšteno iz CGO-a, pokazalo da pad podrške EU integracijama i porast zabrinutosti zbog smjera u kojem država ide upozoravaju da bez vidljivih reformi i dosljedne vladavine prava evropska perspektiva gubi kredibilitet.
Iz CGO-a su naveli da, iako relativna većina građana smatra da se Crna Gora kreće u dobrom ili veoma dobrom pravcu (44,7 odsto), zabrinjava podatak da gotovo 40 odsto ispitanih ocjenjuje da država ide u pogrešnom ili veoma pogrešnom smjeru, dok je visok procenat onih koji ne mogu da se odrede (16,9 odsto).
Direktor Instituta Damar Vuk Čađenović rekao je da, kada je riječ o ukupnoj situaciji u zemlji, samo 27,2 odsto građana smatra da se Crna Gora razvija, dok gotovo polovina ispitanih situaciju vidi kao stagnaciju, krizu ili stanje blizu katastrofe.
“Ipak, percepcija pravca Crne Gore je u decembru osjetno pozitivnija nego u martu. Zbirno, udio onih koji kažu da se Crna Gora kreće u dobrom pravcu - dakle “veoma dobrom” ili “dobrom” - raste sa 35,8 odsto u martu na 44,7 odsto u decembru“, dodao je Čađenović.
On je naveo da udio onih koji smatraju da se zemlja kreće u pogrešnom pravcu pada sa 44,9 na 38,4 odsto.
„Ovakvi nalazi ukazuju na duboku polarizaciju i izraženu nesigurnost u pogledu budućih društvenih i ekonomskih kretanja”, istakao je Čađenović.
On je kazao da povjerenje u institucije ostaje nisko i fragmentisano.
„Nijedna institucija ne uživa visok nivo povjerenja, a posebno brine činjenica da su Skupština, sudstvo i političke partije na samom dnu ljestvice. Najviše povjerenja građani imaju u vjerske zajednice, obrazovni sistem i vjerske organizacije”, kazao je Čađenović.
On je kazao da gotovo polovina građana (47,1 odsto) je navela da mjesečni prihodi njihovog domaćinstva nijesu dovoljni da pokriju osnovne životne troškove, dok svega 36,8 odsto uspijeva da zatvori mjesečni budžet bez problema.
„Više od trećine ispitanih (33 odsto) navodi da živi lošije nego prošle godine, dok svega četvrtina bilježi poboljšanje životnog standarda“, rekao je Čađenović.
Ti podaci, kako je dodao, potvrđuju da ekonomska nesigurnost postaje jedno od ključnih političkih i društvenih pitanja u Crnoj Gori.
“Rad Vlade Milojka Spajića građani su ocijenili prosječnom ocjenom 2,58, a slično važi i za parlamentarnu opoziciju jer nijedna opoziciona partija ne prelazi prosječnu ocjenu, što dodatno govori o krizi političke ponude u cjelini”, kazao je Čađenović.
Kada je riječ o postupanju policije u incidentu na Zabjelu, istraživanje je pokazalo da su mišljenja podijeljena, uz visok udio građana i građanki bez stava.
Navodi se da zbirno kritičke ocjene (41,4 odsto) premašuju pozitivnu ocjenu postupanja policije (36,4 odsto).
„Najčešća pojedinačna pozicija je da je policija djelovala profesionalno, ali značajan dio vidi problem u načinu informisanja javnosti“, kaže se u saopštenju.
Čađenović je rekao da su odluku premijera o ukidanju bezviznog režima za državljane Turske građani dominantno ocijenili kao preuranjenu, ishitrenu ili politički motivisanu, dok je manje od četvrtine smatralo opravdanom.
„Njeno ukidanje ukazuje i da su ti stavovi prevladali i unutar Vlade”, dodao je Čađenović.
Izvršna direktorka CGO-a Daliborka Uljarević kazala je da većina građana i građanki Crne Gore (55,5 odsto) ima negativan ili pretežno negativan stav prema istorijskoj ulozi Pavla Đurišića.
„Što je i indikator da revizionistički narativi, uprkos intenzivnim, agresivnih i organizovanim pokušajima njihove afirmacije, nijesu postali dominantni u javnom mnjenju“, rekla je Uljarević.
Ona je upozorila da oko 12 odsto ispitanih ima pozitivan stav, kao i da je visok procenat onih bez stava, što, kako je rekla, ostavlja prostor za relativizaciju istorijskih činjenica i normalizaciju ideologija koje su u direktnoj suprotnosti sa antifašističkim temeljima savremene Crne Gore.
Uljarević je rekla da se gotovo 60 odsto ispitanih protivi se podizanju spomenika Pavlu Đurišiću, što, kako je dodala, znači da takve inicijative nemaju demokratski legitimitet u javnosti.
„Iako su pojedini akteri pokušavali Đurišića predstaviti kao heroja srpske nacionalne zajednice, ni unutar te zajednice ne postoji snažna podrška tome, a svakako je znatno manja od zbirnog biračkog tijela i najekstremnijih političkih opcija koje promovišu ovaj tip revizionizma“, navela je Uljarević.
Istraživanje je pokazalo da to što institucije ni nakon više od četiri mjeseca nijesu uklonile nezakonito podignuti spomenik koji je predmet krivičnog postupka, vidi se dominantno kao poraz bezbjednosnog i pravosudnog sistema i osnažuje nepovjerenje u sposobnost institucija da sprovode zakon dosljedno, naročito kada se ulazi u politički i ideološki osjetljivu zon.
„Podatak da trećina ispitanih nema stav jer to može biti opomena opasne normalizaciju institucionalne neefikasnosti“, poručeno je sa predstavljanje nalaza.
Istraživanje je pokazalo da EU ostaje glavni percipirani spoljnopolitički oslonac Crne Gore, ali je u odnosu na prethodni talas, iz jula prošle godine, zabilježen pad, kao i u oslanjanu na Srbiju, uz istovremeni rast oslanca na neke globalne aktere, poput Rusije, Sjedinjene Američke Države, Kine, Njemačke, itd.
„Imamo fragmentaciju spoljnopolitičkih orijentacija, koja potkopava evropski konsenzus i može slati konfuzne poruke našim partnerima u EU“, istakla je Uljarević.
Istraživanje je pokazalo da je podrška članstvu u EU i dalje većinska (64 odsto), ali je u kontinuiranom padu - za oko 13 odsto u odnosu na 2021. godinu, uz rekordnu petinu protivnika, kao i rast neopredijeljenih, što predstavlja ozbiljan signal upozorenja.
Uljarević je rekla da su građani izrazito skeptični prema rokovima koje Vlada komunicira u vezi sa zatvaranjem pregovaračkih poglavlja, dodajući da tek 22,4 odsto vjeruje da će taj proces biti završen do kraja naredne godine, dok više od polovine ili sumnja u taj ishod ili očekuje dodatnu fleksibilnost EU.
„Posebno brine podatak da više od petine građana smatra da Crna Gora nikada neće postati članica EU“, navela je Uljarević.
„Većina građana (54,4 odsto) predsjednika Srbije Aleksandra Vučića vidi kao destabilizujući faktor za region i Crnu Goru, dok ga svega 15,4 odsto doživljava kao velikog državnika, što je manje od podrške onih partija koji otvoreno afirmišu njegovu politiku u Crnoj Gori“, rekla je Uljarević.
Ona je navela da visok procenat onih bez stava, naročito među građanima i građankama srpske nacionalnosti, ukazuje na ambivalentan i oprezan odnos prema tom pitanju.
Istraživanje je pokazalo da tek četvrtina vjeruje da specijalni državni tužilac može pokretati postupke bez političkih ograničenja, dok većina smatra da se pravda sprovodi selektivno ili zavisi od političke moći.
Kako se dodaje, samo 10,7 odsto ispitanih vjeruje da se zloupotrebe procesuiraju bez obzira na političku pripadnost, dok veliki broj građana ne može da procijeni rad institucija u tom pogledu, što, kako se navodi, govori o konfuziji kad je riječ o procjeni učinka institucija.
Uljarević je rekla da su, kada je riječ o medijskom objavljivanju privatnih komunikacija iz predmeta Specijalnog državnog tužilaštva bez elemenata krivičnog djela, stavovi podijeljeni, ali da prevladava kritički odnos.
„Veći broj građana to vidi kao narušavanje privatnosti i pravičnosti postupka (46,4 odsto), dok tek petina smatra da takva praksa doprinosi razumijevanju slučajeva“, kazala je Uljarević.
Ona je navela da skoro trećina ne može da se odredi.
„Ovo je pokazatelj zabrinutosti javnosti zbog medijalizacije pravde, a posljedično i moguće kompromitacije samih postupaka“, zaključila je Uljarević.
Prikupljanje podataka je obavljeno CAPI metodom, od 8. do 18. decembra, na troetapnom stratifikovanom slučajnom uzorku koji je obuhvatio hiljadu punoljetnih građana i građanki Crne Gore.
Bonus video:
