Problem nelikvidnosti privrede ide uzlaznom putanjom od 2009. godine, a višegodišnji brojni pokušaji države, banaka i privrednika da ga riješe do sada nijesu dali nikakve rezultate.
Tu činjenicu potvrđuju podaci o međusobnim dugovanjima privrednika koja su sa 177,1 miliona eura na kraju 2009. godine dostigla 548 miliona na kraju decembra prošle godine. Dugovanja privrede premašila su zvanične podatke o visini poreskog duga od 541,5 miliona.
Osim dugovanja, rastao je i broj preduzeća čiji su računi blokirani i to sa 12.254 na kraju 2009. godine, na 14.870 na kraju decembra 2015. godine.
Privrednici su više puta isticali da su međusobna dugovanja mnogo veća od onih koja su zvanično prijavljena. Zahtijevali su da država spriječi vlasnike firmi koje su u blokadi nekoliko mjeseci ili godina da osnivaju nova preduzeća. Tražili su da se objave imena onih čiji su računi blokirani da bi se zaštitile zdrave kompanije.
Država je izašla u susret pa je prije dvije godine usvojila Zakon o sprečavanju nelegalnog poslovanja kojim je vlasnicima firmi koje su u dugovima, sa blokiranim računima i neizmirenim porezima, zabranjeno da osnivaju nove firme dok ne izmire sve dugove. “Vijesti” su nekoliko puta pokušale da od resornog Ministarstva finansija dođu do rezultata primjene ovog zakona, ali su pokušaji bili uzaludni. Objavljena je i lista firmi čiji su računi blokirani.
Sudeći prema podacima vrhovne monetarne institucije o sve većoj nelikvidnosti, stiče se utisak da te mjere nijesu dale značajnije rezultate.
Kao bitni faktori u pokušaju da se riješi taj problem stalno se pominju bolja ekonomska situacija na globalnom tržištu, priliv stranih investicija, novi plasmani banaka, ali i poboljšana efikasnost pravosudnog sistema prije svega brže sprovođenje prinudne naplate i stečajnog postupka.
Viceguverner CBCG Nikola Fabris za “Vijesti” je kazao da ne postoji čarobni štapić da se za kratko vrijeme riješi problem koji se stvarao godinama i za čije će ublažavanje biti potrebne godine.
“U prethodnom periodu su donijete određene mjere poput objavljivanja liste preduzeća sa blokiranim računima i zakon o sprečavanju nelegalnog poslovanja. U pitanju je problem koji se stvarao godinama tako da će nažalost i za njegovo ublažavanje biti potrebne godine”, istakao je Fabris.
Razloge nelikvidnosti privrede, prema ocjeni ekonomskog analitičara Zarije Pejovića, treba tražiti u nedovoljnoj diverzifikaciji privrede gdje sada dominiraju građevinarstvo, trgovina i usluge. A uz to i u padu tražnje zbog pada kupovne sposobnosti, kao i u padu kreditne akivnosti banaka i pogoršanju uslova kreditiranja.
“Taj problem će opterećivati ekonomiju jer čarobni štapić u vidu globalne finansijske plime koja nas je zapljusnula prije deset godina, ne možemo očekivati” rekao je Pejović za “Vijesti”.
Potreban je brži ekonomski rast i bolje mjere za naplatu potraživanja
Kao prvi preduslov za prevazilaženje problema nelikvidnosti, Fabris vidi brži ekonomski rast, odnosno jačanje ukupne privrede, ali i određene bolne mjere koje znače zatvaranje prezaduženih preduzeća bez perspektive.
“Potrebno je i efikasnije rješavanje privrednih sporova. Podsjetiću da je CBCG više puta predlagala da se uvede automatski stečaj za ona preduzeća čiji su računi više godina neprekidno u blokadi. Značajan doprinos ublažavanju problema nelikvidnosti bi mogla da pruži i jača kreditna aktivnost banaka”, ocijenio je Fabris.
Pejović kaže da bi sada trebalo poboljšati mehanizme naplate potraživanja kroz brže i efikasnije sprovođenje stečaja. Navodi da bi država trebalo da osnuje komercijalnu banku koja bi poslovala u skladu sa tržišnim principima, ali da domaćoj privredi nudi finansiranje pod povoljnijim uslovima. Vjeruje da bi taj potez izvršio pritisak na ostatak banaka da daju povoljnije kredite.
“Javni radovi, kao što je izgradnja autoputa, koji će angažovati domaću efektivu, poboljšaće lividnost ekonomije.
Na kraju tu su i politike koje deklarativno postoje u pravcu jačanja konkurentske sposobnosti preduzeća, kako bi bili konkurentni na medunarodnom tržištu sa postojećim asortimanima ponude i lansiranjem novih proizvoda”, istakao je Pejović.
Zaključuje da bi Privredna komora i Investiciono razvojni fond mogli organizovati sastanke većih dužnika i povjerilaca u cilju pronalaženja rešenja i mogućih kompenzacija dužničkih obaveza.
Smanjiti dažbine
Šef sektora za ekonomska pitanja u Uniji poslodavaca (UPCG) Ana Rašović kazala je da ekonomiju karakteriše relativno malo interno tržište, struktura većinom zasnovana na uslužnim djelatnostima, visoka uvozna zavisnost, nedovoljna konkurentnost i poslovanje, uz nedovoljno razvijene proizvodne tehnologije.
“Zato je privreda izrazito osjetljiva na spoljne faktore koji su negativni izraz poprimili kroz globalnu ekonomsku krizu čime su se potencijalne akutne bolesti privrede pretvorile u hronične. Jedna od njih je nelikvidnost”, objasnila je Rašović.
Dodala je da je na taj problem uticala nemogućnost naplate potraživanja i restriktivno odobravanja kredita.
Poslodavci za mjere za ublažavanje problema predlažu unapređenje poslovnog ambijenta, smanjenja opterećenosti privrede najrazličitijim dažbinama, efikasne aktivnosti na ubrzanju cirkulacije novca, razmatranje dodatnih mogućnosti za kompenzacije potraživanja...
Bonus video:
