Ne bi bilo dobro da aerodrome u Crnoj Gori preuzme neko ko već u susjedstvu ima svoje druge aerodrome, jer bi mogao da ih organizuje kako njemu odgovara a ne kako to odgovara interesima Crne Gore i njenom turizmu. Međutim, vidim da su se na tender javili upravo takvi ili oni koji uopšte nemaju ili imaju vrlo malo iskustava u Evropi, kazao je “Vijestima” analitičar vazdušnog saobraćaja Alen Šćurić.
Za aerodrome Podgorica i Tivat konkurišu “Incheon International Airport Corporation” iz Južne Koreje, GMR iz Indije, “Limak Holding” iz Turske i “Corporacion America Airports” iz Luksemburga, kao i tri konzorcijuma - “Cengiz & Copenhagen Airports” iz Turske i Danske, “Groupe ADP - TAV” iz Turske i Francuske i “DAA International - Bouygues Batiment International - Marguerite - TIIC” kojeg čine kompanije iz Irske, Francuske i Luksemburga. Zakup bi trajao 30 godina do 2050.
Šćurić je naveo i da ima firmi koje su sada članovi različitih konzorcijuma ali koje posluju zajedno u drugim projektima, kao i da je najavljeno preuzimanje nekih kompanija čime bi skoro sve aerodrome na Balkanu dobio jedan vlasnik.
On kaže da je zakupac beogradskog aerodroma francuski “Vinci” sada zvanično vlasnik osam odsto akcija u “Aeroports de Paris” - ADP koji drži zagrebački aerodrom, kao i da je moguće da ima i više akcija preko bliskih investicionih fondova.
“Francuska Vlada najavila je prodaju svog paketa akcija u ADP, a ‘Vinci’ je najavio zainteresovanost da ga kupi, čime bi postao većinski vlasnik. ADP sada ima 38 odsto akcija u turskom TAV-u i praktično ga kontroliše. ‘Vinci’ je preuzeo aerodrom u Beogradu, ADP drži Zagreb, a TAV Skoplje i Ohrid. Ako bi konzorcijum ADP-TAV dobio Podgoricu i Tivat, značilo bi da ‘Vinci’ preuzima skoro cijeli region”, navodi Šćurić.
“Limak Holding” iz Turske upravlja aerodrom u Prištini i, kako je kazao Šćurica, nije se proslavio jer ga prestiže konkurencije iz Skoplja. “Limak” upravlja velikim aerodromom u Istanbulu. To je poslovna grupa koje se bavi raznim djelatnostima - od upravljanja aerodromima, građevinarstvom do turizma.
“Incheon International Airport Corporation”, kako je kazao Šćurić, uspješno upravlja najvećim aerodromom Južne Koreje i ozbiljan je kandidat, ali nema nikakve poslove izvan Azije.
“I pored konkurisanja za više aerodroma u Evropi ‘Incheon’ nije uspio ni na jednom tenderu. Bez uspjeha su konkurisali i za beogradski aerodrom. Slično je i sa velikom indijskom kompanijom GMR, jer nijesu uspjeli da se uključe na druga tržišta i pored pokušaja”, naveo je Šćurić.
Članovi konzorcijuma kojeg predvodi irski “DAA Internacional” - “Bouygues” i “Marguerite”, koji se bave građevinarstvom, bili su članovi ADP-ovog konzorcijuma kada su preuzeli zagrebački aerodrom. “DAA International” upravlja sa dva aerodroma u Irskoj u Dablinu i Korku. Njena firma “Aer Rianta International” već je dobila u zakup poslovne prostore na crnogorskim aerodromima za fri-šop prodavnice, o čemu traje sudski spor sa dosadašnjim zakupcem “Regal Impexom”.
“Corporacion America Airports”, formalno iz Luksemburga, većinom upravlja aerodromima u Južnoj Americi.
“U Evropi drže dva aerodroma u Toskani, Firencu i Pizu, gdje nisu napravili neki poseban rezultat, ali pokušavaju da se šire po Evropi. U konzorcijumu ‘Cengiz & Copenhagen Airports’ - ‘Cengiz’ je građevinska firma koja je gradila i rekonstruisala i aerodrome, a aerodrom ‘Kopenhagen’ je najveći u Danskoj i jedan od najvećih u Skandinaviji”, kazao je Šćurić.
On je naveo da nije neobično da u konzorcijumima zajedno sa kompanijom koja se bavi upravljanjem aerodromima, nastupaju građevinske i druge kompanije koje se bave raznim uslugama.
“Građevinari su prisutni ako su na aerodromima potrebne velike investicije. Nakon završetka tog posla mogu da budu isplaćeni i da izađu iz konzorcijuma. Firme koje se bave uslugama, najčešće u dogovoru sa operaterom preuzmu taj dio usluga na aerodromu, kao što su trgovina ili ugostiteljstvo”, naveo je Šćurić.
Vladina komisija ima rok od 30 dana da izabere ponuđače sa kojima ide u drugi krug izbora, gdje mogu poboljšati svoju ponudu. Cijela procedura o izboru novog gazde aerodroma trebalo bi da bude završena do ljeta naredne godine.
Vlada očekuje najmanje 100 miliona jednokratne naknade, koji su joj neophodni za stabilizaciju budžeta. Traže se i najmanje investicije od 80 miliona eura u prve tri godine zakupa, a 200 miliona u svih 30 godina. U koncesionom aktu ukupan profit Vlade od ovog posla procjenjuje se na 200 miliona, dok bi koncesionar trebalo da ima profit od 800 miliona.
Korejci najzanimljiviji partner
Šćurić kaže da bi za Crnu Goru možda bilo najisplativije da njene aerodrome preuzme “Incheon International Airport Corporation”.
Na internetu se mogu naći podaci da je ovaj aerodrom kod Seula, već 12 godina zaredom proglašavan za najbolji na svijetu u oblasti usluga, kao i da je najčistiji. Drugi je u svijetu po prometu robe, a sedmi po broju putnika. Završetkom novog terminala očekuje se da će od 2020. imati sto miliona putnika godišnje. Ima preko 35 hiljada zaposlenih.
“Oni bi bili interesantan partner jer nemaju ništa u Evropi iako godinama pokušavaju da se ubace. Nemaju potrebu da trguju sa konkurencijom i cilj bi im bio zarada, odnosno povećanje putnika na ovim aerodromima. Željeli bi da se dokažu na novom tržištu i bili bi dobra veza sa velikim azijskim tržištem”, kazao je Šćurić.
Možda evropski giganti neće “balkanska posla”
Na tender za crnogorske aerodrome, nijesu se javile najveće evropske kompanije iz ove dijelatnosti i pored jasne isplativosti. Njih je očekivao, kako je kazao, i ministar saobraćaja Osman Nurković.
“Ne znam zašto se nijesu javili, možda jednostavno ne žele da se petljaju u naša balkanska posla. Od tih velikih najbolje rješenje za Crnu Goru bio bi frankfurstki ‘Fraport’ koji ima aerodrome u Ljubljani, Atini i Burgasu. Blizu, ali ipak dovoljno daleko da ne budu konkurencija. Međutim, nisu se javili”, kazao je Šćurić.
Bonus video:
