Centralna banka Crne Gore (CBCG) ocijenila je da stanje državnih javnih finansija predstavlja relativno snažan sistemski rizik i da je ekonomski rast države od 2009. do kraja prošle godine bio "neubjedljiv". To zbog toga što je Vlada novac koji je državnoj kasi nedostajao za posljednjih 10 godina obezbjeđivala kroz zaduživanje i time je izbjegla dublju recesiju.
“Tim vidom finansiranja rast je moguće kreirati samo uz konstantno povećavanje duga, što je u dugom roku neodrživo”, ocjena je CBCG u najnovijem izvještaju o stabilnosti finansijskog sistema za prošlu godinu.
Predsjednik Vlade Duško Marković prije sedam dana je “izrazio zadovoljstvo” zbog zvaničnih rezultata o stopi rasta BDP-a u prvom kvartalu 2018. od 4,5 odsto i poručio “da je tako dobar rezultat, treći u Evropi”.
"Ako se sjetimo stope rasta u 2017. godini koja je iznosila 4,4 odsto i ove stope rasta u I kvartalu 2018. godine, mogu sa zadovoljstvom konstatovati da Crna Gora ulazi u dinamičan ekonomski razvoj i rast ekonomije koji će obezbijediti nova radna mjesta i veći standard za građane”, rekao je tada Marković.
Najznačajniji uticaj na rast BDP-a protekle tri godine ima potrošnja i rast investicija, naročito u građevinarstvu, odnosno izgradnja autoputa koja se finansira od zaduživanja.
Iz CBCG, kojom rukovodi guverner i bivši ministar finansija u prethodnoj Vladi Radoje Žugić, su naglasili da nivo javnog duga (2,7 milijardi, trenutno iznad 65 odsto BDP-a) nije ključni i jedini uzrok rizičnog stanja u javnim finansijama, već je taj problem dobrim dijelom i posljedica djelovanja drugih ekonomskih uticaja, prije svega strukturnih faktora. Rast javnog duga u slučaju Crne Gore upućuje na nastavak situacije relativno slabe međunarodne konkurentnosti, visoke potrošnje naspram niske akumulacije i zavisnosti od priliva stranog kapitala.
"Ključni rizici za finansijsku stabilnost su visok nivo javnog duga i deficit budžeta. To zbog ograničene perspektive rasta crnogorske ekonomije i mogućnost porasta eurskih kamatnih stopa na međunarodnim tržištima, odnosno, troškova refinansiranja duga u budućnosti. Dalje, rizik je i negativna povratna veza između visokog učešća nekvalitetnih kredita i slabog kreditnog rasta u kontekstu neizvjesnog ekonomskog rasta. Rizik je i pritisak pada koncentracije/rasta konkurencije u bankarskom sektoru na profitabilnost, sa eventualnom posljedicom u vidu slabljenja kreditnih standarda”, ocjena je vrhovne monetarne institucije.
Naglašeno je i da je rizik za javne finansije rastuća izloženost banaka prema državi (dug države bankama) koja je dostigla 523,6 miliona eura na kraju prošle godine, odnosno 13,7 odsto ukupne aktive banaka sa očekivanim daljim rastom.
"Za posljednjih deset godina izloženost banaka prema opštoj vladi u vidu kredita se povećala. Posebno je u prošloj godini bio izražen rast kredita centralnoj vladi koji su porasli 136 odsto za godinu dana. Ipak, krediti opštoj vladi predstavljaju manji dio (7,7 odsto) ukupnog portfolija banaka. Ukupna izloženost banaka prema opštoj vladi po osnovu kredita i hartija od vrijednosti je na kraju 2017. iznosila 13,7 odsto aktive. To je u poređenju sa zemljama eurozone jedna od najvećih izloženosti bankarskog sektora prema nacionalnoj vladi”, naglašeno je iz CBCG.
Kako je objašnjeno, stanje državnih finansija je jako važno i bez direktnih finansijskih veza između države i banaka. Razlog leži u činjenici da je državni sektor najveći „poslodavac i investitor“ u zemlji, čije se finansiranje pri tome bazira na privatnom sektoru.
"Stoga, nakon svakog perioda neizbalansiranog, neodrživog finansiranja, koje vodi ka svojevrsnom ‘mjehuru’ javnog duga, poslije određenog vremena mora slijediti period fiskalne konsolidacije. Poželjnije je ukoliko je to uravnoteženje potrošnje postepeno (nego naglo), ali i postepeno uravnoteženje vodi prema ‘pritiscima’ na finansijske pozicije stanovništva i privrede koji se potom prelivaju na banke, kako kroz probleme u otplati kredita, tako i kroz smanjenje depozita kod banaka, kao najvažnijeg izvora banaka za finansiranje kreditnog rasta”, ocijenili su u CBCG.
CBCG navodi da je i dalje prisutan problem nekvalitetnih kredita (7,3 odsto na kraju 2017) i pored značajnog smanjenja u prethodnim godinama, kao i da banke i dalje imaju percepciju visokog kreditnog rizika kod privrede na šta najbolje ukazuje relativno ograničena kreditna aktivnost (iako je u 2017. ona bitno intenzivirana), kao i dalje visok nivo kamatnih stopa na kredite (i pored toga što je prosječna kamatna stopa na kredite značajno opala) i drugi kreditni uslovi.
"Negativna povratna veza „visoko učešće nekvalitetnih kredita−stagnantan kreditni rast“ bitno je oslabila u 2017. godini, ali imajući u vidu sve navedeno, rano je konstatovati da su svi problemi riješeni”, kazali su u CBCG.
I dalje su visoki izdaci za kamate na kredite
CBCG je naglasila da su, uprkos niskim kamatama na nova zaduženja, izdaci iz budžeta po tom osnovu i dalje visoki.
“Značajan dio javnog duga je kreiran u periodu relativno dostupnog i jeftinog novca na međunarodnim finansijskim tržištima. To je u velikoj mjeri bilo posljedica politike istorijski najnižih kamatnih stopa vodećih svjetskih centralnih banaka. U takvom okruženju država je uspjela, i dalje uspijeva, da se zaduži po niskim kamatnim stopama u odnosu na istorijske standarde. Ali, i u tim okolnostima
izdaci za kamate su značajni i procijenjeni su na 98,7 miliona eura (2,3 odsto BDP-a) u 2017. godini, a preojektovani su na 85,5 miliona eura (1,9 odsto BDP-a) u ovoj godini”, saopštili su iz CBCG.
Kako se dodaje, zbog svega, poseban izazov za finansiranje troškova kamata i za refinansiranje duga predstavljaće period „normalizacije“ kamatnih stopa na međunarodnom finansijskom tržištu, što će u jednom trenutku (iako ne u kratkom roku) nužno uslijediti. Zato je bitno, kazali su u CBCG, da sve usvojene mjere fiskalne konsolidacije budu sprovedene i da se do tada nivo javnog duga svede na održiv nivo u skladu sa projekcijama Ministarstva finansija.
Vlada se hvali rastom
Vlada je juče usvojila predlog proljećne analize makroekonomskih kretanja i strukturnih reformi i izrazila zadovoljstvo ekonomskim rastom.
"Ono što je važno istaći jeste da pozitivni izgledi ekonomskog rasta evidentni su kako na globalnom tako i na regionalnom nivou. Dakle, u izvještajima SB, MMF-a i Evropske komisije dinamičnijem rastu regionalnom doprinijele su manje ekonomije među kojima je i Crna Gora. Ono što je važno istaći, a javnosti je već jako dobro poznato, jeste da je Crna Gora u 2017. godini zabilježila rast iznad svih očekivanja i da je rast tokom 2017. godine bio na nivou od 4,3 %“- rekla je generalna direktorica Direktorata za ekonomsku politiku Iva Vuković nakon sjednice.
Ona je saopštila da se predviđanja za naredni period odnose na ubrzanje prosječnog regionalnog rasta sa 2,4 % u 2017. godini na 3,2 % u 2018. godini, dok je projekcija za 2019. godinu da će taj rast biti na nivou od 3,5 % što je projekcija u posljednjem izvještaju Svjetske banke.
Bonus video:
