U periodu od 2021. do 2024. zabilježeno je smanjenje šumskih površina od ukupno 587 kilometara kvadratnih, podaci su dobijeni zahvaljajući Evropskoj svemirskoj agenciji.
Toj agenciji obratila se Državna revizorska institucija (DRI) tokom sprovođenja revizije ”Uspješnost sprovođenja politike zaštite životne sredine - prekomjerna (bespravna) sječa šuma”, nakon što je utvrđeno da se ne mogu pouzdati u zvanične podatke crnogorskih institucija...
ESA je, nakon obraćanja DRI, angažovala mađarsku kompaniju koja je izradila Izvještaj o monitoringu bespravne sječe i obešumljavanja u Crnoj Gori, a koji se razlikuje od domaćih podataka.
Prema izvještaju, samo tokom 2024. godine zabilježen je gubitak šumskog pokrivača od 220 kilometara kvadratnih.
Ukupna površina Crne Gore iznosi približno 13.812 kvadratnih kilometara, pa to znači da je samo u trogodišnjem periodu, sa ili bez dozvole, oko 4,25 odsto teritorije države zahvaćeno sječom šume.
To je izuzetno značajan udio ako se uzme u obzir da šume pokrivaju oko 60 odsto teritorije Crne Gore, što znači da je sječom uništeno više od sedam odsto ukupne šumske površine.
“Prema podacima Uprave za gazdovanje šumama i lovištima, koji su dostavljeni DRI, za period 2021-2024, izvršena je ukupna sječa šuma (dozvoljena i bespravna) u obimu od 2.117.310 metara kubnih. Kada se podaci ESA konvertuju u metre kubne, pokazuje se značajna nepodudarnost u odnosu na dostavljene podatke Uprave, što predstavlja jak indikator koji ukazuje da je došlo do većeg obima sječe u odnosu na zvanične podatke, samim tim i bespravne sječe šume”, kazao je “Vijestima” senator DRI, nadležan sprovođenje revizije ”Uspješnost sprovođenja politike zaštite životne sredine - prekomjerna (bespravna) sječa šuma” Branislav Radulović.
Veći obim sječe u odnosu na zvanične podatke?
Radulović je “Vijestima” odgovorio da DRI uskoro završava tu reviziju uspješnosti.
“Predmetna revizija sprovodi se u okviru revizija uspjeha koje su fokusirane na 17 ciljeva održivog razvoja UN Agende 2030, u konkretnom slučaju potcilj 12.2. Održivo upravljanje i efikasno korišćenje prirodnih resursa. Nadležni Kolegijum DRI je nakon završenog rada revizorskog tima 3. jula 2025. godine usvojio Preliminarni izvještaj koji je upućen subjektima revizije na izjašnjenje koje je potrebno dostaviti do 17. jula. Nakon toga će se pristupiti izradi i javnom objavljivanju Konačnog izvještaja o reviziji krajem jula”, kazao je Radulović.
Prema njegovim riječima, subjekti revizije su Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i Uprava za gazdovanje šumama i lovištima, ali su tretirane i aktivnosti iz nadležnosti Ministarstva, ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera, Ministarstva unutrašnjih poslova, Uprave carina, Poreske uprave, Inspekcije za šumarstvo, lovstvo i zaštitu bilja, Agencije za zaštitu životne sredine i preduzeća Nacionalni parkovi Crne Gore.
Upitan za preliminarne podatke, Radulović ukazuje na to da vrhovna državna revizija ne objavljuje tu vrstu informacija.
“DRI ne objavljuje preliminarne rezultate revizije, jer je u toku usaglašavanje revizorskih nalaza sa subjektima revizije. Međutim, tokom izrade Studije za predmetnu reviziju, koja je bila osnov za njeno sprovođenje, identifikovani su brojni problemi i rizici u oblasti zaštite od bespravne (prekomjerne) sječe. Primarno, analizom zvaničnih podataka o sječama šuma u Crnoj Gori za period od 2017. do 2024. godine utvrđeno je da nedostaje pouzdan i nezavisan nadzor, pa se zvanični podaci o količini sječe šume ne mogu uzeti kao pouzdani”, naglasio je Radulović.
Zbog toga se, objašnjava on, DRI u cilju potvrde raspoloživih podataka, obratila Evropskoj svemirskoj agenciji (ESA).
“Na zahtjev ESA, koristeći ESA program Copernicus i satelitske snimke Sentinel, kompanija GeoData d.o.o. (Mađarska) izradila je Izvještaj o monitoringu bespravne sječe i obešumljavanja u Crnoj Gori, primjenom AC/DC-EO tehnologije, a prema podacima iz izvještaja, koji će biti objavljen kao prilog uz Konačni izvještaj DRI, u periodu od 2021. do 2024. zabilježeno je smanjenje šumskih površina, po svim osnovama, od ukupno 587 kilometra kvadratna. To je posebno izraženo u 2024. godini kada je zabilježen gubitak šumskog pokrivača od 220 kilometara kvadratnih. Prema podacima Uprave za gazdovanje šumama i lovištima, koji su dostavljeni DRI, za period od 2021. do 2024, izvršena je ukupna sječa šuma (dozvoljena i bespravna) u obimu od 2.117.310 metara kubnih. Kada se podaci ESA konvertuju u metre kubne, pokazuje se značajna nepodudarnost u odnosu na dostavljene podatke Uprave, što predstavlja jak indikator koji ukazuje da je došlo do većeg obima sječe u odnosu na zvanične podatke, samim tim i bespravne sječe šume”, precizirao je Radulović.
Dodao je da će, u skladu sa propisanim procedurama DRI, Konačni izvještaj biti javno objavljen do kraja jula, dostavljen subjektima revizije, nadležnom skupštinskom odboru.
“Ukoliko se u Konačnom izvještaju potvrde neregularnosti, biće dostavljen i Vrhovnom državnom tužilaštvu”, kazao je revizor.
Šume u “magli” institucionalnog vakuuma
Upitan za razloge zbog kojih se DRI odlučila da radi baš tu reviziju uspješnosti, Radulović ističe da je studijsko istraživanje te institucije ukazalo na to da Nacionalna šumarska politika nije ažurirana od 2008. godine.
“... A nova Strategija razvoja šuma i šumarstva od 2024. do 2028. još nije usvojena”, naglasio je.
Podsjetio je na to da se Zakon o šumama primjenjuje od 1. januara ove godine.
“Ali nije implementiran na odgovarajući način. U prvom redu, to se odnosi na privredno društvo za gazdovanje šumama kao subjekat nadležan za operativno upravljanje državnim šumama, koje, iako je to bila zakonska obaveza u 2024. godini, nije formirano. Ta činjenica onemogućava prenos zakonom propisanih nadležnosti sa Uprave za gazdovanje šumama i lovištima na ovaj privredni subjekat. Navedeno za posljedicu ima institucionalni vakuum, koji dovodi u pitanje kontinuitet i efikasnost u gazdovanju šumama”, objasnio je Raduloović.
Takođe, navodi on, identifikovano je da je Zakon o šumama usklađen samo dijelom sa uredbama Evropske unije.
“Nije donijet poseban propis kojim će se urediti stavljanje u promet drveta i proizvoda od drveta, imajući u vidu da odredba člana 65 Zakona o šumama, a koji propisuje uslove za transport i promet drveta ne obezbjeđuje transponiranje EUDR uredbe o zabrani prometa nelegalnog drveta. DRI je kroz prethodne revizije ukazivala, a što je potvrđeno i kroz rad na predmetnoj reviziji, da Crna Gora nema uspostavljen funkcionalan i sveobuhvatan informacioni sistem za upravljanje šumskim resursima, što otežava transparentno i održivo gazdovanje šumskim potencijalom i obezbjeđivanje kvalitetnih i pouzdanih podataka”, kaže on.
Radulović naglašava i da posebno zabrinjava podatak da je Uprava za gazdovanje šumama i lovištima tražila pomoć policije kako bi se obezbijedili problematični lokaliteti, jer je “više puta bilo prijetnji, kako zaposlenim Uprave, tako i nadležnoj šumarskoj inspekciji”.
I Indeks održivog razvoja upozorio na neadekvatan odnos prema životnoj sredini
Agenda Ujedinjenih nacija 2030, koja je na Generalnoj skupštini te međunarodne organizacije usvojena prije deceniju, targetira 17 milenijumskih ciljeva.
U nedavno objavljenom globalnom Izvještaju održivog razvoja (SDG Index & Dashboards), koji prati napredak u ispunjavanju ciljeva u 167 država širom svijeta, Crna Gora je napredovala.
Međutim, najgore je ocijenjena upravo u dijelu koji se odnosi na životnu sredinu.
Pored informativnog dijela izvještaja, SDG nudi i grafički prikaz, pri čemu su države koje ispunjavaju svoje obaveze u određenim oblastima označene zelenom bojom, one koje to rade, ali se još suočavaju sa određenim izazovima prikazane su žutom bojom. Narandžasta boja znači značajne izazove, a crvena da oni brojni i glavni nijesu još riješeni.
Očuvanje biljnog i životinjskog svijeta, kako u crnogorskim vodama, tako i na kopnu u crvenoj je zoni, brojni glavni izazovi su pred državom.
Bonus video:
