Crna Gora će ove godine imati nižu stopu ekonomskog rasta od planirane, 3,5 odsto umjesto 4,8 odsto koliko je planirano u Fiskalnoj strategiju iz jula prošle godine i Programa ekonomskih reformi iz januara ove godine, što je niži nivo rasta za 27 odsto.
To je navedeno u Smjernicama makroekonomske i fiskalne politike Crne Gore za period 2025-2028, koje je Vlada usvojila prošle sedmice.
Međutim, u Smjernicama nije navedeno zbog čega se očekuje ovakvo smanjenje nivoa ekonomskog rasta. Takođe, nisu korigovani ostali podaci koji bi trebalo da proiziđu iz ovog nižeg rasta brutodomaćeg proizvoda (BDP) kao što je niži nivo planiranih budžetskih prihoda u 2025. godini i promjena javnog duga u odnosu na BDP.
Matematičke nelogičnosti sa BDP-om
U Smjernicama je navedeno da će BDP sa neto rastom od 3,5 odsto na kraju ove godine vrijediti 7,91 milijardu, dok je u Fiskalnoj strategiji pisalo da će ove godine uz neto rast od 4,8 odsto iznositi 7,82 milijarde. Ova nelogičnost, da sa nižom stopom realnog rasta imamo veći iznos nominalnog BDP-a bila bi teoretski moguća da se uz niži rast BDP-a predviđa veća inflacija, ali ni to nije ovdje slučaj. Smjernicama se u ovoj godini očekuje inflacija od 2,3 odsto, dok je u Fiskalnoj strategiji za 2025. bila četiri odsto.
U Fiskalnoj strategiji iz jula prošle godine planirano je da će neto javni dug na kraju 2025. godine iznositi 4,68 milijardi eura, ili 59,87 odsto BDP-a sa projekcijom njegovog rasta od 4,8 odsto. Sada kada je projekciji rasta ekonomije na 3,5 odsto, neto javni dug za kraj ove godine je predviđen na 4,63 milijarde ili 58,48 odsto novog BDP-a. Odnosno iako ekonomija usporava, očekuje sa pad neto javnog duga u ovoj godini.
Javni dug će nastaviti da raste
Za naredne dvije godine u Smjernicama su navedene slične cifre o neto javnom dugu, kao i u Fiskalnoj strategiji, osdnosno predviđa se nastavak njegovog rasta. Na kraju 2026. godine neto javni dug će iznositi 5,03 milijardi, ili 60,42 odsto BDP-a, a na kraju 2027. narašće na 5,41 milijardu, ili 62 odsto BDP-a. Za kraj 2028. godine u Smjernicama se očekuje da će neto javni dug iznositi 5,7 milijardi ili 63,15 odsto BDP-a. Odnosno za ove tri godine neto javni dug će da se poveća sa 4,6 na 5,7 milijardi, ili u odnosu na BDP sa 58,48 odsto na 63,15 odsto.
U ovom dokumentu se obećava da će novi krediti biti korišćeni samo za otplatu starih dugova i za kapitalne projekte.
Smjernicama se očekuje da će deficit budžeta ove godine iznositi 3,5 odsto BDP-a, da će u 2026. pasti na tri odsto, a u 2027. na 2,8 odsto. Prema prošlogodišnjoj Fiskalnoj strategiji deficit budžeta u ovoj godini bi iznosio 3,4 odsto, a u 2026. i 2027. po 3,1 odsto.
Očekuju usporavanje ekonomije, a rast prihoda
Iako Vlada sa snižavanjem stope ekonomskog rasta očekuje usporavanje ekonomije, u tabelama uz Smjernica predviđa rast izvornih državnih prihoda u 2025. Sada se uz niži ekonomski rast od 3,5 odsto od poreze, doprinosa, akciza i ostalih izvornih prihoda očekuje 2,88 milijardi eura, a u Fiskalnoj strategiji sa rastom ekonomije od 4,8 odsto očekivani su izvorni pihodi od 2,84 milijarde eura. Odnosno sa smanjenjem rasta ekonomije očekuje se veći izvorni prihodi za 45 miliona eura.
Sami podaci Ministarstva finansija u protekla dva mjeseca pokazuju da je kod glavnih državnih dažbina doprinosa za PIO, PDV-a i akciza došlo do pada prihoda u odnosu na iznose planirane budžetom za ove godinu. Takođe, podaci iz turističke statistike pokazuju da se u junu i na početku jula bilježi pan broja noćenja, kao i da prognoze za preostali dio sezone nisu optimistične. Ukoliko se takav trend u turizmu nastavi, vodiće i padu prihoda budžeta u julu i avgustu u odnosu na planirane.
Vlada očekuje da će glavni pokretači ekonomskog rasta i državnih prihoda u periodu 2025-2028. biti nastavak rasta potrošnje domaćih i stranih građana, kao i početak velikih investicija kroz gradnju novih dionica auto-puteva i energetskih objekata.
“Preliminarne srednjoročne makroekonomske projekcije ukazuju na realni ekonomski rast od 3,5% u 2025. godini, zasnovan na daljem nastavku dinamične privatne potrošnje usljed povećanja minimalne i prosječne zarade. Dodatni faktori koji će doprinijeti snažnom ekonomskom rastu odnose se na intenziviranje investicionog ciklusa, nastavak održavanja stabilne i niske stope inflacije i rast izdavajanja za finansiranje infrastrukturnih projekata iz usvojenog kapitalnog budieta za 2025. godinu, dok ce mjere strukturnih reformi iz usvojene Reformske agende pomoći u jačanju konkurentnosti i održivosti domaće privrede. Crnogorska ekonomija će u narednom periodu prosječno godišnje rasti po stopi od 3,1%, odnosno po godinama 3,1% u 2026, 3,0% i 3,2% u 2027. i 2028. godini”, navedeno je u Smjernicama.
Samo geopolitika može narušiti plan
U ovom dokumentu su navedeni i rizici (mogući događaji) koji mogu imati pozitivne ili negativne efekte, na očekivane projekcije i ekonomska kretanja u Crnoj Gori.
Kao mogući negativni događaj koji bi mogli spriječiti optimističnu prognozu Vlade o nastavaku ekonomskog rasta i povećanja državnih prihoda navedeno je pogoršanje geopolitičkih rizika, naručito uticaj američkih povećanih akciza na evropsku robu što bi izazvalo pad ekonomije u Evropi koja bi se prelila i na Crnu Goru. Među mogućim negativnim događajima su i kašnjenje u implementaciji pojedinili mjera usmjerenih na povećanje javnih prihoda što bi povećalo deficit budžeta, usporavanje evropske ekonomije usljed nastavka inflacije, pojačavanje klimatskih promjena sa uticajem na turizam, poljoprivredu i energetiku, kao i kašnjenje u realizaciji laniranih investicija i strukturarnih reformi.
Mogući pozitivni događaju bili bi ubrzavanje procesa pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji te samim tim i dobijanja veće finansijske pomoći iz i korišćenja strukturnih fondova EU, čime bi ojačala ekonomija zemlje i ubrzala implementacija strukturnih reformi i uticalo na rast povjerenja invesitora.
Mogući pozitivni događaji bili bi i sprovodenje Plana rasta EU za zapadni Balkan kojim bi se obezbjedili dodatni prihodi za finansiranje reformi i javnih radova, reforma Poreske uprave i Uprave carina na unapređenju poslovnog ambijenta i efikasnijoj naplati javnih prihoda, uspjeh mjera na smanjenju sive ekonomije, jačanje budžetske inspekcije i povećanje racionalne potrošnje državnog novca.
Pad u budžetu ubrzao odluke o Aerodromima i legalizaciji
Među petencijalnim pozitivnim događajima su i naplata prihoda po osnovu davanja u zakup na 30 godina Aerodroma Crne Gore, ukidanje pojedinih priznatih poreskih rashoda za odgovarajuće grupe poreza, nastavak izgradnje autoputa i početak legalizacije bespravno izgrađenih objekata čime bi se stvorili uslovi za povecanje javnih prihoda.
U prošlogodišnjoj Fiskalnoj strategiji prihodi od legalizacije (po sadašnjem predlogu zakona 20 odsto državi) i od zakupa aerodroma nisu direktno uzimani u obzir jer su tada izračunali da će od drugih mjera i povećanju PDV-a i akciza nadomjestiti gubitak u budžetu zbog toga što su prepolovili doprionose za PIO. Međutim kako podaci proteklih mjeseci pokazuju pad najznačajnijih državnih prihoda u odnosu na plan, Vlada je ubrzala donošenje odluke o davanju aerodroma u zakup i predložila zakona o legalizaciji bespravnih objekata.
Turizam im ruše međunarodne krize, a ne greške Vlade
Najznačajnija crnogorska ekonomska grana turizam, u ovim Smjernicama makroekonomske i fiskalne politike se pominje na svega par mjesta - da se očekuje nastavak privatnih investicija u nove turističke objekte i rast turističke posjete i potrošnje.
U dijelu mogućih negativnih događaja je navedeno da bi geopolitičke krize i pad ekonomije u Evropi nanijeli štetu ključnim izvornim turističkim tržištima, što bi uticalo na niže prihode u Crnoj Gori.
Bonus video:
