Osnovno državno tužilaštvo još izviđa krivične prijave protiv kompanije “Weg kolektor” iz Berana, vlasnika bazena crvenog mulja kod Kombinata aluminijuma. Ekološka inspekcija i Agencija za zaštitu životne sredine su od 2022. godine podnijeli pet krivičnih prijava protiv beranske firme jer ne preduzima potrebne radnje da spriječi širenje opasnih čestica sa svoje imovine - bazena crvenog mulja.
Prema izvještajima koje su dobile “Vijesti”, Ekološka inspekcija od jula 2017. informiše osnovno tužilaštvo da firma “Weg kolektor” svojim nepostupanjem i nebrigom ugrožava zdravlje ljudi i životnu sredinu. Posljednji takav izvještaj je dostavljen tužilaštvu u julu ove godine, o ekološkom incidentu koji se dogodio 9. juna i kada je sedam dana trajalo širenje opasne prašine jer su bazeni bili suvi. Međutim, osam godina od kada nadležne inspekcije o opasnim incidentima obavještava tužilaštvo nije urodilo plodom.
Formiran predmet, izviđaj u toku
“Povodom Vašeg upita koji se odnosi na krivične prijave koje su Ekološka inspekcija i Agencija za zaštitu životne sredine podnijele protiv firme “Weg kolektor” DOO Berane i odgovornog lica u tom pravnom licu, obavještavam Vas da je u Osnovnom državnom tužilaštvu u Podgorici formiran predmet i da je u toku postupak izviđaja. U okviru izviđaja upućeno je više zahtjeva za prikupljanje potrebnih obavještenja, kao i urgencija nadležnim organima radi dostavljanja traženih podataka”, navedeno je “Vijestima” u odgovoru iz Osnovno državno tužilaštvo u Podgorici koji je skoro isti kao i u junu prošle godine.
“Weg kolektor” je autootpad koji ima dvoje zaposlenih i nema nikakva iskustva o preradi i skladištenju opasnih materija, a prema izvještajima inspekcije ni od perioda kupovine bazena od prije deset godina ne vodi računa o sistemu oprašivanja bazena koji treba da spriječi da vjetar raznosi opasnu prašinu.
Bazeni crvenog mulja puni su mikro prašine koja sadrži materije opasne po zdravlje ljudi i prirode. Inspekcija je podnijela četiri krivične prijave jer se firma i njena odgovorna lica jer su u četiri mjerenja na na mjernom mjestu Mali brijeg - Srpska utvrđena prekoračenja PM10 čestica iznad dozvoljenih granica. Agencija za zaštitu životne sredine podnijela je u februaru 2023. godine krivičnu prijavu jer firma “Weg kolektor” jer nije postupila po nalogu da o svom trošku sprovede konkretne mjere zaštite životne sredine od neposredne opasnosti.
Opasnost od 1972.
Bazeni crvenog mulja nastali su kao otvorena skladišta za otpad koji se dobijao preradom rude boksita u glinicu u bivšem Kombinatu aluminijuma i bio je višedecenijski ekološki problem. Fabrika glinice je počela sa radom 1972. godine, od kada su se punili ove bazeni, a prestala je sa radom 2009. godine. Od tada jedine zaštitne mjere su bile podizanje zida bazena i ugradnja prskalica koje su trebale da pokvase crvenu prašinu i tako spriječe da je vjetar raznosi po okolnim selima.
Obavezu da brinu o ispravnosti prskalica imao je vlasnik bazena - Kombinat aluminijuma do jula 2013. kada je otišao u stečaj, zatim stečajna uprava do februara 2014. godine kada ih je iz stečajne mase za 450 hiljada eura kupio ukrajinski biznismen Roman Denkovič. Međutim, on bazene naredne godine prodaje firmi “WEG Kolektor” za nepoznatu sumu novca, a ova beranska firma ih zalaže za pozajmicu od pet miliona eura kod kompanije “Blackrock capital” iz Podgorice.
Problemi sa zagađenjem iz crvenog mulja postojali su i kada je njima upravljao državni KAP, jer je vjetar povremeno raznosio opasnu prašinu. Država je prije više od dvije decenije otkupila dio najbližih imanja jer je zemljište bilo zagađeno i nemoguće za život i bavljenje poljoprivredom. Dio mještana kojima nisu otkupljena imanja vodio je višedecenijske sporove.
Kazne i prijave nisu riješile problem
I nakon što je “Weg kolektor” 2015. postao vlasnik ovih bazena, koji se prostiru na 450 hiljada kvadrata zemljišta, nastavljali su se problemi da prskalice na bazenima nisu u funkciji i da vjetar raznosi opasnu crvenu prašinu po okolnim selima. Prema podacima “Vijesti” inspekcije takve slučajeve otkrivaju od 2017. godine, i od tada su beranskoj firmi izrekli više kazni a od 2022. počinju i sa podnošenjem krivičnih prijava, koje do sada nisu dale rezultate.
Iz posljednjeg dopisa Ekološke inspekcije osnovnom tužilaštvu od 7. jula ove godine navode se identične situacije koje traju već najmanje osam godina - da jak vjetar danima raznosi opasnu prašinu po okolini jer su bazeni o kojima treba da brine njihov vlasnik suvi. Odnosno da bunar i sistem oprašivanja nisu u funkciji.
Zagađenje iz juna trajalo sedam dana
Inspekcija tada navodi da Osnovnom tužilaštvu u Podgorici dostavlja potrebnu dokumentaciju - dokaze vezano za akcident koji se desio 9. juna 2025. godine kada je “pod udarima vjetra sa suvih površina bazena došlo do zasipanja crvenom prašinom imovine mještana koji su pozicionirani u blizina bazena, na dalje postupanje”.
Inspekcija i tada obavještava tužilaštvo da je “Weg kolektor”, osnivača Lazara Jevrića i Toonia Shahrama, vlasnik bazena i koje zakonske obaveze ima da spriječi širenje opasnih čestica sa svoje imovine.
“Nakon poziva mještana, ekološka inspekcija je o akcidentu na bazenima obavijestila dežurnog tužioca sa kojim se dogovorila, da se angažuje ovlašćena laboratorija CETI Podgorica, koja je pristupila hitnim imisijskim mjerenjima kvaliteta vazduha suspendovanih čestica u okruženju bazena crvenog mulja, na jednom mjernom mjestu u trajanju od sedam dana. Identični akcidenti su se događali i u prethodnom periodu kod istog subjekta nadzora iz razloga što je kod starog bazena crvenog mulja 50 odsto ukupne površine suva bez vodenog ogledala a novi bazen je kompletno suv bez vode”, navela je inspekcija u ovom dopisu tužilaštvu.
Inspekcija: Nepostupanje kompanije “Weg kolektor” ugrožava zdravlje ljudi
Oni navode i da im je vlasnik bazena kazao da nema finansijskih mogućnosti da obezbijedi dovoljne količine vode na bazenima i da traži partnera koji bi između ostalog riješio i stanje na bazenima.
“Obezbjeđenje vode za vlaženje površina bazena sada zavisi isključivo od količine atmosferskih padavina i ovakva situacija dugo traje. Sva dosadašnja postupanja ekološke inspekcije dok subjekta nadzora nijesu imala efekta u smislu rješavanja problema. Inspektor konstatuje, da i dalje postoji neposredna opasnost, po ugrožavanje zdravlja ljudi i imovine, usljed emisije prašine sa bazena crvenog mulja od strane ‘Weg kolektora’ Berane jer je sušni period”, navedeno je u dopisu Inspekcije tužilaštvu.
Potpuno identične ocjene navode se u deset izvještaja inspekcije o akcidentima od 2017. godine u kojima je CETI utvrdio širenje opasne prašine iz bazena koje je trajalo po više dana, sa značajnim prekoračenjima količina opasnih čestica u vazduhu. U svim tim izvještajima se navodi da oprema za orošavanje bazena, o kojoj mora da brine “Weg kolektor” nije radila i da je njihovo nepostupanja uzrok ovih ekoloških incidenata opasnih po zdravlje ljudi i prirodu.
“Vijesti” su ovoj beranskoj firmi proteklih godina više puta slali pitanja u vezi s rješavanjem ovog problema, ali nisu dobili odgovor.
Na pitanje “Vijesti” od prošle godine ko je obavezan da uradi sanaciju ove potencijalne ekološke bombe - država ili privatni vlasnik, iz Agencije za zaštitu životne sredine su odgovorili da bi to trebao da uradi vlasnik.
“Trenutni vlasnik bazena crvenog mulja je WEG Kolektor Berane, tako da odgovornost za sprovođenje svih aktivnosti, projekata i planova vezanih za bazen crvenog mulja leži na ovoj kompaniji”, naveli su tada iz Agencije.
Ministar ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera Damjan Ćulafić prošlog mjeseca je kazao da je njegov predlog da se formira međuresorska komisija koja treba da riješi problem upravljanja bazenom crvenog mulja.
Sporna pozajmica, kako je 450 hiljada postalo pet miliona eura
“Vijesti” su proteklih godina više puta pisale da je za godinu vrijednost bazena porasla sa 450 hiljada na pet miliona eura, koliko je dobila beranska firma zalažući ih kao imovinu za pozajmicu. Višestruki rast vrijednosti nekretnina u povezanim poslovima, smatra se rizičnim iz ugla pranja novca.
Ukrajinski biznismen Roman Denković kupuje bazene 2015. godine od stečajne uprave KAP-a za 450 hiljada eura, sa namerom, kako je tada saopštavao, da iz crvenog mulja, čija je količina procijenjena na 7,5 miliona tona, preradom izvuče rijetke metale, kojih prema ranijim analizama ima oko 7.500 tona.
Međutim, on bazene naredne godine prodaje maloj firmi “Weg kolektoru”, registrovanoj za reciklažu sortiranog otpada, za nepoznatu sumu novca. Ova beranska firma bazene zatim zalaže za pozajmicu od pet miliona eura kod kompanije “Blackrock capital” iz Podgorice. Prema bilansima firme “Weg kolektoru”, njena ukupna imovina, računajući i zemljište, je procijenjena na 35 hiljada eura.
Prema podacima iz Centralnog registra, firma “Blackrock Capital”, koja je odobrila Berancima pozajmicu na period od 14 godina, registrovana je 28. marta 2019, mada se u katastru navodi da je pozajmica odobrena još u februaru 2016. Vlasnik “Weg kolektora” je 2016. godine bio dvadesetogodišnjak Lazar Jevrić, dok je njegov otac Siniša Jevrić bio potraživan od Interpola zbog navodne povezanosti sa trgovinom narkoticima.
Prema podacima iz registara firma “Blackrock capital”, koja je “WEG kolektoru” dala pozajmicu od pet miliona eura, ona nema nikakve prihode niti imovinu. Vlasnik firme 2019. godine bio je Stefan Jovanović. On je tada bio i vlasnik firme “Investment Vehicle” koja ima 49 odsto udjela u firmi “Savana Acquisition Mountain Black Investment Capital”, preostalih 51 odsto udjela u ovoj firmi ima “Savana Commercial Retail” biznismena Veselina Mijača.
Sadašnji vlasnik “Blackrock capitala” je Danijel Đokić.
Bonus video:
