Gubici na vodovodnoj mreži, nemogućnost potpunog pokrivanja troškova neadekvatnim tarifama i niskim stopama naplate, porast broja nelegalnih priključaka, višak zaposlenih, nedostatak novca za kapitalne investicije - samo su neki od problema sa kojima se suočavaju vodovodna i komunalna preduzeća koja iz godine u godinu bilježe gubitke u poslovanju.
Zbog toga Ministarstvo održivog razvoja i turizma (MORT) priprema novi zakon o vodnim uslugama kako bi se stvorili uslovi za održivost tih preduzeća. Pitanja u vezi sa vodosnabdijevanjem i odvođenjem i tretmanom komunalnih otpadnih voda trenutno su uređena Zakonom o komunalnim djelatnostima.
Bez pomoći opština
Prema izvještaju Regulatorne agencije za energetiku (RAE) o aktivnostima u vezi sa regulisanjem komunalne djelatnosti za 2018. godinu, ta preduzeća su imala ukupni gubitak poslovanja od 1,43 miliona eura koji je u odnosu na godinu ranije uvećan za 27,05 odsto.
“Ukupni neto kumulativni gubici (kumulativna neraspoređena dobit iz prethodnog perioda umanjena za gubitke iz prethodnog perioda) iznos 12.49 miliona eura”, podaci su RAE koji je zadužen za regulaciju sektora vodosnabdijevanja.
Iz MORT-a su za “Vijesti” objasnili da će novim zakonom biti definisano da ta preduzeća tekuće poslovanje finansiraju iz cijena vode, a investicije u infrastrukturu iz posebnog fonda koji će se formirati, odnosno bez pomoći opština što je trenutna situacija.
“Vodovodna i kanalizaciona preduzeća se suočavaju sa velikim gubicima na vodovodnoj mreži (tehnički i administrativni gubici u vodovodnim sistemima, odnosno neprihodovana voda u 2018. godini, na nivou Crne Gore iznosila je 65 odsto), nemogućnošću potpunog pokrivanja troškova, neadekvatnim tarifama i niskim stopama naplate, porastom broja ilegalnih priključaka, viškom zaposlenih (u sektoru trenutno ima oko 2.250 zaposlenih, pri čemu 45 odsto rashoda preduzeća predstavljaju rashodi za zarade u 2018), nedostatkom finansijskih rezervi za kapitalne popravke i zamjene, što je samo dio indikatora poslovanja koji izazivaju zabrinutost. Uz to, posluju u regulatornom okruženju koje ima ozbiljne nedostatke u pogledu zakonske regulative i institucionalne organizacije”, istakli su u MORT-u.
Iz tog Vladinog resora pojašnjavaju da potreba za novim investicijama, posebno za izgradnju kanalizacione mreže i postrojenja za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda može predstavljati dodatni problem za održivost sektora ako se kroz zakonsko rješenje ne bi stvorili uslovi da se investicije finansiraju i iz cijene usluga.
Razgraničenje poslova
“Obezbjeđivanje kvalitetnog pružanja vodnih usluga (vodosnabdijevanja i odvođenja i tretmana otpadnih voda) jedan je od visokorangiranih prioriteta Crne Gore, neophodnih za brži ekonomski razvoj (posebno turizma, kao strateške razvojne grane) i bolji kvalitet života njenih građana. U Crnoj Gori za oko 280.000 korisnika vodne usluge pruža 25 preduzeća, od čega njih 23 pruža usluge vodosnabdijevanja, odnosno odvođenja komunalnih otpadnih voda, a dva preduzeća pružaju uslugu prečišćavanja komunalnih otpadnih voda. Devet od navedenih 23 preduzeća ima manje od tri hiljade korisnika, a njih deset ne pokriva operativne rashode operativnim prihodima”, kazali su u MORT-u.
Iz MORT-a navode da budući da se jedan broj veoma važnih reformskih pitanja ne može urediti u okviru postojećih zakonskih rješenja za ovu oblast, predviđeno je uspostavljanje novog zakonodavnog i regulatornog okvira koji će jasno definisati buduće odnose u oblasti navedenih djelatnosti, razgraničiti nadležnosti u obavljanju tih poslova, jasno odvojiti funkcije sektorske politike, regulatornu i funkciju pružanja usluga.
“Zakon o komunalnim djelatnostima, koji dijelom uređuje i pitanja pružanja vodnih usluga, nije do kraja uredio ovu oblast i nije jasno odredio pravni osnov za licenciranje vršilaca regulisanih komunalnih djelatnosti. Od novih zakonskih rješenja očekuje se organizovanje sektora na način koji će obezbijediti bolje održavanje postojeće i intenziviranje izgradnje nove infrastrukture, efikasnije funkcionisanje preduzeća koja pružaju vodne usluge i doprinijeti jačanju finansijskih kapaciteta uključenih subjekata za vraćanje kreditnih sredstava koje je potrebno uzeti da bi se realizovali projekti predviđeni strateškim planskim dokumentima”, kazali su u MORT-u
Uradili Nacrt zakona, RAE će imati veća ovlašćenja
Iz MORT-a su kazali da je za izradu novog zakona formirana radna grupa koja je trenutno pripremila njegov Nacrt.
Objašnjeno je da će se njime, između ostalog, uspostaviti uslužna područja za pružanje vodnih usluga koja se utvrđuju aktom Vlada na osnovu sprovedene tehno-ekonomske analize, kao i da se se propisuje donošenje nacionalne strategije razvoja vodnih usluga koja treba da utvrdi ciljeve razvoja i planiranje izgradnje i održavanja komunalne infrastrukture za period od sedam godina.
Dalje, RAE utvrđuje regulatorno dozvoljeni prihod pružaoca vodnih usluga, preko kojeg se određuju cijene usluge i imaće ovlašćenja za izdavanje licenci za obavljanje djelatnosti i mogućnost njihovog oduzimanja ako pružalac usluga ne ispunjava uslove propisane licencom.
“Očekivani pozitivni efekti donošenja ovog zakona naročito se mogu ogledati u boljem kvalitetu usluga, jačanju finansijske stabilnosti, odnosno samoodrživosti pružalaca vodnih usluga (na način da se operativni troškovi, odnosno tekuće održavanje finansiraju iz cijene vode, a investicije u vodovodnu i kanalizaconu infrastrukturu iz fonda za investicije) bez dalje finansijske pomoći jedinica lokalne samouprave za redovno poslovanje, što je trenutno situacija”, kazali su u MORT-u.
Bonus video:
