Vlado Martek jedan je od istaknutih postavangardnih umjetnika regiona, čije stvaralaštvo istražuje granice između poezije, vizuelne umjetnosti i filozofije jezika. Njegova umjetnost ne pripada isključivo nijednom od ovih izraza, već ih spaja u jedinstvenu praksu koja problematizuje komunikaciju, percepciju i značenje. Izložba Departmani poezije: papir, ogledalo, fotografija, postavljena u Galeriji Muzeja savremene umjetnosti Crne Gore, kuratorski promišljena od strane Teodore Nikčević i Neve Lukić, otvara prostor za promišljanje njegovog dugogodišnjeg rada, naglašavajući način na koji riječ, slika i materijalnost oblikuju specifičan umjetnički diskurs.
Od najranijih radova nastalih u okviru Grupe šestorice autora, Martek se bavi dematerijalizacijom umjetničkog djela, insistirajući na procesu umjesto na konačnom rezultatu. Njegov vizuelni jezik oslanja se na poeziju, ali ne kao na narativnu formu, već kao na konceptualni alat koji istražuje semantičku i fizičku prirodu riječi. Umjesto klasičnog poetskog izraza, on koristi fragmente, slogane i sintaktičke igre koje preispituju funkciju jezika u savremenom društvu. Njegova umjetnost nije usmjerena ka pukoj estetskoj vrijednosti - ona je misaoni eksperiment, prostor u kojem značenje nikada nije fiksno, već neprestano oscilira između vizuelnog i lingvističkog.
Papir je jedan od osnovnih materijala u Martekovom radu, ali on nije samo podloga za ispisivanje teksta ili crtanje. On je fizički element koji se savija, cijepa, transformiše, postajući nosilac značenja sam po sebi. Martekov odnos prema papiru u mnogome podsjeća na njegov odnos prema jeziku - on ga dekonstruiše i ponovo gradi, pokazujući kako medij utiče na način na koji doživljavamo sadržaj. Ogledalo, koje se često pojavljuje u njegovim radovima, uvodi sloj autorefleksije i distorzije, igrajući se idejom slike i identiteta. Njegova upotreba u kontekstu poezije postavlja pitanje: šta znači vidjeti riječ, i može li riječ biti odraz stvarnosti ili je uvijek samo njena konstrukcija?
Fotografija u njegovom radu funkcioniše kao trag, dokument, ali i kao intervencija u realnosti. On često koristi postojeće slike, precrtava ih, ispisuje tekst preko njih ili ih mijenja na način koji briše granicu između originala i interpretacije. Na taj način, Martekova umjetnost postaje otvoreni sistem značenja, u kojem se ništa ne uzima zdravo za gotovo, već se neprestano preispituje. Njegova djela ne pružaju konačne odgovore - naprotiv, ona insistiraju na pitanjima, na sumnji, na razbijanju ustaljenih obrazaca mišljenja.
Važan segment njegovog rada čine i performativni gestovi, u kojima umjetnički čin izlazi iz okvira galerijskog prostora i postaje dio svakodnevnog života. Ova praksa, prisutna još od ranih sedamdesetih, u Martekovom radu često nosi subverzivni ton. Kroz jednostavne, ali snažne intervencije, on ukazuje na paradokse društvenih normi i sistema moći. Njegov čin dijeljenja keksa sa natpisom “Laži državi” nije samo provokacija, već i poziv na promišljanje jezika kao sredstva kontrole i otpora. Kroz ovakve gestove, Martek pokazuje kako umjetnost može djelovati izvan institucionalnih okvira, direktno komunicirajući sa publikom i izazivajući reakciju.
Ono što ovu izložbu čini izuzetno relevantnom jeste njena sposobnost da aktuelizuje pitanja koja nadilaze okvire same umjetnosti. U vremenu kada je jezik često sredstvo manipulacije, Martek ga koristi na način koji razotkriva njegove mehanizme i otvara ga za nova značenja. Njegovi radovi nas podsjećaju da riječ nije neutralna, da svaka poruka nosi kontekst, ideologiju i namjeru. Upravo zbog toga, njegova umjetnost nije puki estetski fenomen, već intelektualni izazov - poziv na promišljanje, dekonstrukciju i aktivno učestvovanje u procesu stvaranja značenja.
Izložba Departmani poezije: papir, ogledalo, fotografija ne pruža retrospektivni pogled u klasičnom smislu, već nudi susret sa umjetnikom koji neprestano istražuje, propituje i oblikuje nove načine izražavanja. Njegovo stvaralaštvo ne može se svesti na jedan medij, jednu tehniku ili jedan pravac - ono je fluidno, promjenljivo i uvijek u dijalogu sa vremenom u kojem nastaje. Martek ne nudi gotove odgovore, ali postavlja prava pitanja. U tome leži snaga njegove umjetnosti - u njenoj sposobnosti da ostane živa, da nas iznenadi, uznemiri i natjera da mislimo.
(Autorka je istoričarka i teoretičarka umjetnosti)
Bonus video:
