10. Fiume o morte! (Rijeka ili smrt!) - Igor Bezinović
Prvi konsekventni, ma koliko sam po sebi bizaran, odgovor na posvemašnju destrukciju Zapadne racionalnosti nakon nezapamćene tragedije Prvog svjetskog rata, nije bio seriozni, dobro osmišljeni plan kompromisnih političara, nego radikalna dekadentna invektiva pjesnika na histeričnom ego-tripu iz 1919: 16-omjesečna okupacija Rijeke od strane Gabriele D’Annunzija i njegovih proto-fašista, pretvorila je cijeli grad u avangardnu pozornicu gdje je ideološki delirijum tremens odigran kao sumanuta verzija art mobilizacije koja je, svejedno, bila praćena ne samo performativnim ekscesom, nego i konkretnim primjerima terora. Režiserska koncepcija igranog dokumentarca Fiume o morte! promišljeno se formalno, ali i polemički nadovezuje na D’Annunzijevu bombastičnu teatralizaciju politike: ‘obični’ građani Rijeke koji bi, u kontekstu ‘estetskog’ okruženja italijanskog pjesnika, bili vjerovatno objekti političke represije, u Bezinovićevoj inteligentnoj reinterpretaciji postaju akteri poboljšane hronološke rekonstrukcije, čime se u jednoj krajnje atipičnoj istorijskoj epizodi, zapažaju simptomi, metaforičke poente i paralele sa našim dobom.
9. La tour de glace (Ledeni toranj) - Lucile Hadžihalilović
La tour de glace je film o ženskoj fascinaciji filmom koja mušku voajerističku logiku, koja traži svojevrsnu distancu za priskrbljivanje užitka, zamjenjuje melodramskim poistovjećivanjem i apsorpcijom, svakako nježnijom projekcijom u domen imaginarnog gdje se od statiste može postati protagonistkinja. Hadžihalilović pravi svoju verziju meta-filma gdje djevojka iz sirotišta (Clara Pacini), sticajem magičnih okolnosti, dolazi u priliku da se priključi snimanju filma o Snježnoj kraljici (Marion Cottilard) koja je, kao istovremeno i maternalna i fantazijska figura, nedostižni idol: opčinjenost filmom i jeste, u jednom smislu, uvijek vrsta idolatrije. U artificijelnom ambijentu leda i snijega, na setu koji dočarava zamrznute visine planina, pogled obožavanja nužno dolazi do uvida o frigidnosti ljepote. No, kao što je to bio slučaj i sa njenim impresivnim prvijencem Innocence (2004) koji izvanrednu vizuelnu akumulaciju ne uspjeva da nadogradi i poentira u samom finalu filma koji je, zapravo, razočaravajući s obzirom na enigmatičnost svega prethodnog, tako i dostojanstveno meditativni mise-en-scène u La tour de glace gubi dio svog ikonografskog potencijala onda kada hladna opservacija mora popustiti pred jačim narativnim pokretom, tačnije, kada se junakinja ‘trgne’ iz svog filmografskog snatrenja jer su se na površinu pojavile potisnute lezbijske implikacije.
8. Reflet dans un diamant morte (Refleksija u mrtvom dijamantu) - Hélène Cattet & Bruno Forzani
Filmovi Cattet i Forzanija počivaju na nesuzdržanoj poetici fetišizma, i zato na njihovu neuobičajenu segmentaciju ne treba gledati kao na neku, recimo, eksperimentalnu restrukturaciju fabule, nego kao na dosljednju posljedicu postupka u kojem mise-en-scène nema razvojnu pripovjednu namjeru, već želi da se što prije, i sa što većom učestalošću, sublimira u ikonografiji povišenog intenziteta. Fetiš ne podržava, on zaustavlja naraciju, sprečava da se pažnja usmjeri na bilo što drugo: ali za razliku od, na primjer, giallo filmova koje Cattet & Forzani neprestano pastiširaju gdje su povlaštene sekvence opčinjavajuće spektakularnosti ipak bile zavrijeđeni dio dramaturškog klimaksa, u ostvarenjima ovog režiserskog dvojca te sekvence su uvijek tek ovlašno ‘uvezane’ i ‘štrče’, bez pretjerane informativne važnosti, u pripovjednom dizajnu. Odluka autora da Reflet dans un diamant morte organizuju kao, maltene metodom slobodnih asocijacija, niz prisjećanja glavnog junaka (Fabio Testi) koji povezuje svoje događaje iz prošlosti sa sadašnjicom, svakako je ponudila najbolji poetički kontekst za tendenciju Cattet i Forzani da njihove slike budu prevashodno hipnotičke, ali to, zanimljivo, nije suštinski promijenilo i njihovu generalnu recepciju. Naime, postoji tendencija da se od kadrova violentne ljepote možete brzo zasititi: najukusnije delicije valja pažljivo dozirati.
7. Sirât - Oliver Laxe
Univerzalna vrijednost i privlačnost podžanra oličena je u filozofskom stavu da je road movie trajektorija suštinski vezana za smisao: čak iako nije ispunjen cilj, svrha nije izgubljena. U često ponavljanim Kavafijevim stihovima, od same Itake važniji je put do nje koji podrazumijeva personalnu transformaciju. Intrigantnost Laxeovog filma, koji za naslov uzima arapsku riječ za put, nalazi se upravo u svojevrsnoj polemici koja je podignuta protiv ove već (stereotipno) uvriježene mudrosti. Smješten u ikonografski izazovnom pejzažu afričkih pustinja, koji može da obeća epske avanture, ali i da metaforički sažme utisak o besplodnosti poduzete akcije, Sirât je moderna ‘odiseja’ koja se postepeno pretvara u defetistički bezizlaz, koja nepreglednost krajolika mijenja za nihilističku klaustrofobiju. Otud, film počinje dramaturški ‘smisleno’, spajajući plemenitost melodrame sa intenzivnošću hedonije: otac (Sergi López) traži nestalu kćer, a rejveri lokaciju za novu zabavu. Ali, njihova zajednička potraga - kako film odmiče - počinje da ukazuje da, iako su im se putevi ukrstili, to ne znači i sudbinsku rekuperaciju. Naprotiv, otac gubi i sina koga je poveo sa sobom, a rejveri dalje tonu u vlastite razmirice i nezadovoljstva: mise-en-scène, iako i dalje nastavlja da proizvodi delirično slikovlje, svejedno propušta da generiše narativni smisao. Stilistička ljepota je tu da naglasi, a ne ublaži, inerciju gluposti koja se ne može ni utješno podvesti pod apsurd.
6. One Battle After Another (Jedna bitka za drugom) - Paul Thomas Anderson
S obzirom na skoro unisonu kritičarsku glorifikaciju novog Andersonovog filma, skoro da bi razložnije bilo valorizaciju odmah vezati za neki budući period: koliko će One Battle After Another dobro ostarati? Recimo, ono što je mnogima odmah palo u oči, Andersonova kritička tematizacija trampovske Amerike koja je u režiserov rukopis unijela dozu političke angažovanosti koja nije inače toliko prisutna u njegovom opusu, možda neće biti ništa više od autorskog kurioziteta, interesantnog, no ne previše bitnog rariteta. Takođe, kada se iskristališu stvari, da li će - u generalnom dizajnu - akcent biti definitivno stavljen na posvemašnju (napadno ironičnu, isforsirano satiričnu) karikaturalnost lika Seana Penna oko kojeg se stvara ideološka gravitacija filma, ili će se emotivno središte pomjeriti ka realističkoj uvjerljivosti lika kćerke (Chase Infiniti) koja nudi sofisticiraniju melodramsku profilisanost za One Battle After Another. Zapravo, cijela ta dilema se može svesti na odabir: da li se preferiše vizionarski ili ‘puko’ zanatski nastrojen Anderson? Krajnji odgovor bi trebao biti impliciran već u jednostavnoj konstataciji da Anderson nikada nije snimio bolje akcione scene. Niti da, do sada, režiser nije kreirao upečatljiviju sekvencu od one potjere valovitom cestom koja posjeduje skoro nadrealnu, halucinantnu, meditativnu ljepotu.
Bonus video:
