Prva sveobuhvatna naučna analiza impozantnih kamenih blokova u Stounhendžu otkrila je tajnu velike otpornosti na vremenske uticaje tog slavnog predistorijskog spomenika u južnoj Engleskoj, starosti između 4.000 i 5.000 godina i uvrštenog 1986. na Uneskov opis Svjetske baštine.
Naučnici su u srijedu opisali niz testova kojima su proučavali unutrašnjost jednog od pješčanih blokova, poznatih kao sarseni, kako bi dobili uvid u geologiju i hemijski sastav tih megalita iz neolitika (mlađe kameno doba) i bronzanog doba (3000-1000 godina prije nove ere).
Oni su proučavali uzorke jezgra iz jednog od sarsena, pedesetih godina. Taj blok je decenijama čuvan u Sjedinjenim Državama, a u Britaniju je vraćen 2018. na dodatne analize.
Materijal koji je izuzetno otporan i izdržljiv
Sarseni su izrađeni od takozvanih silkrita koji se postupno formirao unutar nekoliko metara površine zemlje kao rezultat podzemnih voda koje cirkulišu kroz zakopani sediment.
Silkrit je stvrdnuta zemlja (otporna na mrvljenje) koja nastaje kada rastopljeni silicijumov dioksid, SiO2, zacementira površinsku zemlju, pijesak i šljunak. Rezultati istraživanja su pokazali da su jezgra sačinjena uglavnom od zrnaca kvarca veličine pijeska čvrsto zacementiranih ukrštenim kristalima kvarca.
Izuzetno otporan, izdržljiv i trajan kvarc se ne raspada i ne erodira čak niti kada je eonima izložen atmosferilijama.
”To objašnjava otpornost tog kamena na atmosferske uticaje i zašto je idealni materijal za gradnju spomenika”, kazao je geomorfolog David Nash s Univerziteta Brighton koji je predvodio istraživanje, objavljeno u časopisu PloS ONE.
Upečatljivim inženjerskim postignućem, ljudi iz kasnog neolitika podigli su sarsene u Wiltshireu, oko 2500. godine prije nove ere... Kamen 58 visok je sedam metara, s druga dva metra ukopana u zemlju, a gornji dio teži oko 24 tone.
”Vjerovatno najanaliziraniji uz kamen s Mjeseca”
Uzorak jezgra je u obliku kamenog štapa širine 2,5 centimetara i dužine oko metar, bež boje koja je svjetlija od svjetlosivog spoljašnjeg dijela megalita koji je atmosferilijama izložen hiljadama godina.
Naučnici su se služili raznim metodama istraživanja, uključujući CT skeniranje, rentgensko snimanje, mikroskopske analize i nivoa geohemijske tehnike.
”Naš mali uzorak je sada vjerovatno najanaliziraniji kamen uz kamen s Mjeseca”, rekao je Nash.
Za sada nije jasno kada se taj kamen formirao, iako su neki istraživači otkrili ugrađena zrnca pijeska koja datiraju iz mezoproterozoika, geološke ere koja se odvijala prije 1,6 i 1 milijarde godina.
Mezoproterozoik je srednji dio proterozoika, geološkog eona koji je trajao od prije 2,5 milijardi godina do 542 miliona godina. Granica između arhaika i proterozoika postavljena je približno na početak tektonike ploča slične današnjoj, to jest, na početak izrazitijeg formiranja sedimentnih stijena na prostorima plitkomorskih šelfova.
Bonus video:
