Političke partije su se posljednjih decenija profilisale kao kanali za ostvarenje ličnih ili drugih partikularnih interesa, odnosno kao svojevrsni biroi za zapošljavanje, karijerno napredovanje, ali i rješavanje materijalnih pitanja, ocijenio je saradnik na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO), Damir Suljević.
“Iako je crnogorsko društvo politički aktivno, pa je i izlaznost na izborima kod nas tradicionalno veća nego izlaznost na izborima u regionu, ideje koje se plasiraju na političkoj sceni, ne opravdavaju potrebu za postojanjem tolikog broja političkih partija”, rekao je Suljević “Vijestima” komentarišući podatak da je u Crnoj Gori registrovana 51 politička partija.
Podatak o broju registrovanih partija “Vijesti” su dobile od Ministarstva javne uprave (MJU).
Upoređujući podatke iz država bivše Jugoslavije, proizilazi da Crna Gora ima najviše partija po stanovniku, tj. na svakih 12.000 građana dođe jedna partija.
Prema podacima dostupnim na sajtovima izbornih komisija, u Hrvatskoj je registrovano 157 partija, Srbiji 120, a na Kosovu 50.
Kako je nedavno objavio N1, u Bosni i Hercegovini je registrovano 96 partija, Sloveniji 87, a u Sjevernoj Makedoniji 63 stranke.
Profesor Fakulteta političkih nauka Zoran Stojiljković, rekao je za N1 da, iako nominalno u Crnoj Gori ima najmanje partija, “zapravo ima najviše, to je maltene jedna stranka na 1.000 stanovnika, uključujući i djecu”.
“Sam broj partija nije najrelevantniji, relevantne su stranke koje su aktivne i učestvuju na izborima… Imate višestranačke izbore, ali je to daleko od demokratije ako nemate demokratičan izborni proces. Mi (Srbija) smo rezultat jednog proporcionalnog sistema, gdje imate zatvorene liste na koje građani ne mogu da utiču, već partijske oligarhije”, kaže Stojiljković.
Damir Suljević smatra da su, umjesto platforme za promociju određenih političkih ideja koje mogu mijenjati čitavo društvo nabolje, partije pozicionirane uglavnom kao svojevrsni biroi za zapošljavanje, primarno u javnoj administraciji, pa dalje karijerno napredovanje, ali i rješavanje materijalnih pitanja, drugih ličnih potreba, ili u nekim slučajevima čak ostvarenje određenih privrednih interesa, a sve to nerijetko kroz zloupotrebu javnih resursa.
Ističe da treba imati u vidu i da učešće na izborima, koji su prioritetni cilj političkog udruživanja, nije nužno rezervisano za registrovane partije, već na izborima mogu učestvovati i grupe građana koje i dalje moraju ispuniti određene procedure, ali neuporedivo jednostavnije od onih koje su potrebne za osnivanje partija.
Na pitanje da li bi trebalo pooštriti kriterijume za osnivanje partija i smanjiti izdvajanja iz budžeta za partije, odgovorio je da bi se u radu nedavno formiranog skupštinskog Odbora za sveobuhvatnu izbornu reformu morala naći i neka od ovih pitanja.
“U tom pravcu, moglo bi se razmotriti povećanje broja potpisa građana koji je neophodan za osnivanje političke partije, a koji trenutno iznosi 200, ali i revidirati uslovi potrebni kako bi nadležni organi pokrenuli postupak brisanja partija iz registra. Zakon o političkim partijama trenutno predviđa da će nadležni organ pokrenuti postupak za brisanje partije iz registra ukoliko partija samostalno ili u koaliciji šest godina nije učestvovala na parlamentarnim ili lokalnim izborima, a to se, kako se čini, aktivno ne sprovodi”, rekao je Suljević.
Prema njegovim riječima, kada je riječ o finansiranju političkih partija iz budžeta, bilo bi dobro da se dobija jasan i redovan presjek o kojim se sredstvima radi, jer se ti podaci pojavljuju sporadično i nesistematično.
“Takođe, vidimo da nema posljedica za političke partije čiji izvještaji ne dobijaju potpuno pozitivno mišljenje Državne revizorske institucije (DRI), a bilo bi logično da to utiče na njihova dalja primanja iz budžeta, čime bi se uspostavljala odgovornost za novac svih građana i građanki. Važno je naglasiti da političke partije u Crnoj Gori ne smiju primati finansijsku podršku iz inostranstva, što je dobar zaštitni mehanizam, ali nije jasno u kojoj se mjeri ta kontrola vrši”, kazao je Suljević.
Prema Zakonu o finansiranju političkih partija, novac iz budžeta može se koristiti za finansiranje redovnog rada političkih subjekata (partije koje su na izborima osvojile najmanje jedan poslanički ili odbornički mandate) i troškova izborne kampanje za izbor poslanika i odbornika i izbor predsjednika Crne Gore (podnosilac potvrđene i proglašene izborne liste, odnosno kandidature za izbor predsjednika Crne Gore).
Od ukupnog broja registrovanih partija, predstavnike u državnom parlamentu ima njih 17.
Lani registrovane dvije
Iz Ministarstva javne uprave rekli su “Vijestima” da su tokom prošle godine registrovane dvije partije, i to Crnogorska konzervativna partija. 11. januara 2023. godine i Demohrišćanski pokret 13. januara 2023.
Demohrišćanski pokret su osnovali bivši direktor Agencije za nacionalnu bezbjednost Dejan Vukšić i bivši premijer Zdravko Krivokapić, ali je Krivokapić kasnije odustao od političkog angažmana.
Među prvim registrovanim partijama u Crnoj Gori su Demokratska partija socijalista (DPS) i Socijalistička narodna partija (SNP), zatim Socijaldemokratska partija Crne Gore, Demokratska srpska stranka, Demokratska unija Albanaca, Demokratski savez, Hrvatska građanska inicijativa, Liberalna partija…
Među najmlađim partijama (osnovana u junu 2022) je Pokret Evropa sad premijera Milojka Spajića, koji je na parlamentranim izborima prošle godine osvojio pojedinačno najviše glasova i čini okosnicu nove vlasti u Crnoj Gori.
Za osnivanje stranke u Srbiji potrebno 10.000 potpisa građana
Za registraciju stranke u državama regiona je potrebno od 100 do 10.000 potpisa punoljetnih građana.
Najmanje potpisa za osnivanje stranke potrebno je u Hrvatskoj - svega 100. Tako je bilo i u Srbiji u prve dvije decenije višestranačja, uz plaćanje simbolične novčane takse, pa je u jednom trenutku u registar bilo upisano čak 575 političkih stranaka, prenio je N1.
U Crnoj Gori i Sloveniji potrebno je 200 potpisa punoljetnih građana, u BiH 500, u Sjevernoj Makedoniji 1.000, dok je u Srbiji, od maja 2009. kada je usvojen novi Zakon o političkim strankama, potrebno prikupiti čak 10.000 potpisa punoljetnih, poslovno sposobnih građana.
Bonus video:
