Evropska unija (EU), iako načelno kritična prema identitetskim podjelama i nacionalističkoj retorici u Crnoj Gori, često u praksi bira pragmatičan pristup, posebno prema političarima koji trenutno osiguravaju institucionalnu stabilnost, što se u slučaju zvanične Podgorice ogleda u “tihoj diplomatiji” prema šefu parlamenta Andriji Mandiću (Nova srpska demokratija), iako on uporno insistira na tzv. polarizujućim temama.
Sagovornici “Vijesti” tako odgovaraju na pitanje zašto EU zvaničnici ćute, odnosno zašto direktnije ne osude Mandićevu “identitetsku priču”, koju je prethodnih dana ponavljao i tokom posjete Konferenciji predsjednika parlamenata zemalja članica EU u Budimpešti.
Tom prilikom je govorio o izmjenama Zakona o crnogorskom državljanstvu, “očuvanju identiteta”, ulasku u EU “uspravne glave”...
Docentkinja na Univerzitetu “Donja Gorica” Nikoleta Đukanović kazala je “Vijestima” da se EU suočava s mnogo kriza, a da u posljednje vrijeme one dobijaju poseban oblik i dinamiku u otvoreno neprijateljskom stavu predsjednika Sjedinjenih Američkih Država (SAD) Donalda Trampa prema Uniji.
“Ono što je već duži niz godina očigledno je da politika uslovljavanja prema Zapadnom Balkanu apsolutno ne daje održive rezultate, kao što je to bio slučaj za državama centralne i istočne Evrope”, ocjenjuje ona.
STALNI KOMPROMISI
EU je, prema riječima Đukanović, apsolutno svjesna da nema adekvatne mehanizme monitoringa i evaluacije postignutih rezultata u integracionom procesu, te da je sad jasno da nova metodologija pregovaranja ne daje očekivane rezultate.
“Dokaz tome je da sve više dolazi do urušavanja a ne osnaživanja demokratije na Balkanu, pa su podaci koji ukazuju na indeks demokratije, indeks korupcije, transparentnosti institucija i sl. u Crnoj Gori i ostalim državama i više nego porazni. Izgleda kao da je EU nemoćna da proces reformi na adekvatan način uslovi i da njime upravlja”, konstatuje sagovornica.
Ona je navela da, međutim, nije krivica samo u Uniji, već da je činjenica da Crna Gora, kao ni ostale države Balkana, nije zaokružila proces demokratizacije i da još nema konkretne rezultate u procesu pregovora s EU.
“To sto svaka vlada tu činjenicu kamuflira narativom da su ostale države gore od nas, odnosno da smo mi manje loši od onih najgorih - politička je manipulacija koja građanima ne donosi ništa, ali partijama očigledno završava posao koji im je potreban”, rekla je Đukanović, dodajući da su jedna od manifestacija takvog stanja “stalni kompromisi Unije s vlastima u Crnoj Gori”.
“Ranije su ti kompromisi rađeni na liniji stabilokratija-korupcija, a danas se tolerišu na račun promjena vlasti, uz stalno manevrisanje na liniji Brisel-Beograd-Moskva. Dok stalno dolaze kritike iz parlamenta EU, članice nas podržavaju, što oslikava s jedne strane nejedinstven stav Unije po pitanju daljeg razvoja proširenja - da li će se podržati bezuslovno proširenje ili ono koje će se zasnivati na zaslugama”, napominje ona.
Unija je u više navrata upozoravala da politička polarizacija, identitetske podjele i nacionalistička retorika negativno utiču na proces pristupanja Crne Gore toj zajednici.
SRDAČNOST NIJE SAGLASNOST
Projektna koordinatorka Centra za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) Milena Kovačević, kazala je “Vijestima” da EU načelno upozorava na negativne posljedice političke polarizacije i nacionalizma, a u praksi često pokazuje pragmatizam, posebno kad su u pitanju političari koji trenutno drže ključne poluge vlasti i predstavljaju stabilnost u institucionalnom smislu.
“Prije svega, ne možemo zanemariti činjenicu da je i sama Evropska unija trenutno suočena s dubokim političkim podjelama. U mnogim državama članicama na snazi je jačanje desnice, porast evroskepticizma i sve učestalija upotreba identitetske retorike u javnom diskursu”, navela je ona.
Kovačević je podsjetila da srdačni dočeci u diplomatskim krugovima, na kakve nailazi Mandić, često ne odražavaju suštinsku podršku konkretnoj politici, već više govore o kulturi dijaloga, trenutnoj političkoj realnosti i evropskom običaju da se sa zvaničnicima, bez obzira na političku pozadinu, komunicira u okviru zvaničnih kanala.
“U tom smislu, srdačnost u protokolu ne treba miješati sa saglasnošću po pitanju vrijednosti”, dodaje ona.
Iz Delegacije EU u Podgorici “Vijestima” su, odgovarajući na pitanje zašto niko iz EU, ako ta zajednica konstantno upozorava da identitetske podjele odaljavaju Crnu Goru od članstva, otvoreno ne spočita zagovaranje tih politika Mandiću koji je ovih dana, dok je bio po Evropi, pričao o promjeni Zakona o crnogorskom državljanstvu, rekli da, kao što su i ranije saopštili, države članice određuju uslove za sticanje i gubitak državljanstva.
“Ipak, one pri tome moraju voditi računa o pravu EU”, dodali su.
Iz Delegacije su naveli da Crna Gora, kao država kandidatkinja, treba da se uzdrži od bilo kakvih mjera koje bi mogle ugroziti njen strateški put ka EU ili bezbjednost EU, uključujući i kad koristi svoja ovlašćenja za dodjelu državljanstva.
“Zatražili smo da, prije donošenja bilo kakve odluke, Crna Gora u potpunosti informiše EU o svojim namjerama”, podsjećaju iz Delegacije.
Mandić je kazao da Crna Gora želi da u EU uđe dostojanstveno, ispunjavajući sve neophodne obaveze i poštujući sve preduslove, pritom čuvajući istoriju, tradiciju i identitet. On je na Konferenciji predsjednika parlamenata zemalja članica EU izjavio da je Crna Gora, za koju vjeruje da će ubrzo postati prva naredna članica Unije, duboko vezana za evropsku ideju.
SUZDRŽAVANJE DA SE NE UGROZI SARADNJA
On je na sastanku sa luksemburškim kolegom Klodom Viselom u Budimpešti poručio da Zakon o crnogorskom državljanstvu predstavlja potencijalni problem za crnogorsku dijasporu u Luksemburgu.
Iz Skupštine je saopšteno da je poseban segment razgovora bio posvećen temi brojne crnogorske iseljeničke zajednice u Luksemburgu.
“Konstatovano je da aktuelni Zakon o državljanstvu, kojim se oduzima državljanstvo Crne Gore ukoliko osoba prihvati državljanstvo druge države, predstavlja potencijalni problem za našu dijasporu, potencijalno otvarajući mogućnost osporavanja crnogorskog državljanstva za one iseljenike koji su stekli državljanstvo Luksemburga nakon što je taj zakon stupio na snagu”, navodi se u saopštenju.
Vesel je, kako piše, zaključio da će sa zadovoljstvom posjetiti Crnu Goru i da će ona imati punu stručnu podršku kolega iz parlamenta Luksemburga po svim pitanjima, pa tako i po pitanju eventualne izmjene tog zakonskog rješenja.
Bez više detalja, iz Skupštine je saopšteno da je Mandić u Budimpešti razgovarao i s predsjednicom Evropskog parlamenta (EP) Robertom Metsolom. Istakao je da će mu biti čast da bude domaćin Metsoli prilikom njene posjete Crnoj Gori, koja će se realizovati uskoro.
Milena Kovačević je, odgovarajući na pitanje zašto zvaničnici EU “ćute” na Mandićevu retoriku i da li ga time ohrabruju da nastavi sa svojom agendom, rekla da je vjerovatno da odgovor leži u pragmatizamu, odnosno da EU trenutno Crnu Goru vidi kao državu koja je najdalje odmakla u pregovorima i kao ključnu za stabilnost Zapadnog Balkana.
“Zbog toga se često bira taktika ‘tihe diplomatije’, odnosno suzdržavanja od direktnih kritika kako se ne bi ugrozila institucionalna saradnja sa trenutnim nosiocima vlasti”, rekla je sagovornica.
Kovačević je poručila da, međutim, ta tišina, namjerna ili ne, ostavlja prostor političarima poput Mandića da svoju agendu predstavljaju kao legitimnu i kompatibilnu s evropskim vrijednostima, “što dugoročno može zamagliti standarde koje bi Crna Gora trebalo da ispuni na putu ka EU”.
EU i identitetska pitanja (ne) mogu zajedno
Odgovarajući na pitanje mogu li EU i identitetske zemlje zajedno i da li se to moće balansirati, Kovačević je odgovorila da Unija počiva na principima multikulturalizma i interkulturalizma, gdje se ne podrazumijeva samo suživot različitih nacionalnih identiteta, već i ravnopravnost svih vjerskih, jezičkih, rodnih, seksualnih i drugih manjinskih grupa.
“Zato je jasno da identiteti i EU mogu da idu zajedno”, tvrdi ona.
Sagovornica je kazala da za Crnu Goru, koja ima izrazito složenu identitetsku strukturu, pravi evropski iskorak ne znači potiskivanje bilo kojeg identiteta, već njihovu integraciju i zajedništvo kroz političku kulturu koja stavlja fokus na zajednički interes, građanska prava i poštovanje različitosti.
“Vrijeme da se i u Crnoj Gori zapitamo dokle ćemo se vrtjeti samo oko jednog oblika identiteta, najčešće onog nacionalnog, i graditi politiku isključivo na toj osnovi? Evropske vrijednosti nas uče da identitet nije jedini, ni isključivi politički resurs, već da je suština u poštovanju različitosti, ravnopravnosti i zajedničkom interesu. Vrijeme je da se fokus pomjeri”, poručila je Kovačević.
Nikoleta Đukanović je kazala da se Unija suočava sa sve izraženijom obnovom suverenizma, antievropskim i desničarskim partijama, što ukazuje na to da je moguće da se evropske integracije kandidatkinja zasnivaju i na nacionalističkim, desničarskim matricama oslonjenim na proruske uticaje.
Bonus video:
