Rat u Bosni i Hercegovini (BiH) imao je međunarodni karakter zbog uloge pojedinaca i (para)vojnih snaga pod kontrolom Srbije, Crne Gore i Hrvatske, ali to ne znači da taj konflikt nije predstavljao i građanski sukob.
Tako sagovornici “Vijesti” odgovaraju na pitanja o prirodi rata u BiH (od 1992. do 1995. godine), nakon što je šef države Jakov Milatović prekjuče poručio da je Dejtonski sporazum 1995. okončao “razorni građanski rat” u toj zemlji.
On se zbog te izjave našao na udaru dijela bosanskohercegovačke i crnogorske javnosti, koji tvrde da njegov istup predstavlja istorijski revizionizam i negiranje agresije na susjednu državu.
“Za regiju iz koje dolazim, ovaj grad (Dejton) na američkom srednjem zapadu nosi duboko simbolično značenje. Upravo je ovdje prije tri decenije, odlučnim angažmanom međunarodne zajednice, a posebno Sjedinjenih Američkih Država (SAD), okončan razorni građanski rat u Bosni”, rekao je Milatović na zasjedanju Parlamentarne skupštine NATO-a.
Njegov kabinet oglasio se juče, saopštivši da je ta izjava “dio ukupnog konteksta tog obraćanja”, te da “sama za sebe ne odražava kompleksnost i težinu događaja u BiH devedesetih”.
“Od početka mandata, predsjednik države u više navrata jasno je isticao da u potpunosti prihvata i poštuje odluke međunarodnih sudova, koji su nesporno utvrdili da je sukob u BiH imao i karakter međunarodnog oružanog sukoba”, naveli su u saopštenju.
Dodaju i da pokušaj da se Milatović prikaže kao neprijatelj BiH, predstavlja političku manipulaciju opozicione Demokratske partije socijalista (DPS).
Iz DPS-a su ranije juče ocijenili da je Milatovićeva izjava “relativizacija ratnih zločina i pokušaj istorijskog revizionizma”. Poručili su da je njegova kvalifikacija rata kao građanskog - “grubo izvrtanje istorijskih činjenica, ignorisanje međunarodnih presuda i ruganje žrtvama genocida i sistematskih zločina koji su počinjeni na tlu BiH”.
Crna Gora je imala ulogu u ratu u BiH kao dio Savezne Republike Jugoslavije (SRJ), kroz slanje rezervista i dobrovoljaca koji su učestvovali u borbama, naročito u istočnoj Hercegovini, te kroz logističku i političku podršku snagama bosanskih Srba.
Uz to, crnogorske vlasti organizovale su i deportacije civila Bošnjaka iz države, koji su bili pobjegli od rata u BiH, predajući ih bosanskim Srbima, što je rezultiralo njihovim ubistvima.
RAT MIJENJAO KARAKTER TOKOM TRAJANJA
Na pitanje da li je rat u BiH bio samo građanski, da li su Srbija i Hrvatska izvršile agresija na tu zemlju, ili je posrijedi bilo i jedno i drugo (i agresija i građanski rat), profesor međunarodnog prava na beogradskom Fakultetu političkih nauka (FPN) Miloš Hrnjaz odgovorio je da smatra da je oružani sukob u BiH, kao i onaj u Hrvatskoj, mijenjao karakter tokom trajanja.
Naveo je da su oba sukoba, po njegovom uvjerenju, počela kao nemeđunarodni oružani sukobi (kolokvijalno - građanski rat), da bi kasnije promijenili karakter u međunarodni.
“Ovdje treba imati u vidu da se ne može automatski povući znak jednakosti između međunarodnog oružanog sukoba i zločina agresije”, rekao je Hrnjaz “Vijestima”.
Međunarodni sud pravde (MSP) u Hagu odbacio je 2017. zahtjev BiH za reviziju presude po tužbi te države protiv Srbije, pravne nasljednice SRJ za agresiju i genocid. Prvobitnom presudom iz 2007, odlučeno je da je SRJ kriva zato što nije uspjela da spriječi genocid u Srebrenici, ali da nije izvršila agresiju na BiH.
Hrnjaz objašnjava da MSP u ovom slučaju uopšte nije bio nadležan za zločin agresije, već isključivo za zločin genocida, “tako da je i presudio isključivo po ovom pitanju”.
Upitan da li presude protiv bivših službenika Državne bezbjednosti (DB) SRJ Jovice Stanišića i Franka Simatovića, kao i protiv jednog od čelnika tzv. Republike Herceg Bosne Jadranka Prlića i grupe oko njega, koji su osuđeni za ratne zločine u BiH, dokazuju međunarodni karakter rata, odnosno da je izvršena agresija na BiH, što tvrdi i glavni tužilac Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove u Hagu Serž Bramerc, Hrnjaz odgovara da se pojedine presude Međunarodnog krivičnog tribunala u Hagu (MKTJ) bave stepenom umiješanosti SRJ/Srbije i Hrvatske u oružani sukob u BiH, i da se u tim presudama konstatuje da je taj sukob bio (i) međunarodnog karaktera.
“Ali ni ovaj sud nije bio nadležan za zločin agresije, te nikad i nije donio nijednu presudu za taj zločin. To, naravno, ne znači da činjenice i dokazi koji su prikupljeni u ovim procesima ne bi mogli da se koriste i prilikom procjene da li je došlo i do zločina agresije, ali sud to nije utvrđivao. U svakom slučaju, čak i ukoliko bi to bilo dokazano na sudu, ne mijenja nužno ocjenu da je oružani sukob u BiH bio i nemeđunarodni oružani sukob, a ne isključivo sukob međunarodnog karaktera”, ocjenjuje Hrnjaz.
Na pitanje ko je nadležan za utvrđivanje zločina agresije ako to nisu MSP i MKTJ, sagovornik replicira da bi to, teorijski, mogao da bude MSP, ali da u slučajevima bivše Jugoslavije nije imao tu nadležnost.
“Teorijski bi to mogla da bude i neka arbitraža kad se države dogovore u vezi s tim, ali ovdje to nije bio slučaj. Međunarodni krivični sud je takođe nadležan za agresiju, ali ne i za ove slučajeve”, konstatovao je on.
ZBUNJUJE PRISUSTVO VOJNIKA STRANIH DRŽAVA
Hrvatski istoričar Hrvoje Klasić kazao je “Vijestima” da je rat u BiH par ekselans primjer građanskog sukoba, te da to ne isključuje činjenicu da je imao i međunarodni karakter, odnosno elemente međunarodne agresije, ali da ljude zbunjuje to što su vojnici nekih drugih država sudjelovali u konfliktu.
Objašnjava da je najjednostavnija definicija građanskog rata - da je to sukob između građana unutar iste države, tj. da je posrijedi oružana borba suprotstavljenih društvenih grupa (nacionalnih, klasnih, vjerskih).
“Da li građani BiH, dakle Srbi, Hrvati, tada u početku Muslimani, uskoro Bošnjaci, da li ratuju jedni protiv drugih? Da li selo ratuje protiv sela, ljudi iz jednog kvarta Sarajeva protiv ljudi iz drugog kvarta? Da”, navodi on.
Ukazuje i da najpoznatijih primjera građanskih ratova u svijetu, gotovo da ne bi bilo bez prisustva “stranih sila”.
“Sjetite se samo španskog građanskog rata, koliko je došlo ljudi iz Jugoslavije da ratuje na strani Republike, a opet Njemci su davali podršku (fašističkom lideru Francisku) Franku. U Angoli imamo pet zemalja - od Kube, Amerike i Kine, svi su sudjelovali, pa niko neće reći da to nije bio i građanski rat”, ocjenjuje sagovornik.
Ističe da je jasno da Srbi u Banjaluci “ne bi mogli ništa” da nije bilo vojne pomoći iz Beograda i političke podrške predsjednika SRJ Slobodana Miloševića, od početka do kraja sukoba u BiH. Kazao je da je, onog trenutka kad su ta pomoć i podrška počele da jenjavaju, “i cijela priča počela da se privodi kraju”.
Klasić ocjenjuje da činjenica da građani iste države između sebe ratuju, ne umanjuje odgovornost svih koji su počinili zločine na bilo koji način, bez obzira da li su došli “izvana ili iznutra”.
“Nema spora da ima i elemenata međunarodne agresije, da su strani vojnici bili prisutni, bilo kroz paravojne formacije, bilo kroz plaćanje domaće vojske, bilo kroz pružanje nekakvih savjeta, ili jednostavno, dakle, da su zaista sa svojim trupama tamo... Svi sudovi su dokazali da su građani Srbije, Crne Gore, Hrvatske u jednom trenutku bili na teritoriji druge države, a da su tamo bili nepozvani”, zaključuje sagovornik.
Bramerc: U BiH se desio međunarodni oružani sukob
Serž Bramerc izjavio je jesenas da je iz presuda Tribunala u Hagu Prliću i drugima, jasno da je Vlada iz Zagreba učestvovala u zločinima u BiH, te da je u predmetu Stanišić i Simatović bilo sasvim jasno da postoji povezanost s vođstvom u Beogradu.
“Tako da niko ne može reći da ono što se desilo u BiH je unutrašnji oružani sukob, to je međunarodni oružani sukob gdje su susjedne zemlje imale svoju agendu”, poručio je.
Bonus video:
