Gdje ne čuju neistomišljenike, slušaće svađe: Zašto su unutrašnji sukobi konstanta u životu SNP-a

Partije u kojima se zbog nerazvijenog demokratskog života i procedura na neistomišljenike gleda kao na nepoželjne, osuđene su na unutrašnje sukobe.

Tako docentkinja na Univerzitetu “Donja Gorica” Nikoleta Đukanović objašnjava za “Vijesti” prirodu čestih trvenja u Socijalističkoj narodnoj partiji (SNP), koja je od formiranja 1998. godine prošla kroz više kriza, od kojih je nekoliko rezultiralo stranačkim raskolima.

Nesloge je bilo i prethodnih dana, u susret organizaciji kongresa SNP-a na kom bi trebalo da se bira šef partije. Kako su “Vijesti” objavile u subotu pozivajući se na tvrdnje izvora koji je prisustvovao u petak veče održanoj sjednici Glavnog odbora (GO) SNP-a, na tom okupljanju došlo je do prepirki i nasrtanja između članova GO, a sjednica je nastavljena tek nakon, kako je rekao sagovornik, intervencije nekih funkcionera SNP-a koji su pozivali na spuštanje tenzija i pomirenje.

Drugi izvor tvrdio je da je na sjednici bilo “prepirki”, da je bilo “neprimjereno”, ali da “nije bila strašna drama”.

“(Predsjednik SNP-a Vladimir) Joković je na kraju (sjednice) uzeo riječ i isprovocirao članove koji su ga upozorili na loš rad. Bilo je priče o tome da predstojeći kongres ne treba da bude u Podgorici, da ne treba da bude otvoren za javnost, da ne bude gostiju, da se smanji broj delegata...”, naveo je taj sagovornik.

Joković je kazao u subotu “Vijestima” da je na sjednici bilo “verbalne razmjene”, ali ne i fizičkih incidenata. Tvrdio je da je sjednica tekla normalno do trenutka “kad je jedan čovjek koji piše s lažnih profila (na društvenim mrežama)” počeo da dobacuje, što je, dodaje, izazvalo reakciju drugih članova GO koji su mu odgovorili, nakon čega je došlo do “razmjene riječi”.

Kandidaturu za prvog čovjeka SNP-a zasad je najavio potpredsjednik te stranke Dragoslav Šćekić. Mogućnost da mu bude protivkandidat nije isključio Joković, kome je Statutarna komisija SNP-a početkom aprila dala “zeleno svjetlo” da može biti u trci za treći mandat.

Govoreći o tome koliko su nove svađe u SNP-u ozbiljne, kuda ih vode i šta su uzroci toga što su česte, Nikoleta Đukanović kaže da su trodecenijskoj vlasti Demokratske partije socijalista (DPS), iz koje je nastao SNP, doprinijeli i stalna “oponentnost i razjedinjenost tadašnje opozicije”. Podsjećajući da je u državnom parlamentu 2006. bilo 13 opozicionih partija, a deset godina kasnije devet, navodi da su unutarstranački sukobi nerijetko završavali rascjepima partija, da su nekad dovodili do postepenog prekida rada ili totalnog ukidanja stranaka, ali da su zabilježeni i slučajevi raskola iz kojih su nastali novi, mnogo jači politički akteri.

“S druge strane, partije u Crnoj Gori karaterišu jasna organizacija i hirerahija, jaka infrastruktura, te one, koje su u biti autoritarne organizacije, nemaju razvijene demokratske mehanizme i procedure izbora članova, pa se neistomišljenici najčešće sagledavaju kao nepoželjni. Ukoliko, ipak, imaju značajniju podršku od članova, onda su raskoli neminovni. Tako i SNP nije uspio da se reformiše i prilagodi promjenama i zahtjevima konsolidacije partijskog sistema i sveukupne demokratizacije”, ocjenjuje Đukanović.

SNP je od osnivanja pretrpio više raskola, pa je od nekad najjačeg opozicionog poslaničkog kluba u Skupštini, spao na dva predstavnika u sadašnjem sazivu parlamenta.

Ta stranka nastala je nakon razlaza u DPS-u. Povod je bio sukob između Momira Bulatovića (tadašnjeg predsjednika Crne Gore) i Mila Đukanovića (tadašnjeg premijera) oko politike prema Saveznoj Republici Jugoslaviji (čiji je Crna Gora bila dio) i njenom predsjedniku Slobodanu Miloševiću. SNP je osnovala frakcija oko Bulatovića.

Prvi raskol desio im se 2001, kad vrh partije nije podržao Bulatovićevu kandidaturu za saveznog premijera. Tada je SNP preuzeo Predrag Bulatović, dok je dio funkcionera predvođen Momirom Bulatovićem napustio partiju, formiravši Narodnu socijalističku stranku.

Poslije referenduma održanog 2006, na kom je Crna Gora obnovila državnost, SNP je ušao u period ozbiljne političke krize i gubitka uticaja. Predrag Bulatović podnio je ostavku na funkciju predsjednika stranke zbog lošeg rezultata na prvim postreferendumskim državnim izborima, a njen novi lider postao je Srđan Milić. On se najduže zadržao na čelu partije, 11 godina.

Sredinom 2012. u redovima SNP-a došlo je do nove unutrašnje podjele povodom eventualnog pristupanja te stranke tada novom savezu - Demokratskom frontu (DF), koji su formirali Nova srpska demokratija (NSD) i Pokret za promjene (PZP). Dio članstva SNP-a protivio se ulasku u tu koaliciju, pa se jedan dio rukovodstva opredjelio za samostalni ulazak u DF, što je dovelo do raskola. Isključena grupacija, koju su predvodili Predrag Bulatović i Milan Knežević, 2014. je osnovala Demokratsku narodnu partiju.

Krajem 2014. u redovima SNP-a došlo je do novih podjela tokom održavanja stranačkog kongresa. Za predsjednika je ponovo izabran Milić, ali je trećinu glasova dobio Aleksa Bečić. Do razlaza je došlo početkom 2015, kad je Bečić sa svojim pristalicama napustio SNP stvorivši novu stranku, Demokrate.

Početkom 2017. uslijedila je nova kriza, nastala zbog nezadovoljstva načinom na koji je Milić vodio partiju. Suočen s krizom, Milić je odlučio da se povuče s funkcije predsjednika, nakon čega je 13. avgusta 2017. za njegovog nasljednika izabran Joković.

Već u aprilu 2018. SNP napušta visoka funkcionerka i dugogodišnja poslanica SNP-a Snežana Jonica i još 37 članova Glavnog odbora ove partije.

SNP je 2022. ušao u manjinsku Vladu Dritana Abazovića, formiranu uz glasove DPS-a, zbog čega dolazi do novih unutrašnjih trzavica, ali nije bilo formalnog raskola.

U maju 2023, Danijela Đurović (tadašnja šefica parlamenta), Marko Kovač (tadašnji ministar pravde) i Miomir Vojinović (tadašnji ministar prosvjete) napustili su SNP. Razlog njihovih ostavki su, kako su nezvanično objavile Vijesti, “duboke i nepremostive razlike s rukovodstvom SNP-a u vezi sa pravcem djelovanja te stranke koji, kako je rekao tada izvor lista, idu udesno i narušavaju imidž građanske partije, što po suštini jeste bio SNP”.

SNP je na parlamentarnim izborima 2023. nastupio u koaliciji s Demosom i dobio 3,13 odsto glasova (nešto iznad cenzusa).