Rezolucija kojom se od predsjednika Sjedinjenih Američkih Država (SAD) Donalda Trampa i državnog sekretara Marka Rubija traži zalaganje za pristupanje Crne Gore Evropskoj uniji (EU) jeste dobra vijest za Podgoricu, politički i simbolički. Ipak, zbog promijenjene dinamike u odnosima Vašingtona i Brisela, ta podrška nema težinu koju je nekada imala.
Tim riječima profesor međunarodnih odnosa na Univerzitetu u Bostonu Vesko Garčević komentariše za “Vijesti” rezoluciji koju su predali predstavnik Republikanske stranke Majk Tarner i njegova kolegenica iz Demokratske stranke Šeli Pingri.
Rezolucijom su pozvali Trampa i Rubija da tijesno sarađuju sa crnogorskom Vladom, a taj dokument je sredinom jula proslijeđen na razmatranje Odboru za vanjske poslove Predstavničkog doma SAD-a.
Garčević objašnjava da je predlog rezolucije pozitivna vijest za Crnu Goru, koja prije svega ima simbolički značaj, te da je dobra stvar što su inicijativu podnijeli predstavnici s obje strane američkog političkog spektra.
“Značajno je to što su SAD podržale evropsku perspektivu Crne Gore, a da li će to (rezolucija) proći - ostaje da se vidi”, ocjenjuje sagovornik, dodajući da ovakve inicijative u američkom kontekstu nemaju zakonodavnu snagu, već da pozivaju i ukazuju, ali da su predsjednik i njegova administracija ti koji odlučuju kakvu će politiku da sprovode.
U rezoluciji se ističe da je Crna Gora “snažan saveznik” u NATO savezu od 2017. godine, “igrajući stratešku ulogu u balkanskoj misiji saveza, uprkos naporima Rusije da spriječi Crnu Goru da uđe u NATO”, te da je Podgorica ostvarila napredak u borbi protiv korupcije, suprotstavljanju hibridnim uticajima kao što su sajber napadi i dezinformacije u regionu i državi, borbi protiv transnacionalnog organizovanog kriminala i jačanju krivičnog pravosuđa - “uz pomoć Biroa Stejt departmenta za međunarodne narkotike i poslove sprovođenja zakona i Ministarstva pravde”.
KO SU TARNER I PINGRI?
Tarner je predstavnik desetog distrikta američke savezne države Ohajo u Kongresu od 2002. godine. Od 2014. do 2016. bio je predsjednik Parlamentarne skupštine NATO-a, a 2018. odlikovan je predsjedničkim Ordenom crnogorske zastave zbog podrške prijemu Crne Gore u NATO.
“Svi koji su radili na pristupanju Crne Gore NATO-u razumjeli su njen značaj. Ne samo zato što je riječ o strateškom mjestu u Evropi i strateškom savezniku SAD, već i o zemlji koja je ostatku svijeta pokazala da je transatlantski savez snažan i da politika otvorenih vrata i dalje postoji”, rekao je Tarner nakon što mu je uručen orden.
Garčević pojašnjava da Tarner nije predstavnik mejnstrim pokreta Republikanaca u ovom momentu, tj. da nije blizak MAGA (Make America Great Again - učinimo Ameriku ponovo velikom) pokretu.
U rezoluciji se ističe da je Crna Gora “snažan saveznik” u NATO savezu od 2017. godine, “igrajući stratešku ulogu u balkanskoj misiji saveza, uprkos naporima Rusije da spriječi Crnu Goru da uđe u NATO”
Pingri je predstavnica prvog distrikta Mejna, američke savezne države s kojom Crna Gora od obnove nezavisnosti 2006. ima strateško partnerstvo, naročito u prilagođavanju crnogorske vojske NATO standardima. Predvodnica je crnogorskog kokusa u Predstavničkom domu SAD-a. Kokus je dobrovoljna grupa članova Kongresa koja se okuplja oko zajedničkih interesa, ciljeva ili identiteta radi koordinacije politike i zajedničkog djelovanja.
VAŽNIJE ŠTA MISLE ČLANICE EU
Garčević navodi da se predlog ove rezolucije mora staviti u geopolitički kontekst odnosa SAD-a i Evrope danas.
“Prije 10, 15 ili 20 godina postajala je jedna krilatica koja je govorila da put u Evropu ili EU nekad vodi preko Vašingtona - to je trebalo da znači, ne da se bukvalno Vašington pita, već da EU i SAD blisko sarađuju oko takvih važnih pitanja. To vrijeme se promijenilo”, rekao je on.
Ocjenjuje da je u ovom momentu za Crnu Goru i njene asipiracije da postane članica EU mnogo važnije šta članice Unije misle o tome i kakav one imaju stav.
Garčević je ukazao da su se se odnosi Vašingtona i Brisela značajno promijenili, da su mnogo kompleksniji i drugačiji nego što su bili, te da je fokus američke javnosti na nekim drugim stvarima, kao što je npr. političko nasilje.
“Znači, prioriteti koji se tiču američke unutrašnje politike su takvi da jednostavno odnosi s EU nisu u ovom momentu visoko na toj ljestvici”, kazao je sagovornik.
Od povratka Trampa u Bijelu kuću odnosi SAD-a i EU obilježeni su tenzijama i uslovljavanjima. Na Minhenskoj bezbjednosnoj konferenciji u februaru potpredsjednik SAD-a Džej Di Vens kritikovao je evropske lidere zbog, kako je naveo, odstupanja od demokratskih vrijednosti, šaljući signal da Vašington očekuje veću odgovornost Evrope.
Tramp je u više navrata zatražio da članice NATO-a povećaju izdvajanja za odbranu na pet odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP), što su mnogi doživjeli kao prijetnju opstanku saveza. Ipak, krajem juna na Samitu u Hagu, lideri NATO zemalja su se obavezali da će članice do 2035. godine postepeno povećavati izdvajanja za odbranu i doći do cilja od pet odsto.
SAD i EU su, poslije višemjesečnih prijetnji tarifama, krajem jula postigli sporazum kojim su uvedene carine od 15 odsto na većinu evropskih proizvoda, uz obavezu EU da poveća kupovinu američke energije i investicije u SAD, što su mnogi stručnjaci ocijenili kao veliki poraz Brisela.
Garčević pojašnjava da je u pravnom smislu inicijativa za podršku Vašingtona Crnoj Gori politički značajna, ali ponavlja da nije obavezujuća za Bijelu kuću i Trampovu administraciju.
“Glas iz Vašingtona je dobrodošao jer je SAD i dalje saveznik EU, ali taj glas nije tako ‘jak’ kao što je to bilo prije Trampa”, konstatuje sagovornik.
Ukoliko Odbor za vanjske poslove Predstavničkog doma SAD-a odobri predloženi dokument, rezolucija ide na plenarno glasanje, gdje je za usvajanje dovoljna prosta većina.
ŠTA PIŠE U REZOLUCIJI?
U rezoluciji piše da je Crna Gora mirno ostvarila nezavisnost 2006. godine i ubrzo postala članica Ujedinjenih nacija, te da od tada gradi blisko partnerstvo sa SAD-om, između ostalog i kroz program saradnje Nacionalne garde savezne države Mejn sa Vojskom Crne Gore.
Rezolucija podsjeća da je Crna Gora zvanično podnijela zahtjev za članstvo u EU 2008. godine, da su pregovori otvoreni 2012. i da je zemlja ostvarila veliki napredak u otvaranju i usklađivanju pregovaračkih poglavlja. Navodi se i da je u junu 2024. potvrđeno ispunjavanje kriterijuma u poglavljima 23 (pravosuđe i temeljna prava) i 24 (pravda, sloboda i bezbjednost), što je otvorilo put zatvaranju poglavlja u procesu pregovora.
Glas iz Vašingtona je dobrodošao jer je SAD i dalje saveznik EU, ali taj glas nije tako ‘jak’ kao što je to bilo prije Trampa
U dokumentu se naglašava i da više od 79 odsto građana Crne Gore podržava ulazak u EU, prema istraživanju Delegacije EU u Podgorici. Piše i da Kongres cijeni posvećenost Crne Gore reformama, podržava napore EU da proširi članstvo na Zapadni Balkan i ohrabruje crnogorske institucije da prioritet daju mjerama koje vode ka punopravnom članstvu.
Na kraju se poziva predsjednik SAD-a, državni sekretar i evropski saveznici da podrže pristupanje Crne Gore bez daljih bilateralnih uslova, te da Vašington i Podgorica blisko sarađuju u jačanju stabilnosti i sigurnosti regiona, uključujući borbu protiv stranog malignog uticaja.
Bonus video:
