Šlepanje lošeg đaka u voz za Brisel: Zašto Vučić sad plasira ideju o istovremenom ulasku cijelog Zapadnog Balkana u EU

Najava predsjednika Srbije Aleksandra Vučića da će čelnicima EU predložiti da cijeli Zapadni Balkan istovremeno uđe u tu zajednicu, predstavlja način njegove borbe s unutrašnjim problemima koji potresaju Srbiju, ali i skrivanje činjenice da je “neprijatno stiješnjen u klinču između SAD i Rusije”, pa da stoga “na evropskom terenu” pokušava da očuva imidž državnika rado viđenog u svijetu.

Sagovornici “Vijesti” to su poručili odgovarajući na pitanje - zašto Vučić sad pokreće temu istovremenog učlanjenja kompletnog Zapadnog Balkana EU ako Srbija jedva da išta radi na planu integracija u tu zajednicu.

Vučić je prekjuče, a u susret sinoćnjem sastanku s predsjednicom Evropske komisije (EK) Ursulom fon der Lajen i predsjednikom Evropskog savjeta Antoniom Koštom u Briselu, rekao da je ulazak Zapadnog Balkana u cjelini u EU - najbolja ideja.

“Ako neko izostane, šta ćete raditi s tim zemljama? I znam da svi pričaju o usklađenosti, ali ovdje se radi ne samo o budućnosti regiona, već o budućnosti Evrope. Da nas prime sve zajedno, bez izuzetka, svi će se bolje osjećati - i Albanci i Bosanci... Čujem samo dobre reakcije na ovu ideju, i to ću reći Antoniju Košti i Ursuli fon der Lajen”, kazao je Vučić na Forumu Beltalks - Beogradski ekonomski razgovori, dodajući da je Srbija “već mnogo stvari uradila” i da “mora da napreduje na svom EU putu”.

Crnogorski premijer Milojko Spajić odgovorio je preksinoć Vučiću riječima da je cijelom Zapadnom Balkanu mjesto u EU, ali da će Crna Gora biti članica od 2028. godine.

“Saglasan sam da bi čitavom Zapadnom Balkanu EU trebalo da bude finalna odrednica. Međutim, mi ćemo vas tamo čekati već od 2028. godine, i navijamo da istinski požurite i ubrzate ostale kandidate iz okruženja!”, napisao je Spajić na mreži Iks.

Poslanik Spajićevog Pokreta Evropa sad Miodrag Laković, poručio je juče: “Srbija će pregovarati i s nama kao članicom EU, a mi ćemo se tada postaviti komšijski i bratski”.

Šef srpske diplomatije Marko Đurić odgovorio je sinoć Spajiću da njegova izjava samo potvrđuje Vučićevu “tezu... da proširenje EU uspijeva samo ako jača ravnopravna saradnja i ako se cijeli region razvija zajedno”.

“Dobro je imati ambicije, ali je za sve nas je bolje kada i javno i privatno lobiramo jedni za druge, a ne jedni protiv drugih... Spremnost pojedinih političara u regionu da pokažu da se odriču rodbine i komšiluka neće ubrzati bilo čiji put u EU”, rekao je Đurić, dodavši da Brisel i države članice imaju svoje interese, na osnovu kojih određuju tempo učlanjenja i “neće ga ubrzati zbog naše spremnosti... da se odričemo jedni drugih”.

“Treba biti optimista i ambiciozan, ali ipak prvo treba skočiti pa reći hop”.

Portparol EK Gijom Mersije rekao je juče da je pristupanje Srbije Evropskoj uniji proces baziran na zaslugama bez unaprijed određenih rokova, kao i da Brisel i dalje stoji pri stavu iz novembarskog izvještaja o proširenju za Srbiju, jednom od najlošijih u posljednjoj deceniji.

Unutrašnja i regionalna upotreba

Diplomata i profesor međunarodnih odnosa na Univerzitetu u Bostonu Vesko Garčević, kazao je “Vijestima” da Vučićeva ideja ima najmanje dvostruki karakter - jedan unutrašnji, a drugi regionalni. On je ocijenio da Vučić i Beograd znaju dobro da ta ideja neće biti podržana i da su šanse za njeno ostvarenje male, ali da, bez obzira na to, ona ima određeni značaj unutar Srbije.

Objasnio je da u vrijeme krize i više od godinu dana protesta u Srbiji (zbog pada nadstrešnice na željezničkoj stanici u Novom Sadu, u kom je poginulo 16 osoba) takve inicijative i susreti sa zvaničnicima EK treba da predstave Vučića kao nekog ko je i dalje poželjan partner, s kojim EU razgovara, ko zastupa stavove EU - i ne samo zastupa, nego i izlazi s određenim inicijativama.

Garčević je naveo da je drugi, dublji kontekst ove ideje kad je u pitanju unutrašnja situacija u Srbiji - kriza koja se trenutno odvija oko Naftne industrije Srbije (NIS) i njene potencijalne nacionalizacije, preprodaje ili promjene vlasništva.

“Gdje se Srbija našla u jednoj vrlo teškoj situaciji - da nema skoro nigdje podršku i da igra na evropsku kartu. To treba zapravo da daje simboličku poruku - da Srbija ima neku alternativu u tom pogledu, i da je ta alternativa takođe u institucijama EU”, tvrdi on.

Kad je u pitanju regionalni kontekst, sagovornik je ocijenio da Vučićeva ideja definitivno ne ide u korist Zapadnog Balkana, već protiv ovih država.

“Jer ovo ometa one koji bi trebalo da budu prvi u redu da uđu u EU - prije svega Crnu Goru i Albaniju. I u tom pogledu je vrlo osmišljeno da, na neki način, potkopa njihove šanse da uđu”, podvlači Garčević.

Predstavnici crnogorskih stranaka bliskih Vučiću, prvenstveno nekadašnjeg Demokratskog fronta (DF) Andrije Mandića i Milana Kneževića, nisu juče odgovorili na upit “Vijesti” šta misle o ideji predsjednika Srbije.

Na pitanja lista o Vučićevom predlogu, nisu odgovorili ni iz Delegacije EU u Podgorici.

Kolaps spoljne politike

Novinarka beogradskog nedjeljnika “Radar” Vera Didanović, ocijenila je za “Vijesti” da Vučić pokušava da djeluje proaktivno i zainteresovano za EU integracije, a sve da bi, tvrdi, sakrio činjenicu da je njegova spoljna politika, koja je oslanjanja na “četiri stuba” (SAD, Rusija, Kina i EU), među kojima je i evropski - doživjela kolaps.

“Činjenicu da je neprijatno stiješnjen u klinču između SAD i Rusije teško je sakriti, pa na evropskom terenu pokušava da očuva imidž državnika rado viđenog u svijetu. I za to mu je potreban nekakav iskorak, jer standardna obećanja više nisu dovoljna - ni briselskim sagovornicima, ni domaćoj javnosti koja to posmatra”, kazala je Didanović.

Ona je navela da proces evrointegracija Srbije odavno stagnira, prvenstveno zato što Vučićeva vlast, tvrdi ona, nikad nije bila zainteresovana za ulazak u EU, već samo za sam proces i fondove koje “evropski put” omogućava.

“Suštinske promjene koje se traže, naročito u oblasti pravosuđa i medija, za Vučića bi značile pad s vlasti, i zato se nisu desile i neće se desiti”, istakla je Didanović.

Sagovorica je rekla da se stagnacija Srbije na EU putu odavno vidjela u izveštajima EK, ali da je sad to postalo vidljivo i za srpsku javnost, ali i za evropsku birokratiju koja dugo nije imala kritički odnos prema “srpskom stabilokrati”.

“U samoj EU, zapravo, nije postojala spremnost za širenje, pa je Vučiću tolerisano sve - od nedemokratskog ponašanja na unutrašnjem planu, do nespremnosti da se usaglasi s politikom EU prema Rusiji. Gledano iz Brisela, to nije bio problem sve dok geopolitički razlozi nisu doveli do novog zamaha procesa proširenja”, napominje ona.

Bez pohvala “dragom Aleksandru”

Didanović kaže da je, istovremeno, godinu duga “pobuna građana Srbije” dovela do promjene odnosa prema Vučiću, i to ne samo u Evropskom parlamentu, koji je i ranije donosio rezolucije kritične prema ponašanju srpske vlasti, već i na višem nivou. Podjeća da je u posljednjoj posjeti Beogradu, Ursula fon der Lajen nekadašnje pohvale “dragom Aleksandru” zamijenila znatno oštrijim tonom i najavom da će sva obećanja koja je dobila - biti provjerena.

“Nespremnost da ispuni ‘domaći zadatak’ Vučić može da zabašuri samo marketingom, odnosno pokušajem promovisanja novih ‘ideja’, naročito ako se pokaže da transakcioni pristup, kao što je obećanje litijuma, više ne djeluje”, podvlači sagovornica.

U godišnjem izvještaju EK o Srbiji, objavljenom početkom novembra, iznijete su oštre ocjene o prilikama u susjednoj zemlji. U dokumentu piše da Srbija bilježi “dramatičan pad” u oblasti vladavine prava, slobode medija i borbe protiv korupcije, uz ocjenu da su institucije faktički pod partijskom kontrolom.

Komisija je konstatovala da nema napretka u pravosuđu, osnovnim pravima i javnoj upravi, dok je borba protiv korupcije i organizovanog kriminala tek djelimično napredovala.

Srbija je od 2014. otvorila 22 od 35 pregovaračkih poglavlja u pregovorima s EU, od kojih su samo dva privremeno zatvorena.

Učlanjenje Crne Gore - simbolički udarac

Odgovarajući na pitanje zašto bi Vučiću štetilo da Crna Gora prva uđe u EU, Vesko Garčević je odgovorio da bi predsjedniku Srbije smetalo jer je narativ u toj zemlji, koji i vladajuća stranka i vladajuća elita eksploatišu - da Srbija treba da bude lider evropskih integracija, da je u tom pogledu mnogo ispred Crne Gore i da se uvijek, kao i do sada, na Crnu Goru gledalo kao na “nekog mlađeg brata koji treba da slijedi Srbiju, a ne drugačije”.

“Ulazak Crne Gore prije Srbije bio bi jedan politički i simbolički udarac za vlast Vučića, a i za Srbiju”, tvrdi on, dodajući da bi određeni ljudi u Srbiji teško mogli da prihvate kao objektivnu činjenicu to da Crna Gora napreduje brže nego Srbija na putu ka EU.

Vera Didanović je ocijenila da je najava mogućeg skorog ulaska Crne Gore u EU poseban problem za Vučića zbog vrlo bliskih odnosa dviju zemalja i činjenice da veliki broj građana Srbije vidi Crnu Goru kao “svoju” ili makar kao “manjeg brata”.

“U situaciji kad na granici sa Crnom Gorom budu morali da ostavljaju otiske prsta i slikaju se, čak i građani koji ‘nisu zainteresovani’ za politiku moraće da shvate da je Srbija još jednom ‘ostavljena’ i suštinski poražena - sasvim suprotno propagandnom narativu o Srbiji kao ‘lideru u regionu’, rekla je Didanović.

Vuković: Iznuđeni diplomatski manevar Vučića

Poslanik opozicione Demokratske partije socijalista (DPS) i predsjednik skupštinskog Odbora za evropske integracije Ivan Vuković, kazao je “Vijestima” da je za pretpostaviti da se radi o iznuđenom diplomatskom manevru Vučića, u situaciji kad Crna Gora, a moguće i Albanija, prave odlučujuće korake na putu ka EU, dok ostale zemlje regiona, uključujući Srbiju, već godinama “tapkaju u mjestu”.

“O tome ubjedljivo svjedoče svakodnevne ocjene visokih evropskih zvaničnika, kao i poslednji izvještaji EK o državama Zapadnog Balkana, koji su, koliko pozitivni za nas i naše albanske susjede, negativni za ostale”, rekao je Vuković.

On je naveo da bi “bilo sjajno kad bi, u dogledno vrijeme, cijeli region postao dijelom EU”. Na taj način, bi, kako je dodao, bile stvorene pretpostavke za dugoročnu normalizaciju političkih odnosa na prostoru bivše Jugoslavije, za njegov ubrzan ekonomski rast i razvoj, pravnu sigurnost građana i opšti demokratski napredak.

“Istovremeno, sve dok proces pridruživanja zavisi od učinka država-kandidata na reformskom planu - uključujući vladavinu prava, medijske slobode i poštovanje vanjskopolitičkih prioriteta EU - jasno je da g. Vučić nema čemu da se nada u tom smislu”, poručio je Vuković.