Vraćanje bezviznog režima za građane Turske, i uz skraćenje boravka na 30 dana, ne rješava suštinski problem i može dodatno opteretiti odnose sa Evropskom unijom (EU), smatra bivši generalni sekretar Ministarstva vanjskih poslova (MVP) Mileta Radovanić, dok predstavnici briselske administracije upozoravaju na obavezu Crne Gore na potpuno usklađivanje sa evropskom viznom politikom kako bi ispunila završno mjerilo za Poglavlje 24 (Pravda, sloboda i bezbjednost).
Iz Delegacije EU u Podgorici “Vijestima” su rekli da, kako je više puta naglašeno, naročito u godišnjim izvještajima o proširenju, Evropska komisija (EK) očekuje od Crne Gore da, kao prioritet, nastavi sa usklađivanjem sa viznom politikom EU kako bi ispunila završno mjerilo za Poglavlje 24.
To, kako su naveli, podrazumijeva potpuno usklađivanje sa listom zemalja čijim je državljanima potrebna viza za ulazak u EU, što uključuje trajno ukidanje bezviznog režima sa Turskom.
Vlada je u utorak ukinula privremenu obustavu bezviznog režima za državljane Turske, s tim što je dozvoljeni boravak sa 90 smanjen na 30 dana, dva mjeseca nakon što su Turskoj uvedene vize nakon incidenata na Zabjelu krajem oktobra. Obrazložili su da je to “mjera preveniranja nelegalnih migracija, a u cilju usaglašavanja sa viznom politikom EU”.
Radovanić (GP URA) podsjeća da Evropska komisija (EK) već godinama insistira na potpunom usklađivanju vizne politike Crne Gore sa viznom politikom EU, upravo zbog rizika od sekundarnih migracija i bezbjednosnih izazova.
“Ovakvi nagli zaokreti i parcijalna rješenja šalju poruku nedosljednosti i mogu se tumačiti kao odstupanje od preuzetih obaveza u procesu pristupanja. Umjesto jasne strategije i dosljednog evropskog kursa, Vlada šalje signale da viznu politiku tretira kao sredstvo kratkoročnih političkih kalkulacija”, rekao je Radovanić.
Iz Delegacije EU kazali su da EK pažljivo prati usklađenost u oblasti viza kroz mehanizam suspenzije viza.
Podsjetili su da, pored tekućeg rada u okviru Poglavlja 24, Crna Gora se takođe obavezala da dodatno usklađuje svoju listu zemalja čijim je državljanima potrebna viza sa listom EU, tako što će svake godine ukloniti jednu zemlju sa svoje liste bezviznog režima.
“Ova dodatna obaveza dio je Reformske agende Crne Gore u okviru Plana rasta”, naveli su iz Delegacije.
Crna Gora, shodno zahtjevima EU, treba da uvede vize Rusiji, Bjelorusiji, Kini, Azerbejdžanu...
Na listi država, čijim građanima nije bila potrebna viza, bila je i Turska do kraja oktobra ove godine. Povod Vladi da ukine bezvizni režim s tom državom bio je incident koji se dogodio 25. oktobra u podgoričkom naselju Zabjelo, kad je nožem ranjen Podgoričanin M. J. (25). Iako je policija prvobitno tvrdila da su u ranjavanju učestvovali državljani Turske i Azerbejdžana, na kraju je utvrđeno da su Podgoričanina navodno ranila dva Azerbejdžanca.
U nedavno objavljenom Izvještaju EK o viznoj politici navodi se da je nakon nazadovanja početkom 2025. godine, Crna Gora kasnije ukinula bezvizne sporazume sa pet država i smanjila broj sezonskih bezviznih režima sa četiri na jedan.
“Kao rezultat, ukupan broj neusaglašenosti između vizne politike Crne Gore i vizne politike EU smanjen je sa 15 na 9”, navodi se.
“OZBILJNA KONFUZIJA”
Radovanić smatra da odluka Vlade da u razmaku od svega dva mjeseca prvo suspenduje, a zatim ponovo uspostavi bezvizni režim za državljane Turske, pokazuje ozbiljnu konfuziju i odsustvo jasne vizne i vanjskopolitičke strategije.
“Ne možete krajem oktobra saopštiti da postoji ozbiljan bezbjednosni i migracioni rizik, suspendovati bezvizni režim i poslati poruku o pooštrenoj kontroli, a već krajem decembra poništiti tu odluku bez jasnog i javno predočenog objašnjenja šta se u međuvremenu promijenilo”, kazao je.
Upozorava da vizna politika ne smije biti vođena ad hoc, pod pritiskom pojedinačnih događaja ili političkih interesa, jer takav pristup urušava povjerenje u institucije i ostavlja utisak neozbiljne i nepredvidive državne politike.
Prema njegovim riječima, posebno zabrinjava uloga Ministarstva vanjskih poslova, koje je moralo da obezbijedi ozbiljne konsultacije, i sa domaćim institucijama i evropskim partnerima i da jasnu procjenu posljedica prije donošenja ovakvih odluka.
Dio javnosti kritikovao je odluku o uvođenju viza turskim državljanima, ističući da je ona posljedica ishitrenog populizma, te da je izvršna vlast podlegla ksenofobnoj atmosferi u državi. Nakon incidenta na Zabjelu, uslijedila je serija ksenofobnih incidenata širom države. U Podgorici, Baru i Herceg Novom demolirani su ugostiteljski objekti turskih državljana, zapaljen je automobil u vlasništvu Turaka, organizovane su “narodne patrole” koje su po podgoričkim naseljima “tražile Turke” (pod pratnjom policije), a ispred zgrade Vlade se s protesta pozivalo na protjerivanje Turaka iz Crne Gore.
Ambasador Turske u Crnoj Gori Bariš Kalkavan rekao je početkom novembra da će, ako odluka o uvođenju viza turskim državljanima ne bude povučena, Turska preduzeti recipročne mjere.
Uvođenje viza Turskoj izazvalo je i zabrinutost na ekonomskom planu, s obzirom na to da podaci Centralne banke Crne Gore (CBCG) i Uprave za statistiku (Monstat) pokazuju da su Turci najveći investitori, da čine i pet odsto turizma, te da su vlasnici 20 odsto firmi u Crnoj Gori.
Prema podacima Monstata, turisti iz Turske prošle godine su činili 6,7 odsto ukupnog broja gostiju, dok su ostvarili 740 hiljada noćenja ili 4,9 odsto. Od ukupnog broja putnika na oba crnogorska aerodroma u prošloj godini (2,8 miliona), 560 hiljada ili 20 odsto odnosilo se na letove između Crne Gore i Turske.
Podaci Centralne banke Crne Gore pokazuju da je najvše investicija za osam mjeseci ove godine stiglo iz Turske. Turski državljani su u tom periodu uložili u Crnu Goru 92,2 miliona eura, što je 21 odsto ukupnih stranih direktnih investicija.
Turski kapital nalazi se u 14,5 hiljada firmi registrovanih u Crnoj Gori, odnosno svakoj petoj.
S druge strane, veliki broj građana Crne Gore ide na liječenje u Tursku.
Prema podacima Fonda za zdravstveno osiguranje, na liječenje i dijagnostiku u klinike u Turskoj upućeno je 436 crnogorskih osiguranika od početka godine do 29. oktobra, što je državni budžet koštalo 2,27 miliona eura.
Radovanić: Vlada odluku da potkrijepi konkretnim rezultatima
Radovanić kaže da, ako Vlada i MVP tvrde da su odluku obrazložili jačanjem saradnje sa turskim organima i pooštrenim bezbjednosno-migracionim provjerama, onda je dužna da to potkrijepi konkretnim i mjerljivim rezultatima.
“Javnost ima pravo da zna koliko je ulazaka odbijeno, kakva je razmjena bezbjednosnih podataka uspostavljena, koliko je provjera sprovedeno i kakvi su njihovi efekti u praksi. Takođe, neophodno je redovno i transparentno izvještavanje Skupštine o primjeni ovih mjera”, kazao je.
Upozorava da bez jasnih kriterijuma, rokova i podataka, ovakva obrazloženja ostaju samo političke deklaracije, a ne dokaz da Vlada zaista vodi odgovornu i ozbiljnu bezbjednosnu politiku.
Iz Vlade su u utorak, nakon ukidanja viza Turskoj, saopštili da su njeni članovi konstatovali da su Ministarstvo unutrašnjih poslova i Uprava policije sproveli sve aktivnosti predviđene zaključcima Vijeća za nacionalnu bezbjednost koji se tiču nelegalnih migracija.
“Ova Odluka predstavlja dio šireg paketa mjera usklađivanja vizne politike sa Evropskom unijom, a koji obuhvata i prilagođavanje vizne politike u odnosu na treće države, u ovom slučaju Azerbejdžan, koji će biti usklađen do 15. januara”, navodi se u saopštenju.
Bonus video:
