Iako je zvanična Poljska saopštila da je na obilježavanje 80-e godišnjice od početka Drugog svetskog rata pozvala članice NATO, EU i Istočnog parnerstva, vjerovatno je iskoristila trenutne geopolitičke odnose da podsjeti Rusiju na istorijsku ulogu sa početka tog rata i kasnije.
Predsjednik Crne Gore Milo Đukanović kazao je da bi ceremonija bila potpunija da je u njoj učestvovala i Rusija, ne pominjući pritom da je Crvena armija napala tu državu 17 dana nakon nacista i da danas veliki dio Poljaka smatra Rusiju okupatorom.
“Nerazumijevanje dijela crnogorske javnosti ka poljskom stavu ka Drugom svjetskom ratu dolazi iz relativno crno-bijele percepcije uloge učesnika tog rata. Objektivno, Sovjetski Savez je podnio najveće žrtve i nesrazmjerno veliki broj ratnih operacija je vođen na sovjetskoj teritoriji. Priča i glorifikacija pobjednika Drugog svjetskog rata preskakala je držanje Sovjetskog Saveza od septembra 1939. do Hitlerovog napada na SSSR juna 1941. Tokom tog perioda Crvena armija je ušla u istočnu Poljsku i Baltičke zemlje. Pad Berlinskog zida i komunizma u Evropi otvorio je vrata preispitivanju usaglašenih stavova o Drugom svjetskom ratu koja nijesu uvijek dolazila do nas”, kazao je istoričar Miloš Vukanović za “Vijesti”.
Prema njegovim riječima, Poljska i Rusija imaju skoro četiri vijeka antagonizma.
“Poljaci svoj državni identitet grade na naraciji koja samo u 20. vijeku sadrži nekoliko događaja od kojih svaki uključuje sukob sa Sovjetskim Savezom i Rusijom. Među njima su sticanje nezavisnosti nakon Prvog svjetskog rata od carske Rusije, ali i bitka za Varšavu iz avgusta 1920., kada je srazmjerno manja poljska vojska pobijedila Crvenu armiju. Ipak prednjače događaji s početka i kraja Drugog svjetskog rata koji i danas predstavljaju jedne od najtraumatičnijih epizoda poljske istorije”, kaže Vukanović.
Nakon 1. septembra 1939. i napada nacističke Njemačke u kojem su se Poljaci relativno dobro držali, podsjetio je on, došlo je do sovjetske invazije 17. septembra.
“Masakar u Katinskoj šumi sljedeće godine, odnosno ubijanje preko 20. 000 poljskih oficira i inteligencije od strane Sovjeta, predstavlja završnu fazu sovjetske invazije”, podsjetio je Vukanović.
Avgusta 1944., navodi on dalje, sovjetska vojska se nalazila na nekoliko kilometara od Varšave u kojoj je buknuo nacionalni ustanak koji su ugušili Njemci uz 200 000 poljskih žrtava, a Poljaci i dalje smatraju da je zaustavljanje sovjetskog napredovanja došla direktno iz Kremlja.
“Poslije rata ostaci poljske Armije Krajove koja je podigla ustanak, a koji se nijesu pridružili Crvenoj armiji, su nemilosrdno lovljeni po poljskim šumama i ubijani”.
Neki će, navodi on, napraviti paralele sa situacijom u Jugoslaviji tokom 1945., ali u Jugoslaviji su komunističke snage predstavljale glavnu silu otpora, dok su u Poljskoj komunisti se pojavili u većem broju sa dolaskom Crvene armije.
Na sve to, podvukao je Vukanović, možemo reći - pa Njemci su uradili još gore stvari, a oni su pozvani na ceremoniju.
“Ipak Njemačka je tokom proteklih decenija više puta iskazala kajanje zbog postupanja tokom Drugog svjetskog rata. I iz Moskve su prije nekoliko godina dolazili ohrabrujući tonovi, da bi u posljednje vrijeme opet vratili na staru priču koja ignoriše postupanje ka Poljskoj tokom i nakon Drugog svjetskog rata”, rekao je Vukanović.
On je zaključio da je Rusiji mjesto uz pobjednike kada se obilježavaju događaji iz Drugog svjetskog rata, ali uz prihvatanje sopstvene odgovornosti.
“Toga, posebno kada se ide u goste, mora da bude svjesna i crnogorska javnost i njeni predstavnici”.
Pojedini sagovornici, bivše diplomate koje su “Vijesti” kontaktirale vjeruju da je Đukanović uputio poruku za otopljavanje odnosa između Crne Gore i Rusije.
Vukanović: Izjava za glasačko tijelo
“Kada se pogleda lista zemalja koje su prisustvovale obilježavanju početka Drugog svjetskog rata, jasno je da je spisak zvanica pravljen prema trenutnoj geostrateškoj situaciji. Srpska spoljna politika je u proteklih nekoliko mjeseci dobila nekoliko diplomatskih “packi” zbog svog približavanja Rusiji, tako da i ovaj čin nepozivanja možemo gledati kroz to. Sigurno, ni tri decenije urušavanja antifašističkog nasljeđa Srbije nije pomoglo, ali kao što smo vidjeli iz primjera Hrvatske, takvi stavovi nijesu primarni”, rekao je Vukanović.
Đukanović je kazao da žali što na obilježavanje nisu bili pozvani ni predstvnici nekih drugih jugoslovenskih naroda, počev od Srbije.
Istoričar dodaje da se izjava da su Rusija i Srbija trebale da budu pozvane, može pozitivno rezonuje među glasačkim tijelom u Crnoj Gori i Srbiji, ali da ona ne znači mnogo u Poljskoj i Evropi, ako se izuzmu akademski krugovi.
Bonus video:
